جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله، کانت به دولت‌ها برنامه‌ای برای برقراری صلح بین آن‌ها ارائه می‌دهد. «پیش‌شرط‌های صلح پایدار» شامل قدم‌هایی است که باید با سرعت هرچه تمام‌تر برداشته شوند. برقراری صلح، هرگاه با یک شرط مخفی برای جنگ در آینده باشد، معتبر نخواهد بود. هیچ کشوری مستقل موجودی نباید از راه وراثت مبادله، خرید و فروش و… تحت مالکیت کشوری دیگر در آید. ارتش‌های ثابت به تدریج باید برچیده شوند. هیچ کشوری نباید خود را به واسطه امور برون مرزی همچون جنگ مقروض کند. هیچ کشوری حق ندارد با تمسک به زور در تشکیل یا ادراه کشوری دخالت کند. هیچ دولتی نباید به هنگام جنگ با کشوری دیگر به خود اجازه تمسک به آن از قبیل اقدامات خصمانه‌ای را دهد که اعتماد دو سویه میان طرف‌های درگیر را برای صلح آینده ناممکن می‌سازد. اصول قطعی صلح پایدار نیز، که اجرای آن‌ها نه تنها به معنای ترک مخاصمات بلکه به معنای ایجاد صلح پایدار است، در بخش دوم طی سه فصل ارائه شده‌است: اصل اول؛ ساختار مدنی همه کشورها می‌باید جمهوری باشد. اصل دوم؛ قانون ملل می‌باید بر فدرالیسم کشورهای آزاد بنا شود. اصل سوم؛ حق شهروندی جهان می‌باید پذیرش بیگانگان تلقی شود. دو متمم این رساله حاوی استدلال‌هایی دربارهٔ رابطه طبیعت انسانی و آغازگری جنگ یا صلح طلبی او است.

دین در محدوده عقل تنها شرح مقابله خیر و شر در وجود انسان و بروز آثار آن در رفتارهای فردی و اجتماعی است. این کتاب در چهار فصل تدوین یافته است: در فصل نخست از بنیاد 'شر 'در طبیعت انسان و مقابله 'خیر ' با آن سخن گفته سپس درباره لزوم انقلابی اساسی در شخصیت انسان برای اصلاح اخلاقی توضیح داده می‌شود. فصل دوم به تضاد میان دو اصل خیر و شر در وجود انسان اختصاص یافته و چگونگی حاکمیت اصل 'شر 'بر وجود انسان به بحث گذاشته می‌شود. در فصل سوم چگونگی استقرار اصل 'خیر 'از طریق تاسیس جامعه مدنی اصول الهی (عقلانی) تشریح شده است .در فصل پایانی نیز پس از بیان معنی و مفهوم خدمت دینی شبه خدمت یا خدمت کاذب نقد می‌شود. #کتابناک

نقد قوهٔ حکم-که به دو بخش زیبایی‌شناسی و غایت‌شناسی، قابل تقسیم است-در «سگانی» (تریلوژیِ) نقدیِ کانت، اثری است که نقش میانجی و پیونددهندهٔ دو اثر دیگر، یعنی نقد عقلِ محض و نقدِ عقلِ عملی را بر عهده دارد و گذار از فلسفهٔ نظری به فلسفهٔ اخلاق را عملی می‌کند. کانت، همان‌گونه که برای عقل محض و عقل عملی اصولی پیشین جستجو می‌کرد، برای قوهٔ حکم نیز، که قوه‌ای است مربوط به احساس لذت و الم، در جستجوی مبانی پیشین برآمد و کوشید فلسفه‌ای پیشین از ذوق برپا کند. مبنا یا اصل بنیادیِ نهفته در شالودهٔ قوهٔ حکم، غایت‌مندی طبیعت است. این غایت‌مندی به دو صورت ممکن است: یا صوری و ذهنی یا واقعی و عینی. حکم به‌غایت‌مندی صورت یک عین بدون آن‌که هیچ غایت معینی برای آن قائل شویم، حکم زیباشناختی است، و اگر غایت معینی برای آن در نظر بگیریم، حکم غایت‌شناختی است. بر همین مبنا، نقد قوهٔ حکم نیز به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود: در بخش اول، فلسفهٔ ذوق (مبحث زیبا و والا)، و در بخش دوم، غایت‌شناسی و غایت‌شناسیِ طبیعت بررسی می‌شود، و بدین‌گونه سرانجام تأمل دربارهٔ زیبایی و نظم، زیباشناسی و غایت‌شناسی، در یک کل واحد، به‌هم پیوند می‌یابد.

این نقد نیز همانند نقد عقل محض به دو بخش «عناصر» و «روش شناسی» تقسیم شده است. بخش عناصر آن نیز همانند بخش «عناصر» نقد عقل محض به دو دفتر «آنالیتیک یا تحلیل» و «دیالکتیک یا جدل» تقسیم می شود. ولی تفاوت هایی اساسی نیز میان آنها موجود است. از جمله اینکه ماحصل «تحلیل» در نقد نخست این است که معرفت مشروع و راستین معرفتی است که به شهود (ادراک حسی) وفادار بماند و پا را از دایرۀ تجربه ممکن فراتر نگذارد. ولی دستاورد «تحلیل» در نقد دوم این است که عمل اخلاقی راستین، عملی است که از قید هرگونه امر تجربی محسوس آزاد باشد و فقط از عقل محض نشأت بگیرد. در حالی که در نقد نخست هرگونه عقل (که در اینجا عقل نظری است) که از قید تجربه آزاد گردد، متعالی می شود و عملکردی ناصواب و نامشروع دارد، در نقد دوم عکس مطلب صادق است، به این معنا که عقل عملی در صورت وابستگی به تجربه متعالی و نامشروع می شود. در دفتر «جدل» نقد دوم نیز همانند نقد نخست، نشان می دهد که عقل محض با تعارض هایی مواجه است. اگر نتیجۀ تعارض های عقل نظری عمدتاً سلبی است و این تعارض ها حکایت از آن دارند که راه عالم معقول (ماوراء طبیعت) به روی ما بسته است، ولی در «جدل» عقل عملی، به نتایجی ایجابی دست پیدا می کنیم. مسائلی که در نقد نخست، عقل نظری در مورد آنها لاادری گری پیشه کرده بود و در بهترین حالت صرفاً امکان آنها را می پذیرفت در اینجا واقعیت شان به اثبات می رسد. نقد نخست مفاهیم اختیار، جاودانگی نفس و خدا را اثبات ناشده و حتی غیر قابل اثبات قلمداد کرد به این دلیل که هر گاه عقل در مقام اثبات آنها برآید، دستخوش تناقض گویی می شود ولی در نقد عقل عملی اثبات می شود که این مفاهیم، مفاهیمی تهی و عاری از مفاد و مصداق نیستند و حقیقتی در ازای آنها وجود دارد.

کانت در این اثر در جستجوی اصل غایی اخلاق است. بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق را می توان پیشگفتاری بر نقد عقل عملی دانست. کتاب جدای از یادداشت های مترجمان، حاوی پیشگفتار، سخن پایانی و سه بخش با عناوین ذیل است: 1. گذار از معرفت عقلی معمولی اخلاق به معرفت فلسفی اخلاق. 2. گذار از فلسفه مردم پسند اخلاق به مابعدالطبیعه اخلاق. 3. گام بازپسین از مابعدالطبیعه به نقد عقل محض عملی. #زهرا مرادخانی