جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بعد از به کارگیری ماشین بخار و انقلاب صنعتی، تحولی سریع و رو به پیش در اقتصاد جهانی به وقوع پیوست، صنایع دستی جای خود را به صنایع ماشینی داد، تولیدات صنعتی اروپا جای صنایع دستی کشورهای سنتی آسیا و آفریقا را گرفت و اسباب وابستگی کشورهای اخیر را به اقتصاد جهانی با محوریت اروپا فراهم نمود. کشف نفت و توسعه ی صنایع وابسته به آن، که برای نخستین بار از آمریکا آغاز گردید، و در قرار داشتن انحصار روش های بهره برداری از این صنایع در دست اروپا و آمریکا، روند توسعه ی هر چه بیش تر صنعتی آمریکا و اروپا و در نتیجه تسلط آن ها بر کشورهای توسعه نیافته را تسریع نمود. کشف نفت، تغییرات مهمی نیز در روند تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورهای نفت خیز ایجاد و بافت سنتی این جوامع را دگرگون کرد. به نظر می رسد پیشرفت و توسعه ی صنعت نفت باکو در سده های 19و20 میلادی، ابعاد مختلف حیات اجتماعی و اقتصادی این شهر را متأثر نموده باشد؛ روند دگرگونی ای که سریع و به شکل یک تغییر بوده است. در این پژوهش، با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی، و تبیین داده های آماری، نشان داده شده که اکتشاف و شکل گیری صنایع نفتی، تأثیر بارزی بر تغییرات اقتصادی و اجتماعی شهر باکو، نظیر ظهور طبقات جدید، دگرگونی های قومی و جمعیتی، و تحرکات اجتماعی طبقه ی کارگری داشته است. سرعت موجود در پیشرفت صنایع نفتی، روند تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باکو را نیز شتاب بخشید و این تغییرات، باکو را به یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین شهرهای جهان شرق در اوایل سده ی 20 میلادی مبدل ساخت.

تجربه سال های متمادی اجرای اقدامات توسعه ای بر اساس رویکردی عمدتا اقتصادی و بدون ملاحظه تاثیرات زیست محیطی، فرهنگی و اجتماعی ای که این اقدامات بر جا می گذارند، خوشایند نبوده است. اما امروز دریافته ایم که اقدامات توسعه ای به سادگی به اهدافی که برای آن ها در نظر گرفته می شود دست نمی یابند و دست یافتن به این اهداف نیازمند فراهم شدن شرایط اجتماعی خاصی است. حال که توجه به ارزیابی تاثیرات اجتماعی اقدامات توسعه ای در کشور ما و در حوزه های مختلف مورد توجه قرار گرفته، شایسته است تا مدل ها و فرایندهایی مناسب برای آن طراحی شود. هدف اصلی این مقاله تدوین دستورالعمل و مدلی برای ارزیابی تاثیرات اجتماعی در پروژه های صنعت نفت و گاز در کشور ایران است. روش به کار گرفته شده در این مقاله اسنادی و کتابخانه ای و مقایسه ای- تطبیقی است. در واقع در این مقاله با مرور اصول کلی ارزیابی تاثیرات اجتماعی و سپس شناسایی مقولات اجتماعی که پیامد پروژه های صنعت نفت در مناطق عملیاتی است با کمک تجربیات مشابه خارجی و مدل های به کارگرفته در آن ها مدل مناسبی با توجه به شرایط کشور و مناطق میزبان تاسیسات نفتی پیشنهاد دهد. با توجه به طیف مسایلی که صنعت نفت در زمینه مسایل اجتماعی می تواند با آن ها روبه رو شود، فرصت مناسبی برای توسعه ارزیابی تاثیرات اجتماعی در پروژه های صنعت نفت وجود دارد و تدوین مدلی مناسب برای انجام آن می تواند کارآمدی این حوزه از دانش را در کمک به مدیریت مناسب توسعه صنعتی و هم چنین گسترش آن در بقیه عرصه های اقدامات توسعه ای نیز فراهم کند.