جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل رفتار متقابل نظریه ‌ای برای شناخت رفتار، احساس و ذهنیت افراد در بستر روابط شخصیت ‌هاست که در آن تصویری از ساختار روانی انسان ‌ها ارائه می ‌گردد و از الگوی سه گانه حالات نفسانی؛ یعنی والد، بالغ و کودک در تجزیه و تحلیل رفتارهای آدمی استفاده می ‌شود. در این مقاله با روش تحلیل محتوا و رویکرد میان ‌رشته ‌ای مولفه ‌هایی، چون ابعاد سه گانه ساختار شخصیت، زنجیره روابط بین شخصیت ‌ها و سازکارهای دفاعی که شخص برای دوری از تنش ‌های روحی و رفتاری به کار می ‌گیرد، با تعمیم به جامعه داستانی، در داستان شیر و گاو از داستا‌ن ‌های کلیله و دمنه، توصیف و تحلیل می ‌شود. در این بررسی معلوم می ‌شود که افراد این داستان در موقعیت ‌های مختلف چگونه عمل می ‌کنند و به چه روشی خود را در قالب رفتارهایشان آشکار می ‌نمایند و رفتارهای آنان ریشه در چه تنش‌ های روحی و روانی دارد. هدف از این پژوهش گونه‌ شناسی رفتارهای شخصیت ‌های داستان شیر و گاو و تحلیل آنها بر اساس الگوی اریک برن برای دستیابی به خصوصیات روحی و روانی شخصیت ‌هاست. نتایج بررسی مولفه ‌های تحلیل رفتار متقابل در داستان شیر و گاو نشان می ‌دهد که روابط میان شخصیت ‌های آن از پیوستگی برخوردار است و از میان جنبه‌ های سه ‌گانه ساختار شخصیت، رفتارهای کلیله، دمنه و شیر بترتیب در قالب شخصیت ‌های بالغ، والد و کودک قابل ارزیابی است. روابط متقابل میان این شخصیت ‌ها در آغاز از نوع مکمل و سازنده است؛ اما در ادامه داستان به تعامل از نوع متقاطع می ‌انجامد و موجب بروز اختلال در رفتار می ‌شود.

آموزه های دینی به صور مختلف به اثر مشاهده و هم نشینی بر رفتار انسان اشاره دارد. همچنین ارزش اعمال را وابسته به نیت و قصد انجام عمل می داند. متفکرانی چون بوعلی سینا این اثر را توضیح داده اند.دستاوردهای علمی جدید در زمینه نوروفیزیولوژی با شناخت گروهی از نورونهای قشر خاکستری مغز اثر مشاهده عمل را در ایجاد رفتارهای مشابه به خوبی اثبات نموده اند. شایان ذکر است که این تحقیقات نشان می دهد که این نوع از نورون ها به «قصد» یعنی نیت انجام عمل حساسند و عملا توانایی درک افکار و عواطف دیگران (همدلی) را به ما می دهند.اهمیت کارکرد این نورون ها در شکل گیری رفتار به گونه ای است که جمعی از نوروفیزیولوژیستها اختلال در عملکرد این نورون ها را عامل ایجاد بیماری اوتیسم می دانند.در این راستا به محققان و مسولان تربیتی و رفتاری بررسی نقش و تاثیر سلول های آینه ای مغز در رفتارهای انسانی توصیه می شود؛ زیرا با شناخت حیطه عملکرد این سلول ها و استفاده از آموزه های دینی می توان با بهره گیری و استفاده صحیح از آن در زمینه آموزش و ایجاد مهارت در افراد یاری گرفت و نیز از اشاعه رفتارهای نامناسب اجتماعی پیشگیری نمود.