جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سابقه توجه به معانی اسماء و صفات الهی در اسلام علاوه بر تجلی در نهج‌البلاغه به بررسی‌های متکلمان و حکماء و عرفا بر می‌گردد. علم معناشناسی جدید، کلمه را در جمله و بافت معنی می‌کند. بافت، مجموعه عواملی است که در دریافت معنی از سوی مخاطب اثرگذار است و معنایی ‌دقیق و هماهنگ با متن واژگان مشخص می‌شود و نهج‌البلاغه به ‌عنوان متنی ‌که ‌‌در اوج بلاغت است به گونه-ای که ‌‌استخدام واژگان در بافتی دقیق، هدفمند و منسجم قرار گرفته است. این تحقیق به ‌بررسی اسماء و صفات الهی براساس بافت زبانی و موقعیتی با روش استنادی-تحلیلی در نهج‌البلاغه پرداخته است: با بررسی و مقایسه مترادف‌های یک اسم یا صفت الهی در یک بافت، یا مقایسه آن اسم و بافتش با نظیرش در قرآن کریم، ‌‌معنای دقیق و متناسب با بافت دریافت شده است و گاهی معنای اسم و صفت الهی در حالی که آن اسم، در مرکزیت همنشین‌های معنایی خود قرار گرفته، متجلی می-شود در پایان دست آورد ما این است که واژه «الله» با تکرار 952 مرتبه و واژه «حق» با تکرار 213 مرتبه و واژه‌ی «ربّ» با تکرار80 مرتبه بیشترین فراوانی را نسبت به سایر اسماء و صفات دارا می‌باشند و بعضی از اسماء و صفات الهی مانند: اول، آخر، قریب و.. را امام علی علیه‌السلام در نهج-البلاغه معنی نموده‌اندو تفاوتهای ظریف موجود در اسماء مترادف در بافت کلام به وضوح متجلی شده است هم چون: آوردن«مانح»به جای سایر اسماء مترادف آن چون: معطی و جواد و... و در پی آن به کارگیری«کاشف»در معنای«زداینده»در خطبه83 تمام تفاوتهای موجود بین «مانح» و سایر مترادفهای معنایی آن را به صراحت تبین می‌کند.در نهج‌البلاغه، اسماء و صفات الهیبر اساس معانی قرآنی و الهی آنها در ساختاری بی‌نظیر کهاز قرآن الهام گرفته شده و نسبت و به موقعیت ها و جایگاه مخاطب در بافتی منسجم ارایه شده که طراوت ظاهر و باطن آنها همیشگی است و معنای اسماء و صفات الهی با تمام جوانب معنایشان در بافت متن نهج‌البلاغه به ظهور رسید همانند به کارگیری واژه «حیٌّ»درخطبه 134 که ازآیه58سوره فرقان الهام گرفته شده لذا این نگاه و پژوهش قدمی نو در درک معانی اسماء و صفات الهی است.کلید واژه: اسماء و صفات الهی، سیاق، بافت، تناسب معنایی، نهج‌البلاغه

چکیدهامروزه، رقابت شدید و تغییرات فناوری، فشار روزافزونی بر سازمانها وشیوه های متنوع آنها در افزایش بهره وری نیروی انسانی‌شان وارد می سازد. اکنون از منابع انسانی سازمانها، انتظار می رود، تاثیر بیشتری در تولیدات و خدماتی که ارائه می دهند، داشته باشند. این درست همان چیزی است که موجب شده در محیط رقابت، شایستگی اهمیت یابد. تعاریف شایستگی، چنین به نظر میرسد که شایستگی همانند چتری است که هر چیزی را که به گونه ای مستقیم یا غیرمستقیم بر روی عملکرد شغلی تاثیر داشته باشد، در بر می گیرد. به عبارت دیگر، شایستگی تصویری از یک انسان رشد یافته را نشان می دهد که برای انجام یک شغل، آمادگی های کامل را از هر جهت داشته باشد. هم چنین مدیران به سبب جایگاهی که دارند می توانند توفیقات ارزشمند و نیز ناکامی هایى را برای سامانه تحت مدیریت خویش به وجود آورند. آنان با برنامه ریزی راهبردی، تخصیص منابع، سازماندهی افراد، رهبری و مدیریت عملکرد و ارزیابی و کنترل، نقش مهمى در مسیر تعالی سازمان دارند، لذا برای انتخاب مدیران شایسته باید معیار هایشایستگی را شناسایی کرد. با توجه به حجیتفصل الخطاب کلام معصوم‌(ع)، در این تحقیق سعی شده است ویژگی های مدیران شایسته جامعه اسلامیبر اساس بیانات امام علی (ع) که از کتاب شریف نهج‌البلاغه استخراج شده است ارائه گردد. معیارهای به دست آمده، در چهار دسته معیارهای ارزشی- اخلاقی، زمینه ساز، ایدئولوژیکی ومعیار های تخصصی دسته‌بندی شده است. براساس خطبه ها، حمکت ها و نامه های امام علی (ع) در نهج البلاغه برخی از شایستگی های مدیران شناسایی شدند که شامل : صداقت، توحید، حسن سابقه، مشورت کردن، انتقاد‌پذیری، سعه صدر، تواضع وفروتنی، وفای‌به‌عهد، ساده زیستی، پرهیز از جدل و درگیری، رعایت عدل وانصاف، اخلاص ، بصیرت، داشتن حسن شهرت، امانتداری، عبرت آموزی ، نظم وانظباط، تجربه کاری، امانتداری،پرهیز از دورویی، تناسب پاداش وعملکرد، مقایسه عملکرد مدیران، تکریم معزولین، اعتماد به زیردستان، پرهیز از تجمل گرایی، امر به معروف و نهی از منکر، ترک غرور.

وحدت جهان اسلام یکی از مهم ترین مباحثی است که آموزه های دینی و در رأس آن، قرآن کریم به آن پرداخته است. در کنار وحدت، تفرقه، مانع بزرگ کمال انسان هاست. جامعه اسلامی هنگامی با شتاب لازم به سوی کمال حرکت خواهد کرد که موانع وحدت از مسیر آن برداشته شود. بدون شک، قرآن کریم، بهترین، کامل ترین و مطمئن ترین منبع برای دستیابی به چگونگی ایجاد جامعه برتر است. این مقاله با مروری بر منابع در دسترس، با هدف تعیین راه کارهای ایجاد وحدت از دیدگاه قرآن انجام شده است و درصدد است تا براساس آیات قرآن کریم، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی این مسئله بپردازد. چنگ زدن به ریسمان الهی، توجه به نقاط مشترک، بازگشت به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، امر به معروف و نهی از منکر، حفظ حقوق یکدیگر، اصلاح روابط فی مابین، تحقق نظام اقتصادی مبتنی بر قرآن کریم و مکتب نورانی اهل بیت علیهم السلام و اطاعت محض از اولی الامر و رهبری دینی، پرهیز از تفرقه و... ازجمله یافته های این مقاله می باشد.

از جمله مباحث مهم در زمینه مهدویت در نهج البلاغه بحث علائم ظهور امام زمان(عج) و حوادث و اتفاقات قبل و بعد از آن می باشد که این موضوع در کلام امام علی(ع) و خصوصاً در نهج البلاغه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و بارها از آن یاد شده است. ما نیز در این پژوهش سعی برآن داریم تا با محوریت نهج البلاغه به تبیین ظهور امام زمان(عج) و تعیین علائم مختلف آن در قبل و بعد از ظهور ایشان بپردازیم و با تکیه بر تجزیه و تحلیل کلام امام علی(ع) و با تأکید بر نهج البلاغه به شناخت بهتر و فهم درست تری از نشانه های ظهور دست یابیم و با محوریت این کتاب و با استفاده از سخنان بر جای مانده از امام علی(ع)در دیگرکتب مرتبط درباره علائم قبل و بعد از ظهور تحلیل و بررسی جامعی انجام دهیم. به عنوان نمونه برای این کار از خطبه هایی از نهج البلاغه مثل(150،147،138،100) استفاده شده که امام علی(ع) در این قسمتها به مباحث مختلفی درباره امام زمان(عج) و مسائل گوناگون قبل و بعد از ظهور و قیام ایشان و کیفیت غلبه ایشان بر دشمنانشان و برپایی حکومت جهان شمول این بزرگوار اشاره کرده که اهم مباحث مطرح شده در آن عبارتند از:(ویژگی های قیام و حکومت امام زمان علیه السلام در خطبه 100، فتنه‌های قبل از ظهور حضرت و اشاره به شخصیت سفیانی با نام "ضِلیّل" و "ناعِق بالشّام"و دستیابی به سرمایه های مخفی زمین و زنده کردن قرآن و سنت فراموش شده ی پیامبر در خطبه های (100 و 138،)آینده بشریت و ظهور حضرت مهدی و رهاورد حکومت او در خطبه 150 و اشاره به ظهور امام زمان علیه السلام در غریب الکلام اول در نهایت برخی دیگر از اتفاقات مربوط به ظهور که به آنها پرداخته خواهد شد. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر مطالعات و تحقیقات کتابخانه‌ای و با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس اصول فیش برداری تحقیقاتی می‌باشد که در پی پاسخ به چگونگی بیان علائم قبل و بعد از ظهور حضرت مهدی(عج) را در احادیث و روایات علوی و خصوصاً در نهج البلاغه می‌باشد. یافته های این پژوهش حاکی از آنست که در احادیث و روایات حضرت امیر(ع) و در برخی از خطبه های نهج البلاغه همانند خطبه‌های(138 و 150)به ظهور منجی موعود(عج) اشاره کرده است.

«آب» نماد حیات وزندگی است. این واژه در نهج‌البلاغه در قالب واژگان متفاوتی مانند ماء، قطره،موج و ... به‌صورت حقیقی یا صور بلاغی (تصویر آفرینی) مورداستفاده قرارگرفته است.در این پژوهش با عنوان «دلالت‌های معنایی آب در نهج‌البلاغه» سعی بر آن است تا به روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر نظریه حوزه‌‌های معنایی، در سه فصل مجزا به بررسی نحوه‌ی استعمال واژگان مربوط به آب در این کتاب ارزشمند پرداخته شود و مفاهیمی که آن حضرت به کمک این واژگان ابداع کرده است، مشخص گردد.با بررسی‌های صورت گرفته در این جستار مشخص شد امام علی (ع) از حوزه‌‌ی معنایی آب برای تبیین موضوعاتی همچون آفرینش، امامت، عبادت، دنیا، جهاد و ... استفاده نموده است. اهمیت آب در بیابان‌های گرم و سوزان، صدچندان می‌شود و به همین دلیل تشنگی و در مقابل رسیدن به آب گوارا، تصویر زیبایی است که امام علی (ع) بارها برای بیان حالت اشتیاق و رسیدن به امور ارزشمند مورداستفاده قرار داده‌اند.در برخی موارد هم آب با واژگانی مانند «آجِن، کَدِر و ...» هم‌نشین شده است که بیانگر توصیف شرایط سخت حیات سیاسی و اجتماعی مردم است. واژه‌ی متقابل آب، تشنگی است که در قالب واژگانی مانند «عطش، ضمان و ...» آمده است و بار معنایی آن غالباً تشنگی معنوی یا همان عدم دسترسی به منبع هدایت است.

چکیدهگرایش مردم به امام علی (ع) با شور و شوق فراوان و اصرار آنان جهت پذیرش خلافت از یک سو و عدم همراهی با آن حضرت در دوران حکومت امام (ع) از دیگر سو از جمله مسائلی استکه در نهج البلاغه در خطبه ها و نامه ها و حکمت های آن حضرت و همچنین در متون تاریخی تجلی یافته است. در این پایان نامه در پی علت یابی این مسأله هستیم که علت گرایش مردم با شوق وصف ناشدنی به امام علی (ع) و روی گردانی آنان از آن حضرت در دوران حکومت امام (ع) که با نکوهش آنان حاصل گردید چیست؟ در این پایان نامه با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی و با تکیه بر کتاب نهج البلاغه و متون تاریخی به رفتار شناسی مردم در دوران حکومت امام علی (ع) پرداخته ایم و نتایج بدست آمده حاکی از آن است که علت گرایش مردم به امام علی (ع) بر اثر اقدامات نادرست عثمان در دوران حکومتش و همکاری که امام علی (ع) در طول دوران خلفا جهت حفظ اساس اسلام و مصالح مسلمین انجام داده بود، منتج به بیعتی بی نظیر و از روی اندیشه و اختیار گردید و علت روی گردانی مردم از امام علی (ع) در زیاده خواهی و قدرت طلبی سران جمل با طرح شعار خونخواهی عثمان و ادعای اجباری بودن بیعتشان با آن حضرت، سکوت و عدم همکاری صحابه برجسته ای که در دوران پیامبر (ص) و خلفا در تحولات جامعه اسلام اثر بخش بودند و بر افراشتن پیراهن خونین عثمان و تحریک احساسات و عواطف مردم از طرف معاویه بود. کلید واژه: امام علی(ع)، نهج البلاغه، گرایش، روی گردانی

جبران خلیل جبران و میخائیل نعیمه، دو ادیب برجسته‌ی مهجری، دارای ایده‌ها و افکار مشترکی هستند. این اشتراک دیدگاه‌ها حاکی از آن است که میخائیل نعیمه در تالیف آثار فکری‌اش، چه مستقیم و چه غیر مستقیم از اندیشه جبران اثر پذیرفته است. اشتراکاتی که این دو نویسنده در حیطه‌های فکری هم‌چون مرگ و زندگی، عشق و محبت، خیال، معرفت نفس، عرفان، تناسخ، اومانیسم، انترناسیونالیسم و ناتورالیسم داشته‌اند، میزان تاثیری‌گذاری جبران خلیل جبران را بر میخائیل نعیمه بیشتر آشکار می‌کند. بیشترین حوزه اشتراکاتی این دو ادیب در باب تناسخ، اومانیسم و مرگ و زندگی می‌باشد. این تاثیر را می‌توان تا اندازه‌ای به شرایط زمانی و مکانی و همچنین مکتب ادبی که این دو ادیب به آن تعلق دارند، نسبت داد. نگارنده در پایان نامه حاضر به مقایسه و تطبیق پاره‌ای از آثار این دو نویسنده پرداخته و از نمونه‌های نثری مختلفی استفاده کرده است.

