جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کلامی ثقیل و پرمغز است، ولی به دلیل هماهنگی با فطرت انسان ها، فهمیدن وبهره مندی از آن برای همگان قابل فهم است. مراد از زبان قرآن و مردمی بودن آن،سخن گفتن با فرهنگ مشترک مردم است.انسان ها اگرچه در لغت و ادبیات از یکدیگر بیگانه اندولی درفرهنگ انسانی که همان فطرت پایدار است، مشترک هستند.قرآن نیز با همین فرهنگ باانسان ها سخن می گویدو در بیان معارف خود شیوه های خاصی دارد.این کتاب الهی در رسیدن به اهداف خود روش های خاصی را برگزیده که یکی از آن روش ها بیان قصص است . قرآن کریم داستان پیامبران و تاریخ امت های گذشته را نقل می کند، اما نه چون تاریخ نویسان و قصه پردازان، بلکه قسمت هایی از تاریخ آن بزرگان و امت های آنان را که با هدف هدایت گری خود هماهنگ است، بیان فرموده است. قصه نویسان در نوشتن یا نقل قصه های خود وارد جزئیات قضایا می شوند و مخاطب خود را سرگرم می کنند، ولی قرآن کریم چنین روشی ندارد . از طرفی چون قرآن کریم کتابی تربیتی و سازنده در تمام زمان ها و مکان هاست، بسیاری از مطالب یا فرازهایی از داستان های آن تکرار شده است تا شنونده و متعلم مطالب جدیدی بیاموزند . این تکرار از آن روست که قرآن کتاب نور و هدایت است، لذا در مقام هدایت لازم است مطلب واحد در هر مناسبت با زبانی خاص ادا شود تا ویژگی پند و موعظه و سازندگی را داشته باشد، برخلاف کتب علمی که هر مطلب تنها در یک جا بیان می شود و تکرار آن سودمند نیست ؛تکرار،در قرآن ارشاد و هدایت ضروری است این تکرار علاوه بر مساله هدایت، نکته جدید و مفهوم تازه ای را به مخاطبان می آموزد.یکی از مهم ترین ابزار تعلیم و تربیت که اثر قاطع و تعیین کننده ای در ساختن شخصیت فرد و جامعه دارد، ارائه نمونه ها و الگوهای گویا از ارزش ها و ضد ارزش هاست؛که قرآن کریم در مقام تعلیم و تربیت با طرح قصه های گوناگون تاریخی و استفاده منطقی از تاریخ، آن را در خدمت اهداف خود قرار می دهد و شنونده یا خواننده را در حالتی که گویا در فضای داستان نفس می کشد و با شخصیت های آنان زندگی می کند، قرار می دهد. بدین گونه الگوهایی که قرآن کریم در قصه های خود مطرح می کند،نمونه هایی عینی و لمس شده از خوبان و بدان خواهند بود که در پرورش افراد بسیار مؤثر وکارسازهستند و این شیوه و روشی است که قرآن در امر تعلیم و تربیت دارد و این ماهستیم که باید تمام شیوه های انسان ساز قرآن را برای خود و فرزندانمان به کار برده تا به رشد و تعالی برسیم .

موضوع این تحقیق، عزت و کرامت انسانی از دیدگاه قرآن و سنت می باشد که یکی از ارزش های مهم یاده شده است و عدم توجه افراد جامعه به آثار و برکات واقعی عزت نفس و ضرورت داشتن آن و تأثیر به سزایی که در زندگی انسان ها دارد پژوهش هایی را در این موضوع ایجاب می کند. لذا هدف این تحقیق، افزایش عزت نفس و راه های به دست آوردن عزت و کرامت انسانی و برخورداری از زندگی عزتمندانه می باشد. عزت و کرامت انسانی مانند بسیاری از عنایاتی که خداوند به بندگان خود نموده است دارای آثار فراوانی در زندگی فردی و اجتماعی می باشد که اگر برنامه صحیحی که اسلام در این خصوص ارائه می دهد انجام شود و برنامه زندگی بر اساس مقررات و قواعد عزتمندانه باشد می تواند منشأ تحول تازه ای در جوامع بشری باشد. عزت در لغت به معنای شکست ناپذیری است. حقیقت عزت، قدرتی است که در دل و جان انسان ظاهر می شود و او را از خضوع و سازش و خودباختگی در برابر ستمکاران و ظالمان باز می دارد و نیز کرامت اسمی است که برای بخشش و بزرگواری به کار می رود و از فعل « کَرُمَ» یعنی بخشندگی و کریم بودن گرفته شده است. کرامت، شأن و منزلت داده شده به آن دسته از کسانی است که احساس بالا و والا داشته اند. برای آن که انسان زندگی عزتمندانه داشته باشد لازم است به موجبات عزت وکرامت توجه داشته باشد، از جمله: اطاعت از خدا، دوری از طمع، انصاف، گذشت، حفظ زبان، فروخوردن خشم، شکیبایی، قناعت و راستگویی و این ها را سرلوحه زندگی خود قرار دهد. عزت نفس و کرامت انسانی آثار فردی مانند تقواگزینی، ولایت مداری و خودسازی و آثار اجتماعی مثل ترویج هنجارهای اخلاقی و استقلال و خودباوری و عزت سیاسی می باشد. پژوهش حاضر به اعتبار نوع، کاربردی و به اعتبار موضوع، دینی و مذهبی می باشد و با روی توصیفی و کتابخانه ای انجام گرفته است. در طول این پژوهش به اثبات رسیده است که مهم ترین عامل در داشتن یک زندگی عزتمندانه، تقوا و اطاعت از دستورات پروردگار می باشد. نقش عزت در تربیت انسان ها، نقش اساسی است، به طوری که اگر عزت نباشد انسان ها به هر زشتی و پستی تن می دهند و به هر گناهی آلوده می گردند. ذلت نفس، منشأ همه بدی ها و فسادهاست. لذا بهترین راه برای اصلاح فرد و اجتماع، انتقال روح عزتمندی به آنان است. روح عزت است سربلند می نماید.

رزق و روزی همان عطا و بخشش پی در پی و همیشگی از جانب خداوند سبحان است که از آن نفع برده می شود، خواه مادّی باشد یا معنوی. تقسیم کلی رزق به مادی و معنوی و مطلق صورت می گیرد و هر کدام مصادیق فراوانی در گستره ی آیات و روایات دارند، اما روزی دارای انواع دیگری نیز می باشد چون، طالب و مطلوب، ظاهری و باطنی و ... روزی حلال و حرام در زندگی انسان و سعادت و شقاوت وی تأثیر بسزایی دارد و هر کدام از آنها در زندگی فردی و اجتماعی دارای آثار دنیوی و اخروی می باشد، و چشم پوشی از مال حرام، پاداش الهی را به دنبال دارد و دوری از مال شبهه ناک از نشانه های مؤمنین و پارسایان است. رزق موجودات به دست خدا است، روزی رسان حقیقی و خیرالرّازقین اوست و روزی موجودات را خودش تضمین کرده است. تلاش و کوشش در کسب روزی اهمیت فراوان دارد، اگر چه روزی مقدّر و مضمون است، اما برای کسب آن نیاز به سعی و تلاش است و تنبلی و بیکاری مورد نکوهش اسلام و دارای مفاسد زیادی است. انسان در مقابل روزی وظایفی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از: سپاسگزاری، انفاق، اعتدال در مصرف نعمات الهی، عدم اسراف، یاد آوری نعمت و ... فراخدستی و تنگدستی بندگان دارای عواملی است که بعضی از آنها در اثر تفاوت های طبیعی و ذاتی و برخی دیگر در تفاوت های مصنوعی و ساختگی می باشد و پاره ای دیگر به جهت سنن و قوانین الهی از قبیل سنت آزمایش، استدراج و حکمت الهی می باشد. افزایش و کاهش روزی دارای اسبابی است که به کار بستن آنها سبب افزونی روزی و مانع کاهش و نقصان روزی می گردد و به طور کلی اعمال صالح سبب افزایش روزی و گناهان عامل کاهش آن است.

