جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق با عنوان « انسان کامل از منظرقرآن و روایات» در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول به بررسی کلیات، ضرورت موضوع، هدف و روش تحقیق، تعریف انسان و انسان شناسی اختصاص دارد. نویسنده هدف از این تحقیق را آگاهی از تفاسیر مکاتب و دانشمندان بزرگ آن ها درباره انسان کامل و آشنایی با تفسیر انسان کامل از منظر قرآن مجید و روایات معرفی کرده است. فصل دوم به بررسی دیدگاه ها، آرای فلاسفه مغرب زمین(افلاطون، ارسطو، ژان پل سارتر و نیچه)، آرای فلاسفه اسلامی( ابوعلی سینا، فلاسفه قدیم و صدرالمتألهین)، آرای عرفا (ابن عربی و مولوی) و تحلیل و بررسی آرا و بیان نظریه مختار، پرداخته است. فصل سوم، انسان کامل از منظر قرآن مجید را طی سه گفتار ( ابعاد ملکوتی انسان، ویژگی های انسان کامل و ابعاد حیوانی انسان مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم به بررسی انسان کامل و صفات آن از منظر پیامبر اکرم|، امیرالمؤمنین× (خود شناسی، آزادی خواهی، گفتار حق، رفتار با تواضع، گوش دادن به دانش های سودمند و...) و امام حسن مجتبی× ( بی اهمیّت بودن دنیا در نظر او، پرهیز از زیاده طلبی، دوری از جهالت، سکوت حکیمانه و...) اختصاص یافته است. در فصل پنجم، ابعاد کمالی حضرت ابراهیم×، پیامبر اکرم| و امیر المؤمنین علی× پرداخته شده است

بحث و گفت و گو درباره فلسفه بعثت انبیا و اهداف بلند پیامبران از منظر امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) یکی از بهترین راهکارهای ترسیم وضعیت آینده بشر و یک جامعه سالم و یکی از بهترین راه های مقابله با مشکلات و ناهنجاری های اجتماعی است. به اعتقاد نویسنده، مسائل تربیتی، اخلاقی، سیاسی، حکومتی، عاطفی، اجتماعی و بالاخره ترسیم یک جامعه سالم در آینده از مسائلی است که فلسفه بعثت انبیا را ضروری نشان میدهد. این پایان نامه با موضوع «فلسفة بعثت انبیا در نهج البلاغه» از یک مقدمه سه فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. فصل اول به نقش دین در زندگی انسان ها، نبوّت، نیاز جوامع انسانی به رسالت پیامبران و نیاز جوامع انسانی به قوانین پرداخته است. در فصل دوم موضوعات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند که عبارتند از: پیامبران از جنس بشرند، میثاق الهی با پیامبران، دلیل بعثت پیامبران، فلسفه بعثت انبیا و هدف رسالت پیامبران در نهج البلاغه، نشان دادن آیات قدرت الهی، تطابق مواد و اهداف بعثت در نهج البلاغه با مواد و اهداف بعثت در قرآن و خالی نبودن زمین از حجّت. فصل سوم که به نبوت خاصّه اختصاص یافته، وضعیت اسفناک عرب در جاهلیت و رسالت نهایی پیامبر اکرم|، بعثت پیامبر اکرم| و نