جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چه خیر و چه شر از مفاهیم بدیهی در معارف بشری است، لکن شناخت حقیقت و مصادیق عینی آن نیازمند تأمل و ژرف بینی است، ما در این پروژه تحقیقاتی کوشیده ایم تا با تکیه بر قرآن و حکمت حقیقت خیر و شر را معرفی کنیم . در فصل اول واژه لغوی و اصطلاحی خیر و شر بحث و بررسی شده است و در فصل دوم به تجزیه و تحلیل خیر و شر از دیدگاه فلاسفه اسلامی و غربی می پردازیم. و در فصل سوم نگاهی به علم اخلاق و دیدگاه آن در باره خیر و شر داریم. و در فصل چهارم خیر شر را از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه بررسی کرده ایم.

این پروژه تحقیقاتی با عنوان «حکمت در قرآن کریم» مجموعه مباحثی است که پیرامون این موضوع از منظر قرآن کریم و با بهره گیری از روایات معصومین(ع) می باشد. از مجموع معانی، که برای واژه حکمت آمده می توان از آن به «شناخت معرفت» یاد کرد که این شناخت و معرفت شاخصه اش ارزشها است و انسان توسط آن می تواند حق را از باطل تشخیص دهد. تعبیری که ما برای حکمت بکار برده ایم یک مدل و نظام جامع تربیتی است که اشاره به رشد انسان در ابعاد معرفتی، ارزشی و تربیتی دارد. حکمت هدیه ای از طرف خدای متعال است. که به انسان عرضه شده و قرآن مجید در وهله اول خدا را معلم حکمت معرفی نمود. و در مراحل بعد پیامبران را ودر نهایت انسان است که به این گوهر تابناک آراسته می شود. در اشاراتی که قرآن کریم دارد حکمت را خیر کثیر معرفی نموده و فرموده که به هر کس «حکمت» داده شود، به او «خیر کثیر» اعطا شده است. ناگفته نماند که حکمت یکی از صفات پایه و اصلی خدای تعالی است و انسان مظهر آن است. جهت رسیدن به این گنج بی پایان انسان می بایست تحت نظام تربیتی اسلام به رشد و کمال برسد و با انجام واجبات و ترک معاصی و محرمات بتواند خالصانه طاعت و بندگی خدا را نماید تا حضرت حق هم به او حکمت عطا کند. حکمت آثار و برکات فراوانی دارد از جمله رسیدن انسان به قوه تشخیص حق از باطل، بندگی و طاعت خدا، دانش، کاستی شهوات، عصمت، روشنی دل و خلاصه اینکه زندگی انسان رنگ و بوی الهی به خود می گیرد، البته ناگفته نماند که در این میان باید به موانع موجود سر راه توجه نماید، چرا گه اگر انسان گرفتار شیطان و وسوسه های او شود، راهش سخت تر می شود و باید به خدای عالمیان پناه برد. اینجاست که آسیب شناسی حکمت، بحثی قابل توجه و تأمل است و باید با دقت به آن پرداخت. قرآن کریم در معرفی الگوهای والای حکمت و مصادیق آن به موارد زیبایی اشاره نمود. به عنوان نمونه در سوره مبادکه اسراء می فرماید، شرک نورزیدن به خدای تعالی، اطاعت پدر و مادر بعد از اطاعت خدا، پرداخت حقوق الهی به اولیای خدا، پرهیز از اسراف و فحشاء و ... از نمونه های حکمت هستند، همچنین در معرفی شخصیت های قرآنی و حکمت آموز نیز به وجود مقدس پیامبر اسلا م (ص) و خاندان پاکش اشاره دارد. سپس قرآن به وجود مقدس حضرت لقمان(ع) اشاره دارد و صراحتا می فرماید: ما به لقمان حکمت دادیم. قرآن پیامبران را نمونه های والای شخصیت های حکمت آمیز و حکمت آموز، معرفی می نماید. خلاصه اینکه حکمت آنقدر ارزشمند است که در قرآن کریم بارها و بارها به آن پرداخته شده است. انشاءا... توفیق آنرا یابیم که ما هم ظرفیت پذیرش حکمت را از جانب خدای حکیم پیدا نماییم.

روش تربیتی اسلام، روش خاصی است که در عین حال کاملترین روش تربیتی نیز می باشد و مهمترین مشخصه آن جنبه اخلاقی و پرورش بعد معنوی انسان است. در واقع هدف تربیتی اسلام بیشتر این است که انسانی را تربیت کند که در این دنیا زندگی کند بدون اینکه کوچکترین اصطحکاک بین او و جهان هستی به وجود بیاید و به نحو کاملی بتواند از امکانات موجود استفاده کند تا بتواند آینده خود را تضمین کند، آینده ای که دیگر راه برگشتی در آن نیست و هر چه هست نتیجه تلاش انسان است. در واقع منظور از تربیت؛ بیشتر جنبه معنوی آن یعنی تزکیه نفس است. رفتن به طرف نیکی ها و آراستن نفس به آن و پاک کردن از پلیدیها و آلودگیهاست. پاک ساختن نهاد انسان از آلودگیها: «قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها »هر کس آن را پاک گردانید، قطعا رستگار شد. در واقع ثمره درخت تربیت میوه های پربار اخلاقیات مثبت است و هیج تعجبی ندارد که ثمره تربیت اسلامی، انسانی باشد که شایستگی جانشینی خداوند را بر روی زمین داشته باشد، چرا که تربیت اسلامی تربیتی همه جانبه است، تربیتی کامل و بی نقص، هم به فکر روح است و هم به فکر جسم، و نه آنچنان دست را بالا می گیرد که انسان از پشت بام بیفتد و نه آنچنان که انسان دچار خود کم بینی شود، نه افراط، نه تفریطی، بلکه در مسیری مطمئن و با حالتی تعادل و میانه رو، هماهنگ با ساختمان فیزیکی و روحانی انسان، هماهنگ با آن نیروها و احساسات و نگرشهایی که در فطرت انسان کار گذاشته شده است، تربیتی کامل با تمام پیش بینی ها. هدف تربیت اسلامی، در واقع پرستش خداوند است، چرا که اسلام می داند که انسان نیازبه پرستش چیزی دارد لذا این نیروی فطری را انسان را به مسیر اصلی خود هدایت می کند و انسانی را به بار می آورد که خداوند را بپرستند تا نهایتا به رستگاری و رهایی برسد. شرافت انسان یک اصل است و اصول در اسلام هیچ گاه زیر پا نهاده نمی شوند، همانطور که انسانها شریف هستند با هم برابرند و نژادها و رنگها، زبانها و لهجه ها هیچ برتر ی به یکدیگر ندارند و تنها معیار برتری در مکتب اسلام، تقوی است، انسان موجود مختار آفریده شده و اختیار او سبب شده است که قادر باشد بین راه و بی راه یکی را انتخاب کند و اگر این اختیار از انسان سلب شود دیگر حیات انسان بی هدف خواهد بود چرا که انسان دیگر هیچ قدرتی بر اعمال خود نخواهد داشت تا هدفی برای خود برگزیند. در نهایت روشهای تربیتی در اسلام روشهایی بی عیب و نقص هستند که مرحله به مرحله پیش می رود و همچون حلقه های زنجیر به هم پیوسته هستند و هر چه جلوتر می رویم روشهای مؤثرتر و محکم تر خواهند شد. ابتدا زمینه را سالم می کند. بستری مناسب خالی از هر گونه عوامل مزاحم و هر جا که برای تربیت انسان خطر آفرین باشد گوشزد می کند، ازدواج با نزدیکان را بستری مناسب برای بیماریهای ارث می داند. بعد از ایجاد بستر مناسب تربیتی به معرفی الگوها و اسوه ها می پردازد تا بشریت جان تشنه خویش را از این دریای بی کران که نمونه های انسان کاملند سیراب کند، شخصیت های مثبتی چون حضرت محمد(ص)، نوح(ع)، ابراهیم(ع)، اسماعیل(ع)، موسی(ع) و... ، در مقابل نمونه هایی نیز معرفی می کند که باید از آنها دوری جست، شخصیت هایی چون، فرعون، ابولهب، و… خداوند در قرآن از شیوه های گوناگونی استفاده کرده است که همه آنها روش های تربیتی هستند. از تمرین و تکرار سخن به میان آورده، از پند و اندرز و تبشیر و انذارو امر به معروف و نهی از منکر، بیان داستان و سر گذشت ملل تا تنبیه! و در نهایت امیدی برای گنهکاران و کسانی که کار را تمام شده می دانند و می پندارند که دیگر هیچ راه بازگشتی نیست و آن راهی جز توبه و بازگشت نیست.

پس از آنکه حیات در روی زمین سر گرفت انسان با نیاز های متضاد و افکار متباین واحساسات مختلف به آن پا نهاد در حالی که تارو پود اورا با حقیقت طلبی و جستجوگری سرشته بودند. انبیا در طول تاریخ، انسان ها را متوجه این خلقت خدادادی می کردند وآنها را به تفکر دعوت می کردند واسلام در محیطی که بیشترین محتوای آن را خرافات بی پایه تشکیل می داد، داعیه برهان طلبی سرداد و کتاب آسمانی مملو از استدلالات منطقی و براهین علمی خود را بر آنان عرضه کرد و به رسول خود درکتاب خویش به آن فرمان داد وخانواده طاهره آن حضرت، نقل جدایی ناپذیر قرآن ، همواره درمناظرات خود با فرقه ها ومکاتب الهادی ، همچون قرآن از استدلالهای ساده عملی ومحسوس و به دور از پیچیدگی و ابهام، بهره جسته اند. قرآن کریم نه تنها دعوت به تفکر وتعقل کرده ولغزش گاه های اندیشه را یاد اورشده، بلکه خود در بر خورد با افراد وگروه های مختلف در زمینه مسائلی چون توحید، معاد و نبوت به احتجاج پرداخته است وعلاوه برآن احتجاجات ومناظرات بی مانند انبیاء(ع) را نیز ذکر کرده است و در تمامی این مواردکلام این خالق با شیوه خاص خود، یکی از وجوه اعجاز قرآن را به تماشاگذارده است. استدلالات قرآن کریم به گونه ای است که برای عوام و خواص قابل درک و فهم است. و بر خلاف فلاسفه تنها عقل را مورد خطاب قرار نداده و متناسب با ابعاد وجودی انسان از شیوه ها و زبان ها و ابزارهای مختلف مانند.........؟

در این پژوهش تلاش بر این بوده که آنچه در باره اخلاص و ریا در قرآن و منابع مربوط به آن آمده به صورت اجمالی مطرح گردد که در این راستا پژوهش به صورت فصلها و قسمت های مختلفی ارایه شده که معرفی آنها به این صورت در این چکیده تقدیم می گردد. فصل اول : تحت عنوان «بیان آیات و روایات و کلیات پیرامون اخلاص» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریف می پردازیم. فصل دوم: که«تحلیل اخلاص» نام دارد شامل تو ضیحاتی برای وارد شدن به بحث از جمله درجات و انواع و اسباب و عوامل و آثار اخلاص می پردازیم. فصل سوم: که تحت عنوان «بیان آیات وروایات و کلیات، پیرامون ریا» می باشد که در بخش اول به بیان آیات و روایات و در بخش دوم به تعریفات می پردازیم. فصل چهارم: که« تحلیل ریا» نام دارد شامل درجات و انواع ریا آفات و طریق درمان ریا می پردازیم.

خطبه همام یا خطبه متقین، قطره ای زلال و درخشان از دریای بی کران علم مولی المتقین علی(ع) است. دستور العملی است برای آنان که می خواهند به مقصود رسند، آئینه ای است تمام نما برای پروا دارندگان که طالبند به سرچشمه زلال حقیقت دست یابند. در این تحقیق مبانی قرآنی خطبه متقین را مورد بررسی قرار داده ام و سعی بر آن شده است که صفات متقین با استناد به آیات و روایات ارایه شود. در فصل اول راجع به رابطه قرآن ونهج البلاغه، اهمیت تقوی در قرآن و نهج البلاغه و اینکه قرآن راهنما و هادی پرهیزگاران است مطالبی راعنوان کرده ام. درفصل دوم اخلاق الهی پارسایان راشرح داده ایم، اوصافی است که ثمره معرفت به ذات صفات و اسماء حق است در این زمینه ویژگی های فراوانی برای پارسایان ذکر شده که برخی از آنها صفات روحی و اخلاقی و برخی دیگر رفتاری است این ویژگی های رفتاری و روانی همه برخواسته از حالات روحی ویژه ای است که آنها با معبود خود دارند. این حالات، خود ناشی از معرفت به ذات و صفات خداوند متعال است. هر چه این معرفت گسترده تر و عمق آن بیشتر باشد تنوع و عمق حالات و صفات بر خاسته از آن نیز بیشتر خواهد بود. آن چه از سخنان امام بر می آید این است که پارسایان با معبود خود سرو سری دارند و مدام بین خود و خدا سیر می کنند. و هر چه انجام می دهند، برای جلب خوشنودی خدا و بالاتر رفتن در مراتب بندگی او است.

این رساله با عنوان«عفت کلام در قرآن» در جستجوی پاسخ به پرسشها و ابهاماتی است که در ذهن نگارنده و برخی دانشجویان وجود داشته است و به نظر می رسد پژوهش جدیدی درزمینه آشنایی با کیفیت سخن گفتن و یا به عبارت دیگر آشنایی با فواید و آفات بیان و زبان از دیدگاه قرآن می باشد. این پایان نامه شامل یک مقدمه و سه بخش می باشد. بخش اول به بررسی واژه«عفت» (لغوی و اصطلاحی) و کاربرد عفت کلام با استناد به آیات و روایات می پردازد. هم چنین درباره کلام و بیان تحت، عنوان نقش کلیدی زبان در فرهنگ قرآن و اهمیت زبان و به برخی از آفات زبان اختصاص یافته است. بخش دوم درباره «ادب الهی در تبین معارف قرآنی» می باشد که شامل مفاهیم و تعاریف ادب و هم چنین تعریف اخلاق و جایگاه آن و به مفهوم کنایه و کنایاتی که در قرآن به کار رفته اختصاص یافته است. بخش سوم درباره نقش قرآن در اعتدال بخشیدن کلام و بیان است که در آن به مباحثی درباره پیشگامی قرآن در اعتدال و اصلاح گفتار و شناساندن آفات زبان و اصلاح تعبیرات و راههای گریز از مهلکه های زبان و آموزش شیوه صحیح سخن گفتن پرداخته شده است.

انسان از زمانی که به تشکیل اجتماعات پرداخت، با حکومت و به تبع آن کار گزار، سروکار پیدا کرد. حال، حکومت یعنی چه؟ و حق چه کسانی (کار گزارانی) می باشد؟ و این کار گزاران دارای چه شرایطی باید باشند؟ حضرت علی(ع) که خود یکی از پیشوایان و حکام برتر صدر اسلام می باشد، در زمینه حکومت، اصول سیاستمداری و حکمرانی و روش های حکومت و فرمانروایی نظریاتی دارند که در پژوهش حاضر از منظر شما می گذرد. فصل اول: در این فصل کلیات حکومت شامل معانی لغوی، معانی اصطلاحی، مفهوم حکومت، ضرورت حکومت، نهج البلاغه و مساله حکومت، نظر اندیشمندان درباره حکومت مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم: شامل اصول مدیریت می باشد که یک کارگزار با به کار گیری آنها می تواند سازمان خود را به مقصد هدایت کند که یکی از مهم ترین اصل ها، اصل عدالت است که هویت، اساس و غایت حکومت علوی است و ثمره اش احقاق حق، حفظ ساختار جامعه و حکومت و کمک به تکامل فرد و جامعه است. و در فصل سوم: به روش های حکومت تشویق و تنبیه، مشورت و رأی زنی، اسوه پردازی، مدارا و، حکمرانی و سیاستمداری پرداخته شد. اشاره حضرت به این است که باید از قوه جذب و دفع برخوردار باشد که ثمره آن موفقیت مدیر و به کمال رساندن افراد ضعیف است. علاوه بر اقدامات ایجابی که باید در مسیر حکمرانی و پرورش حاکمان برداشته شود، و از آنجا که همه انسان ها در معرض لغزش و آسیب هستند، لازم است به موانعی که سد راه یک مدیر وجود دارند. در سه بخش شامل: انواع آسیب، آسیب شناسی و آسیب درمانی پرداخته شود. که آسیب ها مانع به ثمر نشستن اقدامات مثبت (اصول و روشهای حکومت) می باشد و آفت هایی است که بر محصول حکومت (اصول و روشها) پدید می آید وارد می شود و سبب تضعیف تأثیر آن می شود، که آسیب درمانی راه نجات است.

