جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آدرس استماع صوت نشست: https://b2n.ir/e02785

کتاب «تأملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی» نوشته‌ی «ضیاء موحد» در سال 1394 منتشر شد. این کتاب شامل مقالاتی انگلیسی و فارسی درباره‌ی تفکرات و منطق دو شخصیت برجسته‌ی نامدار ایرانی است که مطالعه‌ی آن‌ها برای علاقه‌مندان به آثار علوم انسانی و فلسفه بسیار خواندنی و لذت‌بخش است. مقالات این اثر عبارت‌اند از: - نظریه‌ی قیاس‌های شرطی ابن‌سینا - ابن‌سینا و تقدم در کشف فرمول‌های بوریدان و بارکن - تمایز وجوه سور و حمل در منطق سنتی اسلامی - آرای سهروردی در قیاس - قیاس‌های موجه سهروردی - اسم‌های خاص و داستانی در آرای ابن‌سینا، کریپکی و اومبرتو اکو موضوع مقالات کتاب «تأملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی» متفاوت هستند زیرا ابن‌سینا و سهروردی منطق بسیار گسترده‌ای دارند. مقاله‌ی اول این اثر بانام «نظریه‌ی قیاس‌های شرطی ابن‌سینا» درباره‌ی یکی از محدودیت‌های جدی منطق ارسطویی است که «ضیاء موحد» آن را اولین بار در نروژ به دعوت دانشگاه اسلو در اوت سال 1991 ارائه کرده است. به طور کلی کتاب «تأملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی» مناسب دانشجویان فلسفه و منطق و علاقه‌مندان به آثار علوم انسانی است که مملو از نکات و جزییات فلسفی و تأمل‌برانگیز درباره‌ی منطق ابن‌سینا و سهروردی است. «ضیاء موحد» براساس سال‌ها پژوهش و تحصیل در میراث منطقی بزرگان منطق ایران و جهان این اثر را به نگارش درآورده است که ارزش بالایی برخوردار است.

امروز ابن‌سینا را در غرب بزرگ‌ترین منطق‌دان قرون وسطی می‌شناسند. در این درس‌گفتار بعضی از نوآوری‌های او که خود در کشف و تحقیق در آنها سهمی داشته معرفی می‌شود. برای تفصیل در این مجمل مخاطبان می‌توانند به کتاب «تأملاتی در منطق ابن‌سینا و سهروردی» که به همت انتشارات هرمس منتشرشده است رجوع کنند. آنچه در پی می‌آید سخنان دکتر ضیاء موحد در این نشست است که توسط آناهید خزیر تنظیم شده است.

نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۱، به بررسی مجموعه‌ی «آشنایی با فلسفه تحلیلی» با تمركز بر سه كتاب اختصاص داشت. ضیاء موحد و مهدی نسرین از كارشناسان و نويسندگان حوزه فلسفه و امیراحسان کرباسی‌زاده، حسین شیخ‌رضایی و محسن زمانی، نويسندگان كتاب‌ها در اين نشست سخنراني نمودند. سه كتاب «آشنایی با فلسفه علم»، «آشنایی با فلسفه ذهن» و «آشنایی با معرفت‌شناسی» در نشست شهر كتاب بررسي شدند. اين سه اثر متعلق به مجموعه‌ی «آشنایی با فلسفه تحلیلی» هستند. امیراحسان کرباسی‌زاده، حسین شیخ‌رضایی و محسن زمانی نگارش اين آثار را بر عهده داشته‌اند و انتشارات هرمس آن‌ها را منتشر كرده است.

کل‌گرایی معنایی کواین یک آموزه هستی‌شناختی است؛ یک رویکرد شکاکانه نسبت به «معنا»؛ به مثابه هویتی هستی‌شناختی. این آموزه با بسیاری از آموزه‌های اصلی کواین در نسبت مستقیم است: کل‌گرایی معرفت‌شناختی، اصل تحقیق‌پذیری، طبیعی‌گرایی، عدم تعین ترجمه، استدلال یادگیری زبان و نفی تمایز تحلیلی-ترکیبی. «کل‌گرایی معرفت‌شناختی» و «تحقیق‌پذیری»، مقدمات اصلی کل‌گرایی معنایی کواین هستند. کل‌گرایی معرفت‌شناختی، همان تز دوهم-کواین است: جملات به شکل مستقل و مجزا خالی از محتوای تجربی هستند. اگر این تز را به اصل تحقیق‌پذیری (این‌همانی محتوای تجربی جملات و معانی آنها) ضمیمه کنیم، کل‌گرایی معنایی حاصل خواهد شد. بخشی از اعتراضات (فودور و لپور) به «کل‌گرایی معنایی» کواین ناظر به تشکیک در لزوم استنتاج کل‌گرایی معنایی از این دو مقدمه است. با بررسی این اعتراضات مشخص می‌شود که فودور و لپور مقدمات استدلال را مطابق با قرائت مدنظر کواین، تفسیر نمی‌کنند. همچنین برخی اعتراضات ناظر به سازگاری نتیجه استدلال (= کل‌گرایی معنایی)، با یکی از مقدمات (= تحقیق‌پذیری) است. با بررسی گام به گام مقدمات استدلال و با صورت‌بندی آنها در قالب زبان منطق جدید، معلوم می‌شود که کل-گرایی معنایی، لزوما نیازمند صدق «تحقیق‌پذیری» نیست. نقش طبیعی‌گرایی در تز کل‌گرایی معنایی بسیار محوری است، چرا که فهم این ادعا که کل-گرایی معنایی، یک آموزه هستی‌شناختی است، صرفا با توجه به طبیعی‌گرایی کواین فهمیده می‌شود. بنابراین برای رسیدن به قرائت مدنظر کواین از تز «کل‌گرایی معنایی» ابتدا می‌باید بعد هستی‌شناختی طبیعی‌گرایی (یا همان هستی‌شناسی طبیعی‌گرا) و در ثانی گام‌های طبیعی-گرایانه کواین به سوی کل‌گرایی معنایی (تز عدم تعین ترجمه و استدلال یادگیری زبان) تبیین شوند. غفلت از بعد هستی‌شناختی طبیعی‌گرایی و نسبت آن با کل‌گرایی معنایی، منجر به برخی از اعتراضات (چامسکی و رورتی) به کل‌گرایی معنایی شده که از این تز قرائتی معرفت‌شناختی دارند. چامسکی و رورتی با نفی تمایز بین کل‌گرایی معنایی (= عدم تعین ترجمه و معنا) و تعین ناقص نظریه، تزی را مورد بررسی قرار می‌دهند که با کل‌گرایی معنایی مدنظر کواین نسبتی ندارد. همچنین غفلت از گام‌های طبیعی‌گرایانه کواین در راه رسیدن به کل‌گرایی معنایی (و غفلت از این نکته که کل‌گرایی معنایی به شکل تدریجی و تکوینی و تطوری رخ می‌دهد) منجر به اعتراضاتی از این دست شده است که: اولا بین تز کل‌گرایی معنایی و اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» تعارض وجود دارد، و در ثانی، کل‌گرایی معنایی با رد اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» قادر به تبیین واقعیت‌هایی که صرفا اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» قادر به تبیین آنها بود، نیست (واقعیت‌هایی چون یادگیری زبان). کواین با نفی تمایز تحلیلی- ترکیبی نیز گامی دیگر در جهت تایید کل‌گرایی معنایی، در مقاله «دو جزم» برداشت. نفی تحلیلیت به ما نشان می‌دهد که نیازی به جهان سوم فرگه‌ای- افلاطونی و جهان ذهن-گرایان،که صدق جملات تحلیلی را تضمین کند، نیست، و این همان دعوی هستی‌شناختی تز «کل‌گرایی معنایی» کواین است.