جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زیبایی در فلسفۀ افلاطون به مثابۀ یک مفهوم بنیادین از جهت خاستگاه، ماهیت، ظهور و نحوۀ ادراک آن مورد توجه واقع شده‌است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، و با ابتنا بر مهمترین رسالات افلاطون در باب زیبایی، همچون فایدروس و مهمانی؛ و نیز با بررسی شیوۀ دیالکتیک وجودی-عقلانی مطرح‌شده در رسالۀ جمهوری، در صدد است امکان تلقی مساوقت ایدۀ وجود و زیبایی؛ و سنخیت دیالکتیک وجودی- عقلانی و ادراک زیبایی را در فلسفۀ افلاطون مورد بررسی قرار دهد. از جملۀ یافته‌های پژوهش این است که در فلسفۀ افلاطون، ادراک زیبایی محسوس نقطۀ آغاز دیالکتیک وجودی- عقلانی نفس؛ موجب استحالۀ وجودی- معرفتی و زمینۀ عروج و فرارفتن نفس از مرتبۀ وجودی معین به مرتبۀ وجودی بالاتراست که در نهایت به دیدار و تحقق معرفت مثال خیر منجر می‌شود. در فلسفۀ افلاطون ادراک زیبایی در مراتب فرارونده از محسوس به معقول، به مثابۀ یک کنش وجودی با ارتقای وجودی-معرفتی نفس مساوق است.

هیدگر ذات هنر را در کار نشاندن حقیقت می­داند و معتقد است آنچه هنر را به عنوان هنرِ (اصیل) ممکن می­کند، ذات هنر است. به باور او هنر که روزگاری - در یونان باستان- با تحقق حقیقت پیوند داشت و از این­رو، از امکان وجودی برخوردار بود، با آغاز عصر متافیزیک و طی چندین مرحله، پیوند خود را با ذاتش گسسته و از امکان وجودی دور شده است. به عبارتی هیدگر جدایی هنر از ذاتش را نه ناگهانی و یک­باره، بلکه آرام آرام و تدریجی می­داند؛ روندی که به اعتقاد او با تلقی هنر به مثابة میمسیس توسط افلاطون و ارسطو آغاز شد و در ادامه، به تلقی هنر به مثابة تجربه زیباشناختی در دوران متقدم عصر جدید انجامید. اما وی جدایی کامل هنر از ذاتش را مربوط به دوران متأخر عصر جدید یعنی زمانه ما می­داند؛ زمانه­ای که در آن، هنر به اشتغالات هنری فروکاسته شده و شأنی همانند صنعت پیدا کرده است. به عقیده هیدگر رانده شدن هنر به قلمرو صنعت در این عصر موجب شده است تا هنر اصیل، بیش از هر عصر دیگری، از امکان وجودی خود دور شود.

در نظام فلسفی فلوطین، تنها سعادت ممکن برای انسان، یگانگی با احد با آگاهی و اشراقی معرفت‌شناختی است. این پژوهش به­روش توصیفی - تحلیلی، روش، اقتضائات و غایت عروج نفس و نحوۀ تحقق آن را تبیین می‌کند. از جمله یافته­های پژوهش این است که یگانه مسیر عروج نفس در نظر فلوطین، دیالکتیک عقلانی فرارونده از اندیشه‌های جزئی به ایده‌های ناب است و مؤلفه­هایی چون هدایت، کسب فضایل اخلاقی و ادراک زیبایی به­ این فرآیند یاری می­رسانند. در فرآیند عروج نفسانی، تحقق هر مرتبه از معرفت برای نفس، مساوق با برکشیده‌شدن نفس به مرتبۀ وجودی هم‌سطح آن مرتبۀ معرفتی است. نهایت معرفت ممکن در پایان سیر عقلانی نفس، یگانگی ضروری با عقل کل است که به‌مثابۀ از قوه به­فعل­آمدن بنیان ذاتی انسان تلقی می‌شود. یگانگی با احد، تبیین­ناپذیر، پیش­بینی­ناپذیر و مشمول ارادۀ نامعطوف به غایت احد است.