در این پژوهش تلاش بر این بوده که آنچه درباره خلود و تعابیر گوناگون از آن در قرآن و منابع مربوط به آن آمده به صورتی اجمالی مطرح گردد که در این راستا، پژوهش به صورت فصلها و قسمتهای مختلفی ارایه شده که معرفی آنها به این صورت در این چکیده تقدیم می گردد. فصل اول تحت عنوان «کلیات و مبانی خلود» که در قسمت اول به مقدماتی نظیر معنی لغوی و معنی اصطلاحی خلود و نظر مفسران و صاحبنظران در مورد معنی آن می پردازد. و در قسمت دوم فصل، در مورد مسایلی از جمله روح، پدیده مرگ و امکان خلقت عالم دیگر توضیح داده ایم. فصل دوم که«تحلیل ابعاد تفسیری خلود» نام دارد شامل توضیحاتی برای وارد شدن به بحث اصلی است که از نظر تفسیری- کلامی به شناساندن ثواب و عقاب می پردازد و در ادامه هم آیاتی در باب همین موضوع آورده شده است. فصل سوم با عنوان«تأثیر اسلام در سر نوشت انسان» که به بحث در مورد اعمال خیر و شر مسلمانان و غیر مسلمانان می پردازد. در پایان پژوهش چند خطی به عنوان نتیجه گیری مطرح گردیده که امیدوارم جمع آوری این مطالب درباره خلود و جاودانگی انسان، همه و همه موجبات ایجاد آگاهی در شخصیت ما را فراهم آورد شاید که بتوانیم در مسیر شناختن این گونه معارف مهمتر و علمی تر قدم برداریم.

انسان اسرارآمیزترین موجود جهان هستی است؛ موجودی که جهان کوچکی است که جهان بزرگ را در درون دارد، موجودی که علاوه بر داشتن بعد مادی (جسمانی) از بعد معنوی (روحانی) نیز برخوردار است؛ موجودی که هم دارای فطرت توحیدی و گرایشهای متعالی است و هم دارای طبیعت حیوانی و گرایشهای مادی: موجودی که با داشتن اختیار و آزادی (که لازمه کرامت اوست) گرامی داشته شده است؛ هدف از آفرینش چنین موجودی حرکت در مسیر فطرت توحیدی(صراط حق)، تهذیب نفس، آراسته شدن به فضایل اخلاقی و رسیدن به کمال البته با پذیرفتن دعوت و راهنمایی های سعادت ساز پیامبران و سفیران الهی است. بنابراین با توجه به فلسفه و هدف آفرینش انسان و با وجود برخورداری او از چراغ درون (فطرت) و نیز تعالیم انبیاءالهی که یکی از اهداف بعثت آنها آشتی دادن و متوجه کردن انسان ها با خویشتن حقیقی (فطرت توحیدی، استعدادها و گرایشهای متعالی) و حرکت در مسیر تکامل بوده است، از غرق شدن انسان در لذتهای زودگذر مادی و به عبارتی فراموشی خود حقیقی که گاهی مواقع گریبان گیر انسان می شود، می توان به عنوان یک بیماری خطرناک که مانع اصلی سعادت و کمال او (انسان) می شود، نام برد. با توجه به اشاره جامع، ظریف و هوشیارانه قرآن کریم به این موضوع می توان گفت: علل اصلی این معنی هم منشا درونی( صفات و اعمال خود انسان) و هم منشا بیرونی دارند که همه آنها را می توان در زیر سه عنوان «هوای نفس، دنیا و شیطان» که مرتبط با یکدیگرند جای داد. فراموشی نفس انسان را از شناخت صحیح خدا، مبداء و معاد، مسیر بین آن دو، استعدادها، تواناییها و گرایشهای متعالی باز می دارد و آثار زیبانبار و جبران ناپذیر فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و... در دنیا و آخرت که نتیجه آن نیز تنزل به مرتبه پایین تر از حیوانات و سقوط در جهنم می باشد را برای او(انسان) به دنبال خواهد آورد. از یافتن خود حقیقی(واقعی) و شناسایی و شکوفایی استعدادها، تواناییها و گرایشهای متعالی، تعبیر به خودیابی می شود. سروش های حیاتبخش و سعادت ساز پیامبران الهی همان عوامل خودیابی و احیای فطرت توحیدی هستند که در دو گروه معارف نظری و دستورات عملی جای می گیرند. بنابراین به این نتیجه می رسیم که در صورت نهان ماندن و خاموش شدن آگاهی ها، گرایشهای متعالی، استعدادها و تواناییها، انسان در ضلالت و شقاوت خواهد ماند. اینجاست که انسان (به ویژه انسان معاصر) چاره خود را در باز گشتن به دین، معنویت و خداپرستی دیده و کوشش دارد تا در پرتو آن، اصل و اصالت انسانی و هویت واقعی فراموش شده خویش را باز جوید. هر کس کو دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش