جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از موضوعات اساسی در تربیت انسان ها تربیت جنبه اخلاقی انسان است زیرا در نظام دینی ما تربیت به معنای احیای هویت دینی و طی کردن مسیر کمال و سعادت اوست و بعد اخلاقی تربیت از همه ی ابعاد مهم تر می باشد. سعادت و رستگاری همه انسان‌ها در گرو تزکیه و تذهیب نفس است و در قرآن کریم هم بدان تاکید شده‌است و به‌همین دلیل هم هدف بعثت پیامبران قرار گرفته‌است . هدف از این تحقیق بررسی نقش تربیت اخلاقی در شکل گیری هویت دینی با بهره گیری از اندیشه های علامه طباطبایی (ره )می باشد. روش پژوهش به جهت ماهیت کیفی است و از روش توصیفی تحلیلی استفاده گردیده است . یافته های تحقیق حاکی از آن است که از جمله مهم‌ترین مباحث فلسفه اخلاق رابطه دین و اخلاق می‌باشد .در دیدگاه علامه طباطبایی می‌توانیم به نوعی استقلال دین و اخلاق را نتیجه بگیریم به این معنا که درعین استقلال بین اخلاق و دین تعامل سازنده وجود دارد. علامه مهم‌ترین نوع تعامل بین دین و اخلاق را استکمال اخلاق توسط دین و دستیابی به اخلاق توحیدی می‌دانند زیرا قوانین جامعه تنها در صورتی به سرانجام می‌رسند که در چارچوب اخلاق کریمه باشند و اخلاق کریمه هم با ایمان به توحید محقق می‌گردد. شکل‌گیری هر عمل اختیاری نیازمند شناخت و انگیزه و انجام عمل در انسان مبتنی می‌باشند و در نتیجه مراحل تربیت اخلاقی موثر در شکل گیری هویت دینی که شامل شناخت، شکوفایی میل و انگیزه و درنهایت اراده انجام عمل است با مولفه های هویت دینی که شامل مولفه های شناختی، عاطفی ،فرهنگی و اجتماعی وآسیب پذیری هویت دینی است ، در ارتباط می باشند.

نسبي گرايي معرفت شناختي، طي چند سال اخير به عنوان يک جريان فکري نيرومند در حوزه تاملات فلسفي مطرح شده و به ساير حوزه ها، از جمله تعليم و تربيت سرايت کرده است. هدف از تحقيق حاضر بررسي ديدگاه نسبي گرايي معرفت شناختي و دلالت هاي آن در تعليم و تربيت است. سوالات پژوهش عبارتند از: 1- معناي نسبي گرايي معرفت شناختي چيست؟ 2- نسبي گرايي معرفت شناختي چه تاثيري بر مباني تعليم و تربيت (هدف تربيت، محتواي يادگيري و روش هاي تدريس) دارد؟ در اين پژوهش از روش توصيفي - تحليلي استفاده شده است. نتايج اين تحقيق حاکي از آن است که بر اساس ديدگاه نسبي گرايي معرفت شناختي، هيچ معيار و استاندارد عيني و قابل درک براي عقلانيت و شاخصي براي تعيين صدق و کذب گزاره ها وجود ندارد. در فرآيند تعليم و تربيت هم نسبي گرايي معرفت شناختي در قالب ديدگاه سازنده گرايي مطرح مي شود. بر اين اساس هدف هاي آموزش در محيط يادگيري بايد بيشترين تاکيد را بر پرورش تفکر انتقادي و تفکر عمقي داشته باشند. محتواي کتب درسي نيز بايد قابل تغيير و بازنگري باشند. نسبي گرايي معرفت شناختي بر روش هاي تدريس غيرمستقيم يا دانش آموز محور تاکيد مي کند. روش هايي که بر اساس آنها فراگيران در محور فعاليت قرار گرفته و منفعل نيستند. به نظر مي رسد بر اساس نتايج به دست آمده و به کارگيري آنها در امر تعليم و تربيت، مي توان بر يکسري از مشکلات موجود فائق آمد و نتايج تربيتي مطلوبي را انتظار داشت.

