جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بی گمان جریان‌ها،‌ همچون حرکت‌هایی که در جامعه و بر پایه معیارهای ویژه‌ای شکل گرفته و تحولاتی را به همراه دارند؛ دارای بنیان‌هایی هستند که بررسی و تحلیل آن‌ها به تحلیل و نقد آن‌ها کمک شایانی می‌کند. از پدیده‌هایی که در نقل روایات مهدویت در مواردی به ایجاد و گسترش جریان‌های انحرافی منجر شده، وضع، «تحریف و تأویل» است. در این نوشتار، به بررسی نقش این سه در شکل‌‌گیری و استمرار جریان‌های انحرافی مهدویت در عصر حضور ائمه؟عهم؟ پرداخته شده است. در پژوهش پیش‌رو، پس از بازنمایی این عوامل در روایات مهدویت، راهکارهایی ناظر به روشنگری درباره وقایع ناگوار در تاریخ احادیث در عصر حضور ائمه؟عهم؟ و بررسی دگرگونی‌های انجام‌شده؛ به گونه‌ای مختصر به روش تاریخی ـ حدیثی مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. اگرچه مشخص‌کردن میزان نقش این سه در پدیدآوردن و استمرار جریان‌های انحرافی کاری بس مشکل می‌نماید؛ بررسی‌ها گواه روشنی است بر این اصل بنیادین که بن‌مایه‌های انحراف را می‌توان در دگرگونی احادیث معصومان؟عهم؟ به نظاره نشست. بر پایه یافته‌های این پژوهش، در کنار عوامل اجتماعی، سیاسی و شخصیتی در پدیدآمدن و استمرار جریان‌های انحرافی؛ «وضع»، «تحریف» و «تأویل» در نقل روایات، نقشی کلیدی و بنیادین داشته‌اند.

یکی از برجسته‌ترین چالش‌های تمدن‌های بشری، در طول تاریخ، بی‌دینی، شرک و تحریف در آموزه‌های دینی بوده است. این چالش‌ها خود سبب اختلاف‌ها، جنگ‌ها، هواپرستی‌ها و کژی‌های بسیار و سبب دور شدن از هدف زندگی در دنیا شده، در نهایت منجر به نابودی برخی تمدن‌ها شده است. در این میان و در پس ظهور موعود منجی، تمدن مهدوی اما، از آن‌جایی که متکی بر آموزه‌های اسلامی از سویی و رهبری امام معصوم؟ع؟ و منصوب از طرف خداوند از سوی دیگر، خواهد بود، با اصلاح کژی‌ها و تحریف‌ها و با برچیدن ادیان و مذاهب شرک‌آلود، دین راستین را که مبتنی بر یکتاپرستی است در جهان فراگیر خواهد کرد که نتیجه آن تمدنی فراگیر خواهد بود. این پژوهش که با روش توصیفی _ تحلیلی و با شیوه کیفی تحلیل داده‌ها انجام شده، در پاسخ به این پرسش است که: برجسته‌ترین ویژگی و تفاوت مهندسی تمدن مهدوی با تمدن‌های پیش از آن، که تأثیر برجسته‌ای در رشد مادی و معنوی جامعه خواهد داشت چگونه تحلیل می‌شود؟ نتیجه آن‌که یکتاپرستی فراگیر عنصر بنیادین آن تمدن است که حضرت مهدی؟عج؟ با از بین‌بردن موانع در عرصه توحیدباوری، این نگرش را میان همه انسان‌ها، فراگیر کرده و نظام سیاسی _ اجتماعی تمدن عصر ظهور را بر پایه مهندسی توحیدی بنا خواهد نمود؛ چراکه تفکر توحیدی بنیاد و جهت‌دهنده همه فعالیت‌های مسلمانان بوده و موجب تمایز تمدن مهدوی از سایر تمدن‌های مادی می‌باشد.

بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین مباحث در معارف مهدوی، بررسی چگونگی جهان پس از حکومت مهدی موعود؟ع؟ است. روایات گوناگونی در منابع روایی مسلمانان در باره چگونگی جهان پس از رحلت مهدی موعود؟ع؟ در دست است که سبب شده دیدگاه­های گوناگونی در این­باره شکل گیرد. «طولانی‌شدن و پیوست حکومت حضرت به قیامت» یکی از گونه‌هایی است که ریشه در دسته­ای از روایات داشته و کمابیش باورمندانی را پیدا کرده است. فراوانی و گوناگونی روایات از سویی و نبود پژوهش فراگیر از سوی دیگر، در این حوزه از مباحث آینده‌پژوهی دینی، سبب شده تا برخی، این روایات را دستمایه اهداف خود قرار داده و تبیین­های نادرستی در این زمینه ارائه دهند. هدف اصلی مقاله پیش­رو بررسی تطبیقی نظریه طولانی‌شدن و اتصال حکومت مهدی موعود؟ع؟ به قیامت در منظومه روایی شیعه و اهل­سنت است تا روشن شود از نگاه اسلام به عنوان آخرین دین الهی، پس از منجی، جهان با چه سرنوشتی روبرو خواهد شد. در این نوشتار، به تبیین و بررسی روایات ادعایی خواهیم پرداخت.

امنیت و عدالت از بنیادی‌ترین نیازهای انسان در زندگی است. از این رو برپایی امنیت و عدالت، نخستین چشم‌داشت انسان‌ها از حاکمان و نیز همواره شعار بسیاری از حکومت‌ها بوده و است. و نیز از برجسته‌ترین شاخصه‌های پیشرفت و تمدن به شمار می‌آید. هر سرزمینی که دو عنصر کلیدی امنیت و عدالت در آنها فراگیر نشده باشد، هرگز به تمدنی استوار و ماندگار دست نخواهد یافت. در دولت حضرت مهدی؟عج؟ که نوید تمدنی جهانی بر پایه آموزه‌های وحیانی را دارد، نیز این دو اصل جایگاه ویژه‌ای دارد، به گونه‌ای که در بسیاری از روایاتی که درباره ظهور حضرت ولی‌عصر؟عج؟ صادر شده به این نکته نیز اشاره شده است. به همین جهت است که عبارت «یملأ الارض قسطاً و عدلاً» برای کسی که کمترین مطالعه در زمینه آموزه‌های مهدوی را داشته باشد، عبارت آشنایی است. در این نوشتار با بهره‌مندی از سخنان معصومان؟عهم؟ به نقش امنیت و عدالت در برپایی تمدن مهدوی پرداخته شده است که نتیجه استوار آن، نقش جدّی این دو در شکل‌گیری و استمرار آن تمدن بزرگ اسلامی خواه بود.

دین اسلام یک سامانه به‌هم‌پیوسته و فراگیر از آموزه‌های اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی است. برنامه‌ای جامع که خوشبختی دنیایی و آخرتی انسان‌ها را تضمین نموده، برای همه نیازهای زندگی انسان‌ها برنامه ارائه کرده است که از آنها تعاملات انسان‌ها با دیگران است. خداوند متعال برای آموزش این تعاملات انسانی، پیامبرانی را فرستاد و آخرین آنها را الگویی پسندیده برای همگان قرار داد و خُلق او را نیکوترین و پسندیده‌ترین اخلاق برشمرد و در میان خُلقیات او و پیروانش، از برجسته‌ترین‌ها را، سخت‌گیری بر کفار و دشمنان و رحمت و مهربانی بر مؤمنان و دوستان، توصیف کرد. این دو ویژگی البته در عصر غیبت و انتظار به سبب برخی ویژگی‌های این دوران که برجسته‌ترین آنها نبود ظاهری پیشوای معصوم7 است، بیش از هر زمان دیگر مورد تأکید قرار گرفته به گونه‌ای که یکی از شاخصه‌های منتظران راستین است. این پژوهش در پاسخ به این پرسش سامان یافته که: فرهنگ انتظار چه نقشی در تبلور دو ویژگی سخت‌گیری بر دشمنان و مهربانی بر مردم، در مرام و مکتب شهید سلیمانی داشته است؟ بررسی زندگی سردار شهید سلیمانی گویای آن است که وی در دوران زندگی خود با تأسی به پیامبر رحمت6 و پیشوایان معصوم7، بر دشمنان سخت‌گیر و بر دوستان مهربان بود. نمونه‌های پرشماری از فرازهای زندگی او، به‌ویژه در سه دوره مبارزاتی وی: هشت سال دفاع مقدس؛ حضور در جبهه مقامت لبنان و حضور در برابر داعش در عراق و سوریه، گواهی راستین بر این پیروی بود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی با بررسی بخش‌هایی از رفتارها و گفتارهای حاج قاسم سلیمانی به کارکرد فرهنگ انتظار در دو صفت سخت‌گیری در برخورد با دشمنان و مهرورزی در برخورد با مردم _ به عنوان دو مؤلفه مهم شخصیتی آن شهید _ به این نتیجه رسیده که می‌توان در عصر غیبت و انتظار با ایجاد و تقویت این دو صفت بر پایه دستورات دینی، به بهترین گونه ممکن فرمان الهی را تحقق بخشید.

یکی از محورهای اخبار آخرالزمانی به القاب و عناوینی بازمی‌گردد که برای منجی موعود یا شخصیت‌های پیرامونی او به­ کار رفته ­است. در این تحقیق تلاش شده است سه مورد از این القاب یعنی «منصور»، «سفاح» و «حجت» با رویکردی تاریخی و فرایندی بررسی گردد. ضرورت و هدف به‌کارگیری چنین رویکردی که کمتر در آثار مهدوی و تاریخی دیده می‌شود، به جهت بازسازی ذهنیت مسلمانان سده‌های نخست در مسأله مهدویت و ارائه تفسیرهای نو از تکاپوهای موعودگرایانه به ­خصوص در نیمه قرن دوم است که با ریشه‌یابی، معناشناسی و کاربست‌پژوهشی القاب و از ره­گذر مطالعه منابع متقدم تاریخی و حدیثی و ارائه تحلیل‌های مستند به­ دست خواهد آمد. به ­نظر می‌رسد القاب یادشده که طیف‌ها و جریان‌های مختلف آن‌ها را به ­کار می­گرفتند، کارکردهای تاریخی قابل‌توجهی به­ خصوص در قرون نخستین اسلامی داشته‌اند؛ زیرا القاب منصور و سفاح بعدها جایگاه پررنگی در حرکت عباسیان یافتند و حجت نیز به لقبی مشترک در بین امامیان و اسماعیلیان با کاربست‌هایی متفاوت بدل شد.

با توجه به جایگاه احادیث مهدویت، در منظومه معارفی مکتب اهل‌بیت:، بهره درست و صیانت از این گنجینۀ پربهاء، نیازمند ‫زمینه‌هایی است. یکی از این زمینه‌ها، شناسایی آسیب‌ها و آفت‌هاست؛ بدین منظور‫ که حدیث‌پژوه مهدوی بتواند پیامدهای نامطلوب آن‌ها را درحوزه فهم حدیث از میان ببرد. بررسی‌ها حکایت از آن دارد که از آسیب‌های بنیادین عارض بر احادیث مهدوی، «ادراج» به معنای وارد شدن سخن راوی یا نسخه‌بردار، بر فرمایش معصوم7 است. از آن‌جا که گاهی اندک دگرگونی در حدیث، ما را در رسیدن به مقصود معصوم7 ناکام می‌گذارد و سبب ‫اختلاف دیدگاه خواهد شد، توجه به این آسیب‌ها اهمیت ویژه‌ای ‫دارد. و نیز از آن‌جایی که بررسی ادراج در همه منابع روایی مهدوی و روایات مهدویت، کاری بس بزرگ و گسترده می‌نماید در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، انتقادی، برخی از احادیث را بررسی کرده، به این نتیجه ‫رسیده‌ایم که این پدیده، در برخی از روایات از تمسک به ظهور بدوی ‫حدیث جلوگیری کرده، سبب اختلال در انتقال مفاهیم مورد نظر معصوم7 می‌شود. اگرچه این آسیب در برابر انبوه روایات معتبر اندک می‌نماید، اما مناسب است بدان اهتمام و برای این اندک نیز علاجی در نظر گرفته شود. و بهترین راه‌ علاج این روایات تشکیل خانواده حدیث بر پایه منابع اصیل و معتبر حول روایت مورد نظر است.