به منظور ارتقای معنوی و شکوفایی اعمال فریضه ی عظیم حج، شناخت و معرفت اسرار و رموز این مناسک ضروری می نماید. در این مجموعه با سیری در آفاق نورانی قرآن و احادیث و سخن بزرگان به پیشینه،جایگاه، فلسفه و ابعاد حج پرداختیم. این مطالب در سه بخش، که هر یک دارای فصل های متعدد هستند، جمع آوری شده است. در ابتدا به بررسی چگونگی پیدایش کعبه، ویژگی های آن و این که چطور و چگونه مطاف قرار گرفت و نحوه ی شکل گیری و جایگاه و قلمرو وجوب و انواع حج، حج پیامبران و ائمه و نیز سرّ مقبولیت حج پرداخته شده است. در پایان بخش اول آثار شناخت اسرار بیان شده و در بخش بعدی اسرار و رموز اعمال این فریضه مهم،همچون:فلسفه ی احرام، تلبیه،طواف، سعی،وقوف،رمی،قربانی، حلق و تقصیر، تبیین شده است. در انتهای اثر، حج از بعد فردی و اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مد نظر قرار گرفته است. حج که تنها یکبار در زمان و مکانی شریف بر مستطیع واجب می شود،تنها عبادتی است که جامع چندین عبادت است و پیشینه ای به قدمت تاریخ دارد.این عبادت پر رمز و راز اگر مقبول خدای متعال قرار گیرد،علاوه بر اینکه درآخرت پاداشی جز بهشت ندارد،تأثیرات بسیار زیادی ازجمله:تطهیر روح،تربیت نفس و افزایش اعتماد به نفس، امیدواری بیشتر ،تندرستی،افزایش نشاط، کاهش تکبرو افزایش صبر،دوستی با انسان های بزرگوار،آشنایی با مشکلات جهان اسلام،انتشار اسلام و تشیع،افشاء نقشه های استکبار،اتحاد و انسجام اسلامی،اقتدار و بی نیازی مسلمین،تزکیه مال،افزایش رزق و روزی، ایجاد فرصت های شغلی، ریشه کن شدن فقر در جوامع مسلمان و...خواهد گذاشت. مسلماً ازعلل وجوب حج، دستیابی به ثمرات متعدد آن است. بدیهی است آگاهی داشتن از اسرار و فلسفه حج در مراحل متعدد و گوناگونِ این فریضه ی عظیم الهی، به تأثیرگذاری هر چه بیشتر آن کمک خواهد کرد.

موضوع این تحقیق، جایگاه انسان در قرآن می باشد. هدف، این تحقیق، بررسی تعریفی است که قرآن از انسان ارائه می دهد و نیز بررسی جایگاه و منزلتی که قرآن برای انسان قائل شده است. مقصدی که در این مطالعه و بررسی دنبال می شود این است که انسان قدر و مقام خود را شناخته و گام در مسیر کمال خویش نهد. درون مایه این تحقیق شامل یک سیر منطقی از بیان جایگاه انسان در قرآن است؛ به اینگونه که: در ابتدا بحث با شناخت انسان آغاز می گردد و به ارزش شناخت و کسب علم و معرفت از نظر قرآن می پردازد؛ سپس به طور مشخص جایگاه انسان شناسی در قرآن را بررسی می کند و امتیازاتی که انسان شناسی قرآن بر سایر مکاتب دارد، را بیان می کند. بحث شناخت ابعاد وجود انسان، با ارائه تعریفی از انسان آغاز می شود و سپس بعد جسمانی انسان و مراحل خلقت او در قرآن بیان می گردد. در باب بعد روحانی انسان، روح و نفس به عنوان دو جنبه از این بعد، معرفی می شوند و به عنوان مطلبی مجزا از هم به آن ها پرداخته می شود. در پایان، این تحقیق به شناخت کمال انسان می پردازد. با بررسی هدف از خلقت انسان و چرایی اعطای مقام خلیفه اللهی به او « انسان کامل» شدن را به عنوان غایت زندگی انسان معرفی می کند و به مقام«خلافت الهی» و « انسان کامل» به عنوان اوج مقام انسانی در دو مبحث جداگانه پرداخته می شود. تحقیق حاضر به صورت کتابخانه ای و با استفاده از کتب تفسیری معتبر و سایر کتاب هایی که پیرامون انسان شناسی نگاشته شده اند، تدوین شده است همچنین به فراخور بحث از کتب لغتی معتبر جهت رفع نقاط ابهام، استفاده شده است. حاصل تحقیق این است که: انسان موجودی است که با نهایت دقت و ظرافت و در بهترین شکل ممکن آفریده شده است. استعدادهای بالای جسمی و روحی او حکایت از مقام والای دارد که به آن منظور خلق شده است انسان دارای جایگاه عظیم « خلیفه اللهی» است و می تواند به نقطه کمال انسان و « انسان کامل» شدن نایل آید و این مهم جز به مدد انسان کاملی که خود مسیر را طی کرده باشد حاصل نمی آید اینک در عصر آخرین ذخیره الهی، برای دستیابی بشر به بلوغ فکری، به سر می بریم و انتظار لحظات حضورش را می کشیم. کلید واژگانی که این تحقیق به آن ها پرداخته است، عبارتند از: انسان، شناخت، روح، نفس، خلافت.

یکی از مهم ترین موانع رشد انسان کبر می باشد ، این صفت در رشد و تعالی یا ، سقوط و انحطاط نقش بسزایی داردو از این جهت بسیار حائز اهمیت است . چرا که کبر سر منشاء بسیاری از گناهان می باشد و در واقع کبر ویران کننده ایمان ، تقوی و شخصیت والای انسانی است با تکبر راه برای پلیدی ها باز می شود وحریم قلب آلوده به گناه می گردد ، گناهانی چون حرص ، حسد ، ریا و ... که انسان را مبتلا به ناراحتی و فشار روحی می سازند . این خوی زشت از بزرگ ترین دشمنان صمیمیت ، محبت و صفا و دوستی هاست و محیط زندگی را حداقل برای خود شخص تبدیل به جهنمی سوزان می کند و در هر صورت عوارض و پیامدهای خطرناک و زیان باری به دنبال دارد . با شناسایی علت آن می توانیم برای درمان آن قبل از این که روح مان عادت به این خصلت شیطانی کند اقدام کنیم . و از آثار و پیامدهای آن که یک جامعه را به تباهی می کشاند در امان باشیم و مهم ترین سرمایه اجتماع که اخلاق و رفتار نیکو می باشد را دارا شویم . واژه های مورد استفاده این تحقیق کبر، تکبر و متکبر می باشند. در این تحقیق در صدد آنیم با استفاده از رهنمودهای قرآن کریم و ائمه معصومین ( علیهم السلام ) که در این زمینه راهگشا می باشند ، به تعریف تکبر و انواع و آثار آن و عوامل و راه های درمان آن از لحاظ اخلاقی و روانشناسی بپردازیم .

بررسی موضوع « بهشت و بهشتیان از دیدگاه قرآن و سنت» شناخت نسبت به خداوند و نعمات و الطاف بی پایان او را به دنبال دارد. بهشت به معنای: باغ، بوستان و به تعبیر قرآن جنّت که ریشه آن از جنّ گرفته شده به معنای پوشانیدن چیزی از حس. و بهشتیان به معنای: خوش صورتان، اهل بهشت، خوبرویان. اقسام بهشت: جنة الخلد، جنة النعیم، جنة المأوی، فردوس، دارالسلام، عدن، بهشت خائفان و ... بیان شده و خلقت بهشت، هوای بهشت، درهای بهشت و همچنین اشاره به نعمت های بهشتی از جمله نهرها و آبشارها، قصرها و کاخ ها، میوه ها- غذای بهشتیان، انواع شراب ها، همسران بهشتی و حوریان بهشتی و ... شده است. از جمله اسباب ورود به بهشت اقرار به توحید، تقوا، ایمان و عمل صالح، پیروی از خدا و رسول صلی الله علیه وآله، اقامه و حفظ نماز، نیایش، اخلاص و ... می باشد. بهشتیان، تقسیم به سابقون، یمین و اعراف می شوند، دوری از لغو، نفی حزن، مقام رضوان و شادابی و درجات بهشتی از نعمت های روحانی بهشت است. و آثار یاد آوری نعمت های بهشتی و ابعاد تربیتی آن عبارتند از: عشق به بهشت آفرین، شوق به عبادت، دوری از رذایل، زدودن خشونت از چهره اسلام. بهشتی که به مؤمنان وعده داده است چشم بینندگان را خیره می کند در آن درجاتی است یکی برتر از دیگری. نعمتش از بین نمی رود و شادیش به پایان نمی رسد، اقامت کننده ی در آن کوچ نمی کند و جاویدان در آن پیر نمی شود و ساکن آن آسیبی نمی بیند، اهل آن از مرگ درامانند و هراسی به دل راه نمی دهند، زندگی به کام آنهاست، نعمت برایشان پایدار است در جوییهایی تغییرناپذیر و نهرهایی از شیر که طعمش دگرگون نمی شود و نهرهایی از شراب که آشامندگان از آن لذت می برند. خداوند قطعاً قبل از روز قیامت کسی را وارد بهشت نمی کند، اما از آن جایی که تمام کارهای او از روی حکمت است، خلق بهشت نه تنها بیهوده نیست بلکه دارای اثرات تربیتی است و خداوند با این کار به انسان نشان می دهد که آن پاداش عظیم نسیه نیست. اما از آن جایی که برای اهل دنیا حجابهایی وجود دارد که نمی توانند بهشت را ببینند اخبار آن را خداوند از طریق قرآن و ائمه اطهار علیهم السلام به مردم می رساند. که با دقت و مطالعه در این روایات و اخبار می توانیم بندگان عالی برای او باشیم. در این تحقیق از منابع تفسیری و روایی و ... استفاده شده است. واژگاه کلیدی این تحقیق عبارتند از: بهشت، بهشتیان، آثار دنیوی، نعمت های بهشتی، باغ ها و قصرهای بهشتی، اسباب ورود به بهشت، خلد، جنت، نعیم، عدن و ...

چکیده نماز ارتباط صمیمانه ای است میان انسان و خدا، تسلا بخش و آرامشگر دلهای مضطرب و خسته و بستوه آمده است. نماز تطهیر دهنده انسان از آلودگی ها و ناپاکی ها است. چنانکه پیامبر اکرم(ص) در حدیثی ، نماز را به نهر جاری تشبیه نموده اند که فرد مسلمان روزی چند مرتبه خود را در آن شست و شو می دهد و بدین گونه خود را از آلودگی ها پاک می کند. نوشته ای که در پیش رو داریم برگرفته از همین حدیث نبوی می باشد که با عنوان نهر جاری به رشته حریر در آمده است. هدف اصلی از نگارش این تحقیق رسیدن به جواب این سؤالها می باشد، که چه چیزهایی باعث می شود که انسان به مقوله نماز بی توجهی نشان دهد و آن را ترک کند و اینکه چگونه و با چه شیوه ها و روش هایی می توان دیگران را به نماز ، این فریضه الهی تشویق کرد.برای رسیدن به جواب این سؤالها با توجه به کلید واژه صلاة ، در منابع دینی اعم از آیات و روایات و کتاب های علماء و دانشمندان از جمله بحارالانوار، میزان الحکمه، وسائل الشیعه و ... به تفحص و جستجو پرداخته ایم. مجموعه حاضر شامل سه بخش می باشد که در بخش اول به جایگاه نماز و آثار نماز پرداخته شده، این بخش شامل چهار فصل می باشد که در فصل اول به کلید واژه ها، جایگاه و اهمیت نماز ، در فصل دوم به اسرار نماز و در فصل چهارم به بعد اجتماعی نماز پرداخته شده است. در بخش دوم عوامل ترک نماز مورد بررسی قرار گرفته، این بخش نیز دارای چهار فصل می باشد که در فصل اول به عوامل اصلی ترک نماز، در فصل دوم به عوامل فرعی ترک نماز، در فصل سوم به آثار بی اعتنایی و ترک نماز در دنیا و آخرت و در فصل پهارم به علل بی تأثیری و علل بی توجهی نماز پرداخته ایم. در بخش سوم عوامل تشویق نماز مطرح شده، که این بخش نیز مانند دو بخش دیگر از پهار فصل تشکیل شده، که در فصل اول به روشهای تربیتی نماز از لحاظ اجراء و محتوی در فصل دوم به شیوه های تربیتی، در فصل سوم به هویت یابی نماز در مقابل تهاجم فرهنگی و نماز در حفظ سلامت روان و در فصل چهارم پیشنهادات و راهکارهایی در مورد نماز بیان کرده ایم. با توجه به تحقیقاتی که در این مجموعه صورت گرفته به این نتیجه رسیدیم که برای تشویق افراد به نماز، خانواده و جامعه هر دو با هم باید در این زمینه تلاش و کوشش کنند به گونه ای که به تنهایی و بدون درنظر گرفتن گروه دیگر، نمی توانند وظیفه خود را در قبال این افراد به خوبی ایفا کنند، بنابراین اتحاد و همدلی خانواده و جامعه برای تشویق به نماز، امری لازم و ضروری می باشد.

اسراف عبارت است از خرج کردن چیزی در محل خود زیاده از حد لازم ولی تبذیر خرج کردن چیزی است در غیر محل خود و در جای غیر لازم . مقام معظم رهبری درباره اسراف می فرماید « اسراف یعنی تضییع نعمت الهی » یعنی نشناختن قدر الهی بنابراین اسراف هر گونه بیهوده و لغو گرایی و زیاده روی و تجاوز از حد طبیعی در کمیت و کیفیت را گویندو تبذیر؛پاشیدن تخم است و اسراف کار از آن جهت مبذر می گویند که مال را می پاشد و متفرق می کند . فرد مسرف گرچه به ظاهر به اموال خود زیان می رساند اما در حقیقت باعث محرومیت گروهی از مردم در استفاده از نعمتهای الهی می شود . از زشت ترین و معصیت بارترین جلوه های اسراف ، زیاده روی و تضییع در بیت المال مسلمین است. بنابراین طبق احکام و دستورات الهی و اصول و تعالیم عالیه شرع مقدس اسلام ، « انفاق » و احسان و بذل و بخشش در بیت المال و اموال عمومی باید بالسویه و با رعایت عدالت و اعتدال و با در نظر گرفتن « استحقاق » و شایستگی باشد و ازهر گونه اسراف و زیاده روی در آن شدیداً پرهیز شود. از جمله موارد اسراف،که از دیگر جنبه های اسراف، مهمتر است وباید بیشتر مورد توجه قرار گیرد اسراف از جنبه اخلاقی است ، که شامل اسراف در پرستش و اسراف در ولایت واسراف بر نفس و اسراف جوانی است ، که ازعظیم ترین سرمایه های انسان می باشد. و هدر دادن آن باعث خسران عظیم وعذاب اخروی است . ریشه های اسرافکاری جهل و نا آگاهی وبی ایمانی و عقده ها وبیماریهای روانی وتربیت غلط خانوادگی وترویج فرهنگ مصرف گرایی می باشد.وراه نجات از آن پیروی از تعالیم و قوانین اسلام زهد وپارسایی، شکر و راضی بودن به رضای خدا،قناعت و کفاف ، عزت نفس وصرفه جوئی ،شکستن اعتیاده باریاضت و مراقبت های ویژه ،اصلاح الگوی مصرف ،امر به معروف و نهی از منکروتربیت اخلاقی و اسلامی می باشد. پیامد های منفی اسراف شامل زهد وپارسایی،شکر و راضی بودن به رضای خدا،قناعت و کفاف و عزت نفس،صرفه جوئی و قناعت،شکستن اعتیاده باریاضت و مراقبت های ویژه،اصلاح الگوی مصرف،امر به معروف و نهی از منکر،تربیت اخلاقی و اسلامی، سقوط معنوی،مفاسد اخلاقی و رفتاری،محرومیت از هدایت،هلاکت دنیوی،عذاب اخروی می باشد.و پرهیز از اسراف در زمینه اقتصادی، سرمایه های فرد و جامعه را از تلف شدن نگاه داشته، دوام حیات مادی انسان را در هنگام مواجهه با مشکلات زندگی بیمه خواهد کرد و در بعد اخلاقی مبارزه با اسراف فرد و جامعه را قادر می سازد، تا به اساسی ترین مسئولیت انسانی و اخلاقی خود که کمک به مستمندان و همدردی با آنهاست بپردازد دوری ازا سراف است که ضمینه زندگی را همچنان بر پایه محکم اعتدال، نگه می دارد و جامعه را از وقوع جرمهایی از قبیل دزدی، رشوه و کلاهبرداری و پیامدهای آن، محافظت می نماید.