از جمله تحولات اساسی که شاعران معاصر عرب از نیمه اول قرن بیستم در روند شعر سرائی خود بوجود آوردند، استفاده از شخصیتهای تاریخی ( ادبی، دینی و سیاسی) در اشعارشان بوده است. که خفقان سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عرب، از جمله عوامل گرایش این شعرا به بکار گیری اینگونه شخصیتها به شمار می آید؛ چرا که شاعر معاصر می خواست با پنهان شدن در پشت این شخصیتها ، ضمن رساندن سخن خود به گوش جامعه، خود را از حوادث احتمالی همچون خشم و ستم حاکمیّت در امان دارد.از شخصیتهای دینی که در شعر معاصر عرب به وفور از آن یاد شده، حضرت موسی کلیم الله می باشد.شاعران معاصر عرب در اشعار خود و جهت هر چه بهتر فهماندن اندیشه خود به مخاطبین از تمام یا قسمتی از داستانهای حضرت موسی (ع)، چه دوره قبل از نبوت ایشان و چه بعد از آن به اقتضای کلام بهره گرفته اند. از نکات قابل توجه در مورد شعرای معاصر عرب این است که اکثر آنها مسلمان بوده اند و بررسی سیمای حضرت موسی کلیم الله به عنوان پیامبر قوم یهود در اشعارشان از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است. شاعران معاصر عرب بیشتر به جنبه های دینی ،سیاسی و تاریخی شخصیّت حضرت موسی (ع ) توجه نموده و اکثر آنها در اشعارشان از او به عنوان سمبل مبارزه با ظلم و ستم و طرفدار حق و عدالت ، نماد آزادی و رهائی و منادی تقوا و دین حق وغیره یاد نموده اند.البتّه عدّه ی اندکی از این شعرا نیز او را سمبل قوم یهود و حیله ها و نیرنگ هایشان دانسته اند ، که البتّه فضای سیاسی حاکم بر جوامع عربی در سده اخیر در شکل گیری اینگونه اندیشه ها بی تأثیر نبوده است.

مظلومیت که به معنای مورد ستم قرار گرفتن است، همیشه به این صورت نیست که فردی به وسیله گروهی ظالم در نبردی نابرابر کشته شود. بلکه گاهی اتفاق می افتد که فردی با وجود برخورداری از تمام سجایای اخلاقی باز هم در میان جامعه غریب و تنهاست. نمونه بارز چنین شخصیت مظلومی، علی بن ابی طالب (علیه السلام) است. چرا که انواع ظلم اعم از ظلم نسبت به جان، مال، آبرو، خانواده و ... در مورد ایشان اتفاق افتاد. ابعاد مختلف این مظلومیت ها در کلام ایشان در نهج البلاغه، بازتاب یافته است. که حکایت از مظلومیت ایشان از ناحیه خلفا در جریان غصب خلافت، مظلومیت از ناحیه گروه های پیمان شکن و همچنین از ناحیه یاران و پیروان بی وفا و ضعیف الاراده اش می باشد. که ما هم در این پژوهش بر آنیم تا با روشی تحلیلی، این موضوع را از منظر نهج البلاغه مورد بررسی قرار دهیم. در بررسی های صورت گرفته در این جستار مشخص شد که امیر المومنین علی (علیه السلام) از آن رو، متحمل این همه مظلومیت شدند که ایشان فردی فراتر از زمانه و مردم عصرش بودند و آنها چه کسانی که حق ایشان را در خلافت غصب کردند و چه جریان های سیاسی که در زمان ایشان سر برآورد و چه یاران و پیروان سست عنصری که ناجوانمردانه با نشان دادن ضعف و سستی از خود، حق ایشان را تضییع نمودند، همه و همه امام (علیه السلام) را آنگونه که باید نشناختند و آنها امام را فردی از جنس خودشان می دانستند که اگر تلاشی برای به دست آوردن حکومت می کرد، آن را از نوع بازی قدرت و حکومت مانند سایر سیاست مداران تلقی می کردند. در صورتی که هدف امام چیزی جز برپایی دین حق و حفظ ارزش های اصیل اسلامی نبود.واژگان کلیدی: امام علی (علیه السلام)، نهج البلاغه، مظلومیت.