جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نور علم و تمدن چنان دیده انسان‌های معاصر جهان معاصر را خیره ساخته است که گوئی او را به قصرهای موعود موعود بشریت رهنمون ساخته و همه مشکلات با سرپنجه این دو عنصر حل گشته است، درحالی‌که بحران بی‌هویتی و پوچی و بی‌هویتی و سرخوردگی از درون انسان را مضمحل نموده است. ما اعتقاد داریم تعالیم نورانی قرآن کریم که از منبع وحی سرچشمه می‌گیرد به‌خوبی می‌تواند ابتدا بعد فکری و سپس بعد عملی انسان را آن‌گونه هدایت نماید که جایی برای ناامیدی و خلأهای روحی باقی نماند و دلیل موفقیت این نسخه شفابخش این است که از سوی خالق انسان و جهان صادر شده که علاوه بر صفات حسنه، خواستار رشد و تکامل انسان است. در این مختصر هدف ما واکاوی راهبرد اساسی قرآن کریم در تغذیه فکری انسان از یک‌طرف و سیراب کردن جنبه عملی انسان از سوی دیگر می‌باشد.

نخستین شیوه‌ای که مورخان اسلامی تحت‌تأثیر محدثان، در نقل و نگارش تاریخ به‌کار برده‌اند، تاریخ نقلی است که مورخ همانند راوی به نقل صرف حدیث بسنده و در صورت نقد، تنها به بررسی وثاقت راوی اکتفا می‌کند. مورخ در آغاز، شایستگی راویان احادیث را به شیوه علم رجال و فنّ جرح و تعدیل احراز کرده و به‌دلیل شباهت اسلوب نقد و بررسی تاریخ به حدیث، شناخت کافی به سندهای روایات، میزان وثاقت و عدم وثاقت، راوی جرح و تعدیل و محتوای حدیث داشته‌ است. با این روش با سلسله سندهای اخبار تاریخی به یاری علم رجال و جرح و تعدیل شتافته و تصویر واضحی از پیدایش تاریخ از درون حدیث نشان می‌دهد. محدثان اسلامی و نیز مورخان غربی مانند شاخت، ینبل و موتسکی که در نقد احادیث پیشینه داشته‌اند، در تحقیقات خود از روش تحلیل تاریخی متون و سنجش آن‌ها ازطریق نمونه‌های مستقل و بیرونی استمداد جسته‌اند. براین‌اساس، بررسی فضای تاریخی راویانی که درباره آن‌ها جرح و تعدیل وجود دارد، هدف اصلی این پژوهش است و باتوجه‌به ضرورت رفع تعارض به شیوه‌ (تحلیل سند – متن) با تمرکز بر ‌بخش تعارض آرای رجالی به اعتبارسنجی این اقوال پرداخته و اندکی از تاریخِ پیرامونی این تعارضات را تحلیل‌ و بررسی می‌کند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای سازمان ‌یافته و با پیاده‌سازی روش تحلیل اسناد - متن در علم رجال شیعه، راویانی چون هشام‌بن‌حکم و یونس‌بن‌عبدالرحمن که در توثیق و تضعیف آن‌ها تعارض وجود دارد، به‌عنوان متن مشترک، شناخته‌ ‌شده و با بهره‌گیری از سلسله سندهای رجال کشی و ترسیم زنجیره‌ای راویان توثیق و تضعیف‌کننده، می‌توان پیشینه این تعارضات را تاریخ‌گذاری و اعتبارسنجی نمود. درنتیجه، با ترسیم شبکه‌ای روایات جرح هشام‌بن‌حکم و یونس‌بن‌عبدالرحمن به حلقه مشترک این روایات که یعقوب‌بن‌یزید و عبداللّه‌بن‌حجال است، می‌توان دست یافت که نقش محوری در نشر روایات جرح را داشته‌اند.

موضوع اسراف یکی از موضوع قرآنی و اخلاقی است که در قرآن کریم و کتب تفسیری و اخلاقی به آن اشاره شده است و مفسران در این باره بسیار مباحثی مفصلی درمورد این موضوع بیان کرده اند و موضوع ما در این پایان نامه اسراف و تأثیر آن در فروپاشی جوامع از منظر قرآن کریم با تمرکز بر تفسیر المیزان به عنوان نمونه و این موضوع بسیار مهمی است که در آن مباحثی در مورد گذشت از حدودی که خداوند معین ومشخص کرده است و اسراف انواع مختلفی دارد از جمله اسراف در امور معنوی و مادی است،که منجر به زوال و نابودی جامعه بشری می شود، لذا این پژوهش با هدف عینیت بخشیدن به موضوع اسراف در پرتو قرآن کریم و تفاسیر و تأثیر آن در فروپاشی اقتصاد و فرهنگ جوامع و روش های درمان آن از دیدگاه علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان در مورد فروپاشی اقتصاد جامعه است، از جمله شواهدی در آیاتی قران کریم اشاره شده از جمله: اسراف در خوردنی ها و آشامیدنی ها، عدم عفت، مسائل اعتقادی، رعایت حد، اعتدال در انفاق، اسراف نکردن در خونریزی و ریختن خون پاکان وشریف، اعتراف مؤمنان به غفلت خود در پیشگاه خداوند متعال، اسراف در گرفتن مال مردم به ناحق و در مورد آثار منفی اسراف بر اقتصاد فرد و جامعه، فقر است،و اتلاف مال، پشیمانی و حسرت گرفتن،آسیب وضرر رساندن به بدن و اتلاف اموال به ناحق،و اما عوامل اسراف بر از بین رفتن جامه انسانی عبارت است از: عدم رعایت اوامر خداوند متعال، همجنس گرایی، عدم عفت (زنا)،بخس میزان،بدبینی نسبت به پیامبران و مخالفت با آنان، دست کم گرفتن انبیا و رسولان و توهین به آنان،و یکی دیگر از عوامل فروپاشی جامعه های انسانی :تنگ دستی وفقر ، زینت بخشیدن کارهای ناپاکان ومسرفان ،سنت استاصال وهلاکت آنان ، شکنناند آنان ودرو کردن آنان بطور کلی و سنگ باران انها .اما علامه طباطبایی علاج پدیده اسراف اقتصادی در تفسیر خود موضوعات گوناگونی آورد از جمله آنها:إستفاده صحیح از نعمتهای زینه، حلال بودن بعضی از زینتهای اما بدون زیاد روی واسراف در آنها،عدم اسراف در خوراکیها وحتی در دادن صدقه، ممنوعیت ریختن خونها واسیب رساندن وقتل انفس،قرار دادن حکم قصاص ودیه برای زنده نگه داشتن جامعه بشری،پیشگیری از افراط وتفریط در خرج کردن اموال خود، کمک رساندن به نزدیکان وفامیل خود وصله ارحام و فقراء و رکمک به ابن السبیل، و شاهد گذاشتن هنگام تحویل اموال یتامی به خودشان،خشوع وخضوع وتذلل در برابر خداوند متعال.وکما اینکه اثرات اسراف در فرهنگ جامعه وجود دارد از دیدگاه علامه طباطبایی که عبارت اند از:تأثیر منفی بر فرهنگ فرد و جامعه مانند: تکبر و تکبر با زینت، اسراف در غذا، مشروب، پوشاک و مسکن، اتلاف مال و تکبر توانایی، علم و حیثیت، و راه‌هایی برای درمان اسراف فرهنگی وجود دارد که از جمله آنها: امر و نهی، مدح و تهمت، روش‌های تطمیع و انذار، امانت و حکمیت صالحان در جامعه، روشهای تعاون در صلاح و تقوا، رعایت حد اعتدال در انفاق، جلوگیری از غلو، اجرای عدالت در حق نیازمندان، جلوگیری از ربا، ترجیح خود، تقوای خداوند متعال، قرض دادن به نیازمندان، جلوگیری از اسراف گر و صالح.واما روش استفاده شده در این پایان نامه توصیفی تحلیلی است.

تفسیر تربیتی یکی از انواع تفسیر علمی است که پژوهشگران و اندیشمندان علوم قرآن و تفسیر، در دهه‌های اخیر بسیار به آن توجه کرده و در بخش‌ها و موضوعات گوناگون آن به تحقیق، بحث و نظر پرداخته‌اند. یکی از این بخش‌ها وموضوعات، تعریف تفسیر تربیتی است که تاکنون برخی محققان به تلاش در این زمینه پرداخته‌اند و هریک بر اساس برداشت خود از واژه «تربیت»، تعریف خاصی از آن ارائه داده‌اند که این تعاریف می‌توانند معنا، موضوع، قلمرو و وظایف متفاوتی برای تفسیر تربیتی ترسیم کنند؛ اما از یک‌سو به دلیل مغایرت با یکدیگر و از سوی دیگر به دلیل عدم انطباق کامل با ضوابط منطقی و راهبردی تعریف، نقد پذیر بوده و نواقص متعددی در بر دارند. اصلاح این نواقص نیازمند ترسیم ضوابط صحیح در جهت تعریف تفسیر تربیتی است. مقاله حاضر با هدف رفع نواقص تعاریف گذشته و دستیابی به یک چارچوب جامع‌تر و صحیح‌تر برای تعریف تفسیر تربیتی، با بهره‌گیری از ضوابط منطقی تعریف و روش تحلیل مفهومی، الگویی برای تعریف تفسیر تربیتی ارائه می‌دهد که نسبت به تعاریف گذشته کارآمدتر بوده و بتواند پایه‌ای برای تبیین و ترسیم ساختار و ماهیت و هندسه تفسیر تربیتی باشد. در این راستا به این نتیجه دست می‌یابد که تعریف صحیح اصطلاح «تفسیر تربیتی» بر درک و تحلیل صحیح واژه «تربیت» در این اصطلاح استوار است که با حذف معنای عام از دایره شمول آن و تعریف آن به «دانش تخصصی تربیت» می‌تواند موضوع، قلمرو، هدف و وظایف اصلی تفسیر تربیتی را به درستی روشن کند.

در بخشی از خطبه 197 نهج‌البلاغه، علی علیه السلام به توصیف لحظات آخر عمر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پرداخته‌اند: «لقد قُبضَ رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلمو اِنّ رأسه لَعلی صدری و لقد سالَت نفسه فی کفّی، فَاَمْرَرْتُها علی وجهی» وجود ابهامات متنی و سندی در عبارات مذکور، موجبات نیاز به اعتبارسنجی و بررسی روشمندِ آن را فراهم ساخته است. روش کار ما در این مقاله، تاریخ‌گذاری یا کرونولوژی با رویکرد اِسناد - متن است. بر اساس این روش با پردازش متون مشابه و دسته بندی آنها در جداول مجزّا، رسم شبکه عنکبوتی، تعیین حلقه مشترک، خاستگاه و سیر تطّور روایت را کشف و پی‌جویی نموده‌ایم. برای پی بردن به صحت و سقم روایت، توجه به اولین منبعی که حاوی مضمون سیلان نفس نبی صلی الله علیه و آله و سلم بوده و اینکه چگونه و چطور به منابع دیگر راه یافته است از اهمّ مباحث این مقاله است. در مرحله بعد تفقّه در متن، احوال راویان و ارتباط آن ها با یکدیگر و انگیزه ها و علل تحریف، مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با دلایل کافی، ضمن اشاره به مسبّب این امر و منشأ اختلاف (صدقه بن سعید) ، رای به شدت استبعاد این جمله به معنای خاص داده‌ایم.

در عصر حاضر بررسی تطبیقی در پژوهش‌های اسلامی بین مذاهب مختلف، به‌خصوص مذهب شیعه و اهل سنّت، از روش‌های مطالعاتی مهمی است که علاوه بر شناخت آرای فریقین در مباحث اسلامی، نقش ویژه‌ای در ترسیم راهکار مناسب برای حل اختلافات و تقریب مذاهب اسلامی دارد. یکی از این مباحث اصلی و بنیادی، جامعیّت قرآن است. عالمان اسلامی از قدیم تا معاصر با استناد به آیات و روایاتی به تبیین این مبنا پرداخته و دیدگاه‌های مختلفی را درباره قلمرو جامعیّت قرآن مطرح کرده‌اند. این پژوهش، به شیوهٔ توصیفی‌تحلیلی، جامعیّت قرآن را در دو تفسیر مهمّ از فریقین، تفسیر الکاشف و تفسیر القرآن الکریم، به شکل تطبیقی کاویده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مغنیه و شلتوت با پذیرش جامعیّت مقایسه‌ای، دین مبین اسلام و قرآن کریم را جامع ادیان و کتب آسمانی پیشین دانسته‌اند و با رد جامعیّت حداکثری معتقدند تطبیق آیات قرآن با قواعد علوم طبیعی به دلیل در معرض خطا و تغییر بودن این علوم، موجب سرایت این خطا و تغییر به ساحت قرآن می‌شود. هر دو مفسّر اشاره قرآن به کلیات برخی علوم و فنون را در جهت هدایت انسان می‌دانند و از این طریق جامعیت اعتدالی‌هدایتی قرآن را پذیرفته‌اند. همچنین، هر دو متفکر دیدگاه حداقلی را در باب جامعیّت قرآن رد کرده‌اند و علوم و فنون مختلف را به شرطی که معیار فهم قرآن نباشد، در فهم آیات قرآن تأثیرگذار دانسته و در سه حوزه عقاید، احکام و اخلاق برای قرآن نقش تبیینی قائل شده‌اند. همچنین، قرآن را کتاب هدایت انسان در زندگی فردی و اجتماعی دانسته‌اند.

دراین پژوهش تلاش شده است با رویکرد علمی ـ دینی و به روش توصیفی ـ تطبیقی مؤلفه های هوش هیجانی از منظر قرآن کریم و علم روانشناسی با نگرشی نو تحلیل و مورد بررسی قرار گیرد.ابتدا مفاهیم و کلید واژه ها مورد بررسی قرار گرفته و تبیین می شوند و سپس با توجه به مؤلفه های هوش هیجانی از لحاظ علمی و نظر اندیشمندان غربی و تطبیق هوش هیجانی بر آموزهای قرآنی مورد مطالعه قرار می گیرد که بدین منظور مقدمتاً هوش هیجانی و تاریخچه آن در آثار و مطالعات روانشناسان بررسی شده است. در بخش علمی، مفاهیم هوش از نظر جمعی از صاحبنظران در این زمینه مطرح می گردد. انسان موجودی مرکب که دارای فطرت، غرائز و هیجان می باشد.برای بهتر زیستن شایسته است با هدایت و کنترل هیجان و احساسات آسیب های فردی اجتماعی را کاهش دهید. قرآن کریم برای مراتب تکامل انسان روش های خاصی ارائه داده است. در بخش پایانی با توجه به نظرات اندیشمندان دینی و استنباط عقلی و نقلی، هوش به عنوان بخشی از فعالیت عقل مطرح شده است، در مبحث بعد انسان، عقل نظری وعقل عملی و اینکه چگونه می توان هیجان را مدیریت و کنترل کرد، مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج بدست آمده نشانگر آنست که عقل، کتاب و وحی بهترین کنترل کننده هیجان ها در ابعاد مختلف مانند کنترل تکانه ها، همدلی، نیک پنداری می باشند؛ سپس برای بررسی این موضوع از گنجینه های غنی و هدایت گر قرآن کریم و نظر دانشمندان علم و دین مورد استفاده قرار گرفته اند، خصوصا آن که قرآن کریم راه و روش را به صورت کامل بیان فرموده است. نتایج حاصله از پژوهش حاکی از آن است که هوش‌هیجانی از نظر علمی مفهومی نو می‌باشد که در بیشتر آموزه‌های دینی و تعالیم قرآنی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است.

حقوق اسلامی تطبیقی تعبیر دانشگاهی از بخشی از علم فقه است که در اصطلاح فقهای گذشته به آن، علم الخلاف گفته می شد و در عصر ما در محافل دانشگاهی عربی از آن به الفقه المقارن تعبیر می شود و به طور متعارف در زبان علمی فارسی فقه تطبیقی بر آن اطلاق می گردد . توجه فقهای بزرگ شیعه چون شیخ مفید ، شیخ طوسی ، محقق حلی ، علامه ی حلی و شهید ین به بررسی استدلالی آرای مذاهب اهل سنت و حتی تلاش در تعلّم و آموزش در مراکز علمی بزرگ اهل سنت ، اهمیت و ضرورت این بخش از پژوهش راحتی برای احیای فقه شیعه و زنده نگه داشتن آن به وضوح مدیّل می نماید و جایگاه این علم را در فقه شیعه آشکار می سازد .

در این رساله تفسیر «کنز التفاسیر»، اثر علی بن جعفر استرآبادی از علمای قرن سیزدهم تصحیح و تحقیق شده است. در آغاز مقدمه ای در شرح حال مؤلف آمده است. اثر تحقیق شده به واقع نوعی غریب القرآن است که به ترتیب الفبایی و بر اساس شکل موجود کلمات در قرآن به شرح لغات غریب قرآن پرداخته است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی مساله امید از دیدگاه اسلام است که با استفاده از ایات قرآن، روایات و نیز آرای بزرگان اسلام صورت می گیرد. این رساله با استفاده از روش کتابخانه ای انجام و در سه فصل تنظیم شده است. در فصل اول، به بررسی روانی و فطری خواسته ها و غرائز انسان پرداخته شده تا مشخص شود که آیا تمایلات و آرزوهای انسان اصیل هستند یا خیر و در صورت اصیل بودن به سوی چه هدفی متوجه می باشند. سپس علتهای هراس درونی و روانی انسان مورد بررسی قرار گرفته است. راههای مادی اشباع امید مبحث فصل دوم است که در آن راه حلهایی که از سوی مکاتب یا اشخاص جدای از مکتب وحی ارائه شده، بیان گردیده است. ازجمله این مکاتب، مکتب مارکسیسم و نظام سرمایه داری غرب، مکتب اگزیستانسیالیسم و نیز برخی از مکتبهای هندی مثل بودیسم و برهمائی می باشند، و نشان داده شده که هر یک از مکاتب فوق چگونه راه کمال و سعادت انسان را به عنوان ایجاد امید و انگیزه بیان نموده ان. بزرگترین نقص آنها عدم واقع گرایی و شناخت واقعی این راهها ار انسان می باشد. در فصل سوم که اساسی ترین قسمت بحث را تشکیل می دهد، راههایی که دین مبین اسلام جهت ایجاد امید در انسان مومن بکار می گیرد، بیان شده است. دراین بخش ابتدا به پایه های فکری و عقیدتی امید در اسلام پرداخته شده که چگونه این ارکان در وجود انسان تقویت شده و فکر و عقیده او از مکتب وحی در رابطه با امید سیراب می گردد. سپس به پایه های عاطفی پرداخته شده است که اسلام علاوه بر درنظر گرفتن فکر واندیشه انسان به وجود عاطفه و روان او نیز اهمیت داده و آن را نیز سیراب می کند و به عشق به خدا به عنوان بزرگترین امید و مایه پرکردن خلاء روحی انسان اشاره شده است. امدادهای غیبی و مساله مهدویت و انتظار و اثرات معنوی آن، از دیگر وعده های امید بخشی الهی هستند. راههای عملی و عینی اسلام جهت تامین امیدهای اساسی انسان از جمله عدل، راههای بازگشت انسان، آثار مهم توبه و مساله شفاعت و عوامل کنترل کننده یا جهت دهنده امید، مباحث بعدی هستند که ادامه فصل سوم ارائه می شوند. درپایان تحقیق، چگونگی استفاده یک مبلغ اسلام از این عنصر حیاتی یعنی امید بیان می شود. دراین قسمت ابتدا لزوم ایمان و امیدوار بودن خود مبلغ به راهی که در پیش دارد بررسی شده و آنگاه به موارد بسیاری که در تعالیم اسلامی از جانب خدای متعال و پیامبر اکرم(ص) در این زمینه وارد گشته است، پرداخته شده تا راه گشای مبلغ اسلام باشد.