این مقاله با هدف بررسی ماهیت «تجربة دینی» از نظر ویلیام آلستون و امکان کاربرد آن در تعلیم وتربیت تحریر شد. بر این اساس از نظر آلستون، تجربة دینی نوعی از ادراک است که علاوه بر داشتن ساختار مشترک با تجربة حسی، نقش مؤثری در موجّه ساختن باورها و اعتقادات دینی ایفا می نماید. لزوم برخورداری از گوهر آگاهی(درونی) بی واسطه به خداوند، وجه متمایز دیدگاه آلستون با سایر فیلسوفان دین محسوب می گردد. لذا از این نظر، برقراری ارتباط و تعامل با خداوند به عنوان هدف آفرینش انسان تلقی شده است. به نظر می رسد این تلقی از تجربة دینی حداقل می تواند در حوزة اهداف و اصول آموزشی قابل استفاده باشد. این تحقیق که از حیث ماهیت در زمرة تحقیقات نظری و فلسفی قرار دارد به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. نظرات و دیدگاه های آلستون و مقالات و کتاب های ترجمه شده در این موضوع به عنوان منابع دست اول و دوم مربوط به جامعة آماری مورد مطالعه قرار گرفت. نتیجة حاصل از این بررسی، پیشنهاد الگویی است مبتنی بر گزاره هایی با هدف داشتن ارتباط معنوی با خداوند و با در نظر گرفتن اصل تعالی و کمال متربی و همگانی بودن امکان تجربه. لازمة چنین رویکردی، داشتن مربیانی با اوصاف معنوی و ملتزم به روش مباحثه از یک سو، و مشارکت متربی در فرایند تعلیم وتربیت از سوی دیگر می باشد.

هدف تحقیق حاضر بررسی تطبیقی فلسفه تربیتی عطار نیشابوری و افلوطين مي باشد.عطار، از بزرگان عرفان و تصوف اسلامی و افلوطین، از فیلسوفان عارف مسلک نو افلاطونی می باشد. برای این منظور به شیوهتوصیفی - تحلیلی دیدگاه های فلسفی عطار و افلوطین در زمینه جهان شناسی و انسان شناسی و معرفت شناسی مطرح و دلالت های تربیتی آن استنباط و استخراج گردید و سپس شباهت ها و تفاوت هاي دو ديدگاهدر زمينه هاي فوق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتايج به دست آمده حاكي از آن است كه در هر دو دیدگاه جهان ، فرع و خداوند اصل مي باشد و انسان بايد برايرسیدن به اين اصل تلاش كند.از نظر هر دو انديشمند كمالات و فضيلت روحي در انسان موجب برتري و امتياز او بر دیگر موجودات می باشد لذا تلاش عمده آدمی باید در جهت کسب فضایل روحی باشد. در زمینه ی معرفت شناسی عطار معرفت شهودی و علم حضوری را مقدم بر علوم دیگر می داند در حالي كه در دیدگاه افلوطین معرفت عقلانی و استدلالی جایگاه بالایی دارد اگرچه او نیز در نهایت برای وصول و یگانگی با احد به راه شهودی و حضور قلب متوسل می شود. هدف تربیت در دو دیدگاه ، رسیدن آدمی به قرب الهی و کمال نفس و متخلق شدن به اخلاق الهی مي باشد. مربی خودساخته و آراسته به فضائل اخلاقی بايد متربی را در طی مراحل تربیت جهت رسیدن به هدف غایی تربیت یاری رساند. اصل اعتدال به عنوان اصل مهم تربیتی مشترک و روش تزكيه ي نفس از روش های مشابه تربیتی در دو دیدگاه می باشد. تفاوت مهم دو ديدگاه در وابستگي و عدم وابستگي به دين و شريعت است از نظر عطار متربي بايد براي رسيدن به كمال نهايي با راهنمايي مربي و در جهت دين و شريعت مراحل سلوك را طي كند ولي در ديدگاه افلوطين اين سلوك بدون وابستگي به دين و با هدايت فيلسوف مي باشد.

طرفداران اخلاق دینی ارزش حقیقی و کمال نهائی انسان را در قرب الهی می دانند که در سایه ی تجربه ی زندگی معنوی ورفتارهای اخلاق دینی به دست می آید.البته در اخلاق دینی، رفاه وآسایش دنیوی انسان، از یاد نرفته و دنیا ناشایسته تعریف و توصیف نشده گرچه وابستگی به دنیا و دنیازدگی و غفلت از آخرت و ساحت معنایی و حقیقی انسان مذموم شمرده شده است. طرفداران اخلاق سکولار بر این باورند که اخلاق دینی وظیفه گرا ست و حقوق بشر را نادیده می گیرد؛ از این رو معتقدند اخلاق باید از ساحت دین بیرون باشد و ارزشها و قواعد اخلاقی برمبنای اصول انسانی و زندگی دنیوی و رفاه عمومی تعریف و تعیین گردد. این رساله با هدف بررسی اخلاق سکولار و اخلاق دینی و استلزامات تربیتی آن انجام شد.این تحقیق در صدد پاسخگویی به سئوالاتی اساسی شامل: بررسی مبانی اخلاق سکولار و دینی ، دلالتها و پیامدهای ناشی از کاربرد آن در تعلیم و تربیت می باشد. این پژوهش از حیث ماهیت در زمره تحقیقات نظری و فلسفی قرار دارد و روش پژوهش نیز استنتاجی – تحلیلی است. مقالات و کتابهایفارسی و ترجمه شده در این موضوع به عنوان منابع دست اول و دوم مربوط به جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی مبانی هر یک از این دو نظام اخلاقی بیانگر آن است که اخلاق سکولار تک بعدی بوده و از پرورش همه جانبه انسان قاصر است در حالیکه اخلاق دینی با نگاه همه جانبه و جامع نگر خویش انسانی را پرورش می دهد که عبد الهی است و سعادت دنیوی و اخروی وی را تامین می کند . لذا برای داشتن جامعه ای سالم و پویا باید نظام اخلاق آن را بر اخلاق دینی بنا کردو لازمه چنین رویکردی در تعلیم و تربیت، داشتن مربیانی با اوصاف معنوی و ملتزمبه دین درفرایند تعلیم و تربیت می باشد.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی فلسفه مهدویت و دلالت های تربیتی آن درابعاد اخلاقی و اجتماعی است. از جمله دغدغه های هر نظام تربیتی این است که بتواند با استفاده از اصول و روش های تربیتی پویا، خود را از موقعیت ایستا خارج نماید. بهره برداری از دلالت های تربیتی مهدویت یکی از زمینه های مهم برای رسیدن به این هدف می باشد. روش پژوهش حاضر تحلیلی است که از رویکردهای پژوهش کیفی محسوب می شود.یافته های تحقیق نشان می دهد که در بعد اخلاقی مواردی هم چون: خدا محوری، زهد، اخلاص، و..، و در بعد اجتماعی مواردی چون: امر به معروف و نهی از منکر، ولایتمداری و... در رابطه با تربیت مهدوی،آسیب شناسی تربیت مهدوی، کرسی های آزاد اندیشی و... به عنوان راهکارهایی برای عملی شدن تربیت مهدوی قابل توجه وبررسی می باشند.همچنین در تنظیم اهداف، اصول و روش های تربیت مهدوی، اهداف تربیتی در رابطه فرد با خدا، خویش، طبیعت و جامعه، و اصول تربیتی مانند: اصل توحید، عزت و...، و روش های تربیتی مانند: روش الگویی، محبت و ... با توجه به آیات و روایاتی که درباب ویژگی های امام عصر(عج) ویارانشان می باشد، استخراج و مورد تحلیل و بررسی تربیتی قرار گرفته است.نتایج حاکی از آن است که، تعلیم و تربیت در جامعه منتظر باید بر پایه تفکر مهدوی شکل گیرد یعنی؛ بر اساس آموزه های دینی و باورهای اسلامی باشد. با دقت در آیات و روایات به دست می آید، که قیام حضرت مهدی(عج)، نیاز به یاران و انصاری دارد که با تربیت و پرورش آنها امکان پذیر می شود، پس باید برای تربیت نسل های منتظر، شاخصه های تفکر مهدوی بیان گردند و دلالت های تربیتی مهدویت، مورد استفاده قرار گیرند.

انسان عصر میانه خود را در کشاکش ما بین دو شهر شیطانی و خدایی می‌دانست که به اشکال مختلف نمودار می‌شد، گاه به صورت کشاکش میان دو مکتب اخلاقی که یکی طبیعی و دیگری الهی است، زمانی بصورت نزاع میان دو فلسفه عقلی و آسمانی و کشاکش در میان دو نوع جمال جسمی و روحی،دو افتخار فانی و ازلی و سرانجام خود را در کشمکش بین تشکیلات دنیوی و کلیسایی مشاهده می‌کرد. که گاهی این دو گروه آشتی می‌کنند اما میان آنها اختلاف فطری وجود دارد و نزاع آنها نسل ها و عصرها را پر می‌کند تا وقتی که خطی در میانه نهند و زمینی را که بر سر آن جنگ می‌کردند میان خود تقسیم کنند... اختلاف دو شهر شیطانی و خدایی به علت همان اختلافی است که در ذات و اساس خود دارند. بدین گونه هر شهری ثمره خود را می‌دهد و طبیعت واقعی خویش را منعکس می‌سازد." (همان:18) در تفکر قرون وسطایی دو حوزه دین و دنیا کاملاً از یکدیگر جدا بود و امکان تجاوز یکی به حوزه دیگری و یا خلط بین آن دو وجود نداشت. یک انسان یا باید آسمانی می‌شد و یا زمینی می‌ماند. او اگر روحانی بود لزوماً نمی‌توانست به جسم خویش بپردازد و اگر به جسم خود و امور مادی خویش بهایی می‌داد دیگر روحانی نبود.کلیسا با وجود ادعای دینداری از هیچ‌گونه ظلم و بی‌عدالتی و بزرگی خودداری نمی-کردند و دین را وسیله‌ای در طریق جاه‌طلبی و آزمندی خود قرار داده بودند.کلیسا علاوه بر بخشش گناهان ادعا داشت که فروش اراضی بهشت نیز به دست آنان است. چنین بود که شخصی چون مارتین لوترفریاد اعتراض برآورد که نجات تنها با اراده ی خداوند و بدون وساطت کلیسا و موسسات آنچنانی ممکن است و از همه ی مراسم کلیسا فقط غسل تعمید و آئین عشاء ربانی را پذیرفته بود. به نظر او بخشش گناهان کار حاکمان کلیسا نیست بلکه چون خداوند در همه جا حاضر و ناظر است و همه امور را می‌داند بنابراین بندگان برگزیده و پارسا را فقط او می‌شناسد، نه ارباب کلیسا. لوتر بر اختیار و آزادی انسان تأکید می‌نمود. (همان) نظام فکری حاکم بر قرون وسطی و فشار بیش از حد کلیساها، که خود را نگهبانان نظم حاکم بر جهان می-دانستند و دانشمندان و اندیشمندان را در دادگاه های تفتیش عقاید محکوم می‌کردند و کار علمی را به منزله دخالت شیطانی در امور عالم تلقی می‌نمودند زمینه‌های وقوع رنسانس را، که فریاد اعتراض بر علیه جریانات جاری در عصر میانه بود، ایجاد نمود. نتیجه چنین نگرشى، استقلال فرد انسانى و آزادى از حاکمیت کلیسا و به بیان دیگر، پیدایش اومانیسم بود. علاقه و شیفتگى این دوره نسبت‏به غنا و بارورى عهد باستان، موجب شد که شاعران، نویسندگان

آرامش گوهر کمیاب و حقیقت مطلوبی است که شرط یک زندگی سالم می‌باشد این امر اهمیّت به کارگیری روش‌های تأمین‌کننده آن را نشان می‌دهد. هدف این پژوهش شناسایی مفهوم آرامش از دیدگاه قرآن و بررسی استلزامات تربیتی آن می‌باشند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است به این صورت که ابتدا اطلاعات گردآوری و سپس یافته‌ها تجزیه و تحلیل گردیده و نهایتاً برای سوالات موردنظر پاسخی منطقی ارائه شد.یافته‌ها حاکی از آن است که مفهوم آرامش با توجه به گستردگی مفهومی در قرآن و ترادف آن با سه واژه‌ی سکینه، اطمینان و امن مورد استفاده قرار گرفته است. در ادامه به عوامل کسب آرامش و موانع آن در سه مقوله‌ی شناختی، عاطفی و رفتاری پرداخته و به روش‌های لطافت در کلام، اسوه‌‌سازی برتر، عاطفه و محبت و امیدبخشی اشاره شد. در تأثیر آرامش در تعلیم و تربیت نیز این نتیجه به دست آمد که مربی برخوردار از آرامش، امر انتقال معلومات و اخلاق را میسّر و سهل نموده و به نظام تعلیم و تربیت کمک فراوانی خواهد کرد. با بررسی منابع اصیل اسلامی چنین به نظر می‌رسد که مربیان با ایمان به سبب ویژگی ممتازی که دارند از آرامش حقیقی بهره‌مند بوده و به خوبی می‌توانند این گوهر عظیم معنوی را به متربیان انتقال دهند.

مقاله حاضر به بررسي وجوه همگرايي يا واگرايي بين علم و معنويت مي‌پردازد. موضوع ارتباط یا جدایی بین علم و معنویت از گذشته وجود داشته و در حال حاضر نیز منشأ بحث‌های فراوانی بین اندیشمندان است. این پژوهش از حيث ماهيت و روش در زمره تحقيقات توصيفي ـ تحليلي است. در جهان فراروی ما به علت داشتن روح تنازع در همه سطوح معنوی، فکری و مادی، زمینه پیوندهای مشترک علم و معنویت کم‌رنگ شده است. وجه واگرایی علم و معنویت ناشی از تفاوت در فهم واقعیت است به‌طوری که در علم محدود به امور تجربی است، اما در معنویت، واقعیت امری متعالی و فراتر از ابعاد جسمانی و نفسانی است. در وجه همگرایی بین این دو مقوله، ارائه تعریف جدید از علم و معنویت برای اثرگذاری همه جانبه بر زندگی بشر لازم و ضروری است. به‌عبارتی علم به‌وسیله تبيين عقلانی و معنویت با مفروضات قدسی، می‌توانند با رویکرد آگاهی بخشی که وجه مشترک و همگرای این دو مقوله است، زمینه بهره‌مندی انسان برای دستیابی به آرامش درونی را فراهم کند. در این راستا با استفاده از مولفه‌های هوش معنوی مانند: متعالی‌سازی و بهره‌گیری از معنویت در مسأله‌گشایی می‌توان زمینه همگرایی بین معنویت و علم را فراهم کرد. نتيجه بررسي در اين تحقيق به لزوم تعريف جديد از علم و معنويت با بهره‌گيري از هوش معنوي جهت ايجاد همگرايي بين دو مقوله پرداخته است.

این رساله با هدف بررسی ماهیت تجربه دینی از نظر ویلیام آلستون(فیلسوف معاصر آمریکایی) و امکان کاربرد آن در تعلیم و تربیت انجام شد. براین اساس ازنظر آلستون،تجربه دینینوعی از ادراک است که علاوه بر داشتن ساختار مشترک با تجربه حسی،نقش موثری در موجه ساختن باورها و اعتقادات دینی ایفاء می نماید. لزوم برخورداری از گوهرآگاهی(درونی) بی واسطه به خداوند،وجه متمایز دیدگاه آلستون با سایر فیلسوفان دین محسوب می گردد. لذا از این حیث، برقراری ارتباط و تعامل با خداوند به عنوان هدف آفرینش انسان تلقی شده که با رویکرد اعتماد گرایی سعی در موجه نمودن باورهای صادق می باشد.این تحقیق در صدد پاسخگویی به سئوالاتی اساسی شامل: بررسی مبانی معرفت شناسی وماهیت تجربه دینی ، دلالتها و پیامدهای ناشی از کاربرد آن در تعلیم و تربیت و انتقادهای وارده به دیدگاه آلستون می باشد.به نظر می رسد این تلقی از تجربه دینی حداقل می تواند در سه حوزه اهداف آموزشی، روش یاددهی – یادگیری وپرداختن به هوش معنوی به عنوان روش تربیتی قابل استفاده باشد وهمچنین از حیث ماهیت در زمره تحقیقات نظری و فلسفی قرار دارد و روش پژوهش نیز استنتاجی – تحلیلی است.نظرات و دیدگاههای آلستون و مقالات و کتابهای ترجمه شده در این موضوع به عنوان منابع دست اول و دوم مربوط به جامعه آماری مورد مطالعه قرار گرفت. در ادامه به بررسی انتقادات وارده بردیدگاه آلستون از حیث معرفتی و شباهت تجربه دینی و حسی پرداخته شده است. نتیجه حاصل از این بررسی، ارائه یک الگوی پیشنهادی مبتنی بر گزاره- هایی با هدف داشتن ارتباط معنوی با خداوند و با در نظر گرفتن اصل تعالی و کمال متربی و همگانی بودن امکان تجربه می باشد. و لازمه چنین رویکردی، داشتن مربیانی با اوصاف معنوی و ملتزمبه روش مباحثهو مشارکت متربی درفرایند تعلیم و تربیت می باشد.