رجعت از شمار موضوعاتی است که پیامبر اسلام و روایات شیعی از آن به تفصیل سخن گفته و نوشته های فراوانی نیز به این مهم پرداخته اند . ولی این موضوع نیز همانند برخی موضوعات دیگر ، همواره با ابهامات و تشکیک هایی رو به رو بوده است . این کتاب با هدف پاسخگویی به پرسش ها و شبهه های مطرح شده در موضوع رجعت نگارش یافته و پس از مقدمه مؤلف ، درده فصل سامان یافته است . بررسی واژگانی ، رجعت از دیدگاه مذاهب اسلامی ، زمان رجعت ، امکان وقوع رجعت ، دیدگاه مفسران شیعی و دیدگاه عالمان اهل سنت ، رجعت در آخرالزمان و روایات معصومان ، اشکال ها و نقد و بررسی آنها ، رجعت کنندگان ، بررسی تکلیف در زمان رجعت و بازگشت به دنیا در پایان تاریخ عناوین فصل های این کتاب را تشکیل می دهند . تبیین مفهوم "رجعت" در آیات و روایات، همراه، ذکر آیات، احادیث و روایات عالمان دینی، مباحث عمومی این کتاب را تحت این عناوین تشکیل می‌دهد: بررسی واژگانی رجعت، رجعت از نگاه مذاهب اسلامی، زمان رجعت، امکان وقوع رجعت، رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت در آخر الزمان، اشکال رجعت و نقد و بررسی آن‌ها، رجعت کنندگان، تکلیف در زمان رجعت، و مجازات و پاداش در رجعت.

جوامع بشری هماره با چالش شهوت‌پرستی مواجه بوده و هستند. روایات مهدوی از نمود و بروز افراط در شهوت جنسی در آخرالزمان حکایت دارد و آن را از اشراط الساعة برشمرده و این دوران را به «بدترین دوران زندگی بشر» معرفی کرده است. پرده‌دری حجاب‌ها، گرایش شدید و سرعت به لذات حیوانی، حلال کردن حرام الهی در اطفاء غریزه جنسی و... از جمله نشانه‌های چنین رفتاری در عصر غیبت است که وجه اشتراک همه آنها جرأت به شکستن حدود الهی است. از دیگر سو قرآن کریم و روایات، با تبیین قرقگاه الهی و چگونگی اهتمام به آن، راهکار مواجهه با چنین پدیده‌ای را در سه ساحت نگرشی و گرایشی و رفتاری ارائه نموده است. نوشتار پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی، ضمن آسیب‌شناسی چالش پیش‌گفته، آثارِ کاربست قاعده حریم حمی در مواجهه با افراط‌گرایی جنسی در آخرالزمان را تبیین می‌نماید. اجرای چنین قاعده‌ای که مبتنی بر آیات قرآن و روایات معصومان؟عهم؟ است، نقش اساسی در مواجهه موفق با چالش شهوت‌پرستی و نیز پاسبانی از جامعه منتظر دارد.