جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش، بررسي ابعاد تربيتي حماسه و واکاوي اين ابعاد در سيره و مکتب تربيتي شهيد سليماني است. دراين چارچوب تلاش شد با بررسي، تبيين و تحليل وصيت‌نامة شهيد سليماني، بيانات مقام معظم رهبري و سخنان افراد شاخص و هم‌رزم شهيد با روش تفسيري ـ تحليلي به اين سؤال اصلي پاسخ داده شود که سيرة شهيد سليماني تا چه حد ملاک‌هاي تربيت حماسي را پوشش و توصيف مي‌کند. تربيت حماسي جايگاه و منزلت کليدي در ابعاد و سطوح فرهنگي ـ ارزشي مکتب و جهان‌بيني اسلامي ـ ايراني داشت و دارد. برخي افراد متنفذ و کاريزماتيک، از‌جمله شهيد سليماني نقش مهمي در بازتوليد اين مسئله در برهه‌هاي زماني مختلف جامعه داشته‌اند. يافته‌هاي پژوهش به دو بخش قابل ‌تفکيک است؛ در بخش اول با مطالعة آثار حماسي ملي و آموزه‌هاي اسلام شيعي نگارش شده، ابعاد تربيت حماسي و زيرمحورهاي آن (ولايت‌مداري، غيرت، شجاعت، فتوت و جوان‌مردي، جهاد، ايثار و ازخودگذشتگي، احسان و نوع‌دوستي، عدالت‌خواهي و ظلم‌ستيزي و...) کشف و تحليل شد. در قسمت دوم تلاش شد اين موارد با تکيه ‌بر مکتب، سيره، کنش و رفتار شهيد سليماني پياده شود. بايد گفت که در بافت و ساخت تربيتي ـ اجتماعي جامعه، شهيد سليماني مصداق بارزي در تحقق تربيت حماسي در ايران پس از انقلاب داشته است. مصداق عيني آن را در مشارکت گسترده مردم در مراسم تشيع، خاک‌سپاري آن در مناطق مختلف کشور و پس از شهادت در قالب فرهنگ‌سازي اين مکتب براي نسل‌هاي جديد مي‌توان مشاهده کرد.

آرمان عدالت یکی از آرمان های دیرینه بشریت بوده که دلالت آن در امر تربیت به عنوان یکی از مهم ترین عوامل سعادت، از مسائل مورد توجه جوامع امروز می‌باشد. هدف اصلی این پژوهش تبیین مبانی فلسفی عدالت تربیتی از منظر علامه طباطبایی به عنوان یکی از مهم ترین و تاثیرگذار ترین فلاسفه جهان اسلام است. روش بکار رفته در این پایان نامه، روش کیفی و از نوع توصیفی- تحلیلی- استنباطی است که با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری اطلاعات از طریق فیش برداری صورت پذیرفته است. در سوال اول ابتدا نظرات علامه پیرامون دو موضوع عدالت و تربیت تحلیل و سپس مفهوم عدالت تربیتی از آن استنباط شده و در سوال های دوم تا پنجم، نظرات علامه در مبانی عدالت و تربیت مشتمل بر هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی توصیف و تحلیل شده و در نهایت مبانی عدالت تربیتی از آن ها استنباط گردیده است. مهم ترین نتایج و دستاورد های ای پژوهش عبارتند از مفهوم عدالت تربیتی، هستی شناسی عدالت تربیتی، معرفت شناسی عدالت تربیتی، انسان شناسی عدالت تربیتی و ارزش شناسی عدالت تربیتی از منظر علامه طباطبایی.یافته های این پژوهش حاکی از آن است که مفهوم عدالت تربیتی در نظر علامه شامل دو مرحله است که عبارتند از: بستر سازی اولیه به صورت حداقل آموزش برابر و یکسان برای همه و رعایت استحقاق ها در گام بعدی. همچنین هستی شناسی عدالت تربیتی از نظر علامه بیانگر آن است که اساس خلقت زمین و آسمان بر اساس عدل بوده و تربیت راه نیل انسان به سوی غایت مقرر است ؛ لذا تربیت هم انسان را به سوی عدل سوق میدهد و هم باید در تربیت عدالت وجود داشته باشد تا همگان بتوانند به سعادت برسند. معرفت شناسی عدالت تربیتی در منظومه فکری علامه بیانگر دو دسته منابع شناخت است؛ منابع دست اول(عقل، حس و وحی)و منابع دست دوم که همان عرف و متخصصین اند. علامه سخن از اعتباریات به میان می آورد و این گونه برداشت میشود که تبیین مفهوم عدالت تربیتی در دسته ی اعتباریاتی است که وظیفه ی استخراج آن بر عهده متخصصین امر است. در حوزه انسان شناسی، انسان از نظر علامه موجودی استخدامگر است و راه توازن جوامع انسانی عدالت و اخلاق است. در ارزش شناسی عدالت تربیتی نیز عدالت تربیتی دارای ارزش ذاتی و اعتباری می‌باشد. کلیدواژه‌ها: مبانی فلسفی،عدالت تربیتی، علامه طباطبایی.

مقاله حاضر با هدف بررسی ضرورت تدوین الگوی بومی آموزش تفکر به کودکان با توجه به تباین پیش فرض‌های هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی در الگوی مطلوب با الگوهای جاری نگاشته شده است. این «تباین» با تبیین «واقع گرا» بودن این پیش فرض‌ها در نگرش صدرایی و غیرواقع گرا بودن آنها در پیش فرض‌های کلی فبک جاری به اثبات رسیده است. این پیش فرض‌ها با مشخص کردن «آرمان» یا «هدف نهایی» کلاس آموزش تفکر به کودکان، اصول پیشبرد کلاس و در نتیجه الگوی مورد نظر را تعیین می‌کنند. این الگو در پژوهش حاضر اهداف، اصول، محتوا و روش‌ها را در بر خواهد داشت و همه آنها از این آرمان متأثر می‌شوند. بنابر نتایج پژوهش حاضر در الگوی مطلوب با رویکرد صدرایی، آرمان نهایی در این کلاس «حقیقت آن‌گونه که در واقع خود هست» و «باور به بودن آن»، و معرفت بدان «ساختنی، کامل‌شونده و مرحله‌مند» خواهد بود که با معناشناسی در دستگاه اندیشه صدرایی معنایی متفاوت با برداشت‌های فبک جاری از آن خواهد داشت. پژوهشگر در این تحقیق از روش تحلیلی−استنباطی برای رسیدن به اهداف بنیادی پژوهش کیفی خود استفاده نموده است.

تربيت حماسي ازجمله ساحت‌‌هاي مهم تربيتي است که نقش بسزايي در تربيت نسلي شجاع، عدالت‌خواه، نوع‌دوست، مبارز، قوي و نترس، ظلم‌ستيز و مانند آن دارد. يکي از اين مؤلفه‌هاي مهم حماسي، شجاعت و دلاوري است. شجاعت محوري‌ترين عنصر حماسي در شاهنامة فردوسي به‌شمار مي‌رود. بدين منظور پژوهش حاضر با هدف تبيين مفهوم شجاعت در شاهنامة فردوسي و ارائة راهکارهاي آن براي تربيت حماسي کودکان صورت پذيرفته است. روش اين پژوهش از حيث هدف کاربردي و از لحاظ رويکرد، کيفي است و از حيث جمع‌آوري اطلاعات به‌ شيوۀ تحليلي واستنباطي نگاشته شده است. جامعۀ پژوهش، شاهنامه فردوسي و آثار وابسته به‌آن بوده است. يافته‏هاي پژوهش حاکي از آن است که حکيم ابوالقاسم فردوسي شجاعت و مبارزه را با عقلانيت و اخلاق‌مداري توأم کرده و عشق به وطن و ديگردوستي را جايگزين خوددوستي کرده که با استنباط از آن مي‌توان در قالب‌ مؤلفه‌هايي همچون روش الگويي، قصه‌گويي، آموزش تفکر انتقادي، توکل، مراقبه، خودگرداني، در تربيت حماسي کودکان تأثيرگذار بود.

هدف: پژوهش حاضر به منظور تبیین الگوی مفهومی تربیت معنوی مبتنی بر صحیفۀ سجادیه در تعلیم و تربیت انجام شد. روش: این تحقیق از حیث هدف، کاربردی و رویکرد زیربنایی آن، پژوهش کیفی است و برای تحلیل داده‎ها از روش تحلیل مفهومی و استنتاجی استفاده شده است. محیط پژوهش شامل کتاب صحیفۀ سجادیه و نمونه‎گیری آن، به صورت هدفمند بوده است. یافته‎ها: شامل مبانی، اهداف، اصول و روشها در الگوی مفهومی تربیت معنوی است. در صحیفۀ سجادیه، انسان معنوى ابتدا باید شناخت را در خود ایجاد کند. وقتى شناخت انسان به مرحلۀ باورمندى رسید، بعد از آن رفتار اجتماعى پدید می‎آید. نتیجه‎گیری: خداوند متعال، هدف غایی و حقیقت بی‏نهایت و جامع تمام ارزشهاست. مهم‎ترین هدف تربیت معنوی، زیست بر اساس خواست الهی است و رسیدن به کمال انسانی، یکی از غایات تربیتی محسوب می‎شود. از آنجا که ساختار وجودی آدمی به گونه‎ای است که تنها در برقراری ارتباط با خداوند به آرامش می‎رسد، سایر تلاشهای عقلی و علمی انسان، محکوم به نافرجامی است. رسیدن به آرامش درونى و اطمینان قلبى، از شاخصهاى پیامدى تربیت معنوى‎اند.

از جمله وظایف نظام تربیت رسمی و غیررسمی در دوره ابتدایی، آموزش اخلاق به کودکان است چرا که دارای قلبی پاک و زلال و آماده دریافت بذری چون کسب فضایل هستند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناسایی اهداف آموزش مفاهیم اخلاقی به کودکان دوره دوم ابتدایی(سنین 10 تا 12 سال) بر اساس دیدگاه­های آیت‌الله جوادی آملی انجام شد. روش پژوهش تحلیلی–استنباطی بود. نتایج نشان داد که قرب الی الله هدف غایی و مواردی مانند خودشناسی، پرورش خداجویی و خدابینی، تفکر در مسائل اخلاقی، روی آوردن به مسئولیت‌پذیری، افزایش آستانه صبر و بردباری، توفیق در اکرام، احترام و محبت به انسان‌ها، بهبود حس زیبایی گرایی ازجمله اهداف واسطه‌ای آموزش مفاهیم اخلاقی به کودکان هستند که می‌توان از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی شناسایی نمود. رسیدن به این اهداف در دوره دوم ابتدایی بشارت‌دهنده ورود متخلقانه و معتقدانه به دوره نوجوانی است که اگر آن هم از برنامه‌ریزی منسجمی برخوردار باشد می‌تواند در شکل‌گیری هویت پایدار اخلاقی مورد نظر اسلام مؤثر باشد.

هدف:هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر هوش معنوی در منایع دینی، به عنوان یکی از توانمندی‌های اساسی انسان بر شادکامی بود تا نظامهای تربیتی با پرورش آن بتوانند انسان شادکام تربیت کنند. روش: در این پژوهش از روش تحلیل اسنادی محتوای متون دینی از جمله قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بهره گرفته شد. یافته‌ها: نتایج تحلیل اسنادی پژوهش، بیانگر تأثیر توانمندی‌های مختلف معنوی بر شادکامی بود که از جملۀ این توانمندی‌ها، درک معنای حقیت هستی، ایمان، اعتماد، امید به فضل، توکل و رضایت به خداوند متعال، درک قضا و قدر الهی و خرسندن بودن به آن، درک حقیقت وجود معصومین(ع) و توسل و پیروی از آنان، درک حقیقت دنیا و آخرت و پدیدۀ مرگ، درک معنای خود و دریافت معنای بلا و ... حائز اهمیت بود. هر چه معناهای جهان حقیقی بهتر درک شود، شادکامی انسان نیز بیشتر خواهد شد. نتیجه‌گیری: تربیت هوش معنوی انسان می‌تواند در تربیت انسان شادکام مؤثر واقع شود. لذا نظامهای تربیتی، از جمله: خانواده، مدارس و دانشگاهها برای تربیت انسان شادکام باید توانمندی و هوش معنوی را در متربیان خود پرورش دهند تا انسان شادکام برای زندگی در دنیا و آخرت تربیت کنند.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی موانع و راهکارهای فرهنگی انضباط اجتماعی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السام در نهج البلاغه می‌باشد که با روش تحلیلی و استنتاجی انجام شده است. همچنین در این تحقیق از روش کتابخانه­‌ای نیز استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می‌دهد که اهمیت انضباط اجتماعی از دو منظر قابل بررسی و تحلیل است؛ اهمیت در جهان امروز و اهمیت از منظر دین. از طرف دیگر شاخصه‌های (الهی بودن، وحیانی بودن، فطری بودن، حقانی بودن) با بهره‌گیری از آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام استنتاج و تحلیل شده است. شتاب زدگی در امور، تنبلی و سستی در امور، ترک امر به معروف و نهی از منکر، چاپلوسی، گفتار بی­ اندیشه، عدم رشد فرهنگی، جهل و تقلید کورکورانه و تعصب در این تحقیق بعنوان موانع فرهنگی تحقق انضباط اجتماعی استنتاج شده و در پایان نیز راهکارهایی نظیر؛ اعتماد دینی، داشتن هدف واقعی در زندگی، اندیشه و فکر، آینده نگری و دوراندیشی، اصلاح بین مردم، پاسخگویی و حق اظهار نظر، مبارزه با هوای نفس و تعالی روح و پرهیز از بی تکلیفی در زندگی بر مبنای آموزه‌های تربیتی امام علی علیه السلام شناسایی و استنتاج شده است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که؛ در صورتی که موانعی که در این تحقیق احصاء گردیده با استفاده از راهکارهای شناسایی شده، مرتفع شود، انضباط اجتماعی در جامعه تحقق یافته و رشد و توسعه فرهنگی را به همراه خواهد داشت.

انجام مؤثر فعالیت­های تربیتی مستلزم کسب نظریه‌های تربیتی است. در طول تاریخ از گذشته تا به امروز نظریه­های متعددی در حوزه‌ی تعلیم و تربیت پدید آمده است. درک و فهم این نظریه‌ها کار ساده و آسانی نیست. بنابراین سؤال اساسی در مطالعه‌ی آرای تربیتی، چگونگی درک و فهم نظریه‌های تربیتی یا به عبارتی، نظریه‌شناسی تربیتی است. رویکرد پارادایمی ازجمله رویکردها در نظریه‌پردازی و یا نظریه‌شناسی می‌باشد که می‌تواند ما را در خوانش و درک اندیشه‌ها، خصوصاً اندیشه‌های تربیتی کمک کند. دیدگاه پارادایمی در تبیین نظریه‌های علمی این است که در شکل­گیری نظریه‌ها ازجمله نظریه‌های تربیتی، باورها و مفروضات اساسی و به‌عبارتی‌دیگر «پارادایم» نقش مهمی دارند. اوصاف پارادایم‌ها از سه رکن اساسی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی برخوردارند. تعلیم و تربیت نیز مانند پارادایم­ها دارای سه مؤلفه اساسی از قبیل اهداف، محتوی و روش‌های آموزش هستند. مؤلفه‌های تربیت از طریق بررسی و تحلیل عناصر پارادایم‌ها به دست می­آیند. نظریه­های تعلیم و تربیت را با توجه به ملاک زمان می‌توان در سه پارادایم پیشامدرن، مدرن و پسامدرن مورد بررسی و تحلیل قرار داد. در این پژوهش، نظریه‌های تربیتی با رویکرد پارادایمی در سه پارادایم یاد شده مورد مطالعه قرارگرفته‌اند. روش مطالعه توصیفی-تحلیلی است.

امروزه نسبت علم و دین، یکی از مسائل بحث‌انگیز و مهم در جوامع غربی و اسلامی است. هدف تحقیق حاضر تحلیل و نقد تطبیقی نسبت علم و دین از دیدگاه ایان باربور و استاد مرتضی مطهری است. این پژوهش از نظر طرح تحقیق جزو تحقیقات کیفی بوده و از نظر روش در چارچوب روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی صورت گرفته است. در این رساله سعی نمودم تا با تطبیق و مقایسه دیدگاه دو اندیشمند و متفکر بزرگ واقع‌گرا یکی در جهان اسلام و دیگری در جهان غرب در خصوص رابطه علم و دین بپردازم. در این پژوهش با طرح پنج پرسش «نسبت علم و دین در دیدگاه استاد مرتضی مطهری»، «نسبت علم و دین در دیدگاه ایان باربور»، «وجوه اشتراک و تقابل و افتراق میان ایان باربور و استاد مرتضی مطهری» و «نقدهای وارده بر ایان باربور و استاد مرتضی مطهری در حوزه علم و دین» مورد بررسی قرار گرفت. اشتراکات ایان باربور و استاد مرتضی مطهری شامل: مخالفت با تفتیش عقاید، جهانی بودن علم، محدودیت‌های علم و اعتقاد به مبانی رئالیسم و افتراق‌های بین این دو اندیشمند، برداشت از مفهوم ثبات و حرکت، توازی خداوند و جهان هستی و تفاوت در نوع رئالیسم است. ایان باربور و استاد مرتضی مطهری با دو نگرش متفاوت، در تشخیص مکمل بودن علم و دین تلاش کردند. باربور با تکیه ‌بر «فلسفه پویشی» و «رئالیسم انتقادی» به طرح چهار رویکرد «تعارض، تمایز، گفتگو و مکمل» پرداخته است. نقدهایی شامل: وحدت علم و دین در چارچوب فلسفه پویشی، رئالیسم انتقادی، هم‌عرض بودن خداوند و جهان هستی، تقدّم معرفت تجربی بر معیار معرفت دینی بر ایشان وارد است. برداشت استاد مرتضی مطهری از رابطه «علم و دین» بیشتر رابطه «علم و ایمان» است. از نقدهای وارده بر استاد مرتضی مطهری می‌توان به بسط ندادن نظریه خود و عدم پرداختن به تأثیرات متقابل علم و دین بر یکدیگر اشاره کرد. در مجموع می‌توان گفت: مطهری با واکاوی پیش‌فرض‌های ذهنی افراد در پی مکمل بودن رابطه علم و ایمان است و اعتقاد دارد که علم و دین به یکدیگر نیازمندند. آرای باربور در آخرین اظهارنظرش درباره رابطه علم و دین با تکیه ‌بر الهیات پویشی از تمایز علم و دین به مکمل بودن این دو تغییر یافت. نتایج این پژوهش نشان داد که علم‌ دارای منشأ انسانی، ابطال-پذیر، تجربی و مادی است. به‌طورکلی علم در زمینه جهان آفرینش است، اما دین از خود آفریننده و پروردگار جهان سرچشمه می‌گیرد و دارای منشأ ماورای قدسی و غیرقابل‌ابطال است. عصاره کلام اندیشه مطهری این است که علم حدود خاصی دارد، لذا اعتقاد و ایمان دینی را نمی‌توان بر اساس استدلال علمی و عقلی فهمید، اگر هم‌چنین شود ایمان مغلوب عقل خواهد شد و کاری از پیش نمی‌برد جز آن‌که بر شک و حیرت ما بیفزاید. این که ما دین را می‌پذیریم نوعی داوری عقلانی راجع به آن است. هم‌چنین سایر نتایج پژوهش نشان داد که در دیدگاه مسالمت‌جویانه با قبول مبانی و اصول، هرکدام از پیامدهای ناگوار دیگری جلوگیری به عمل می‌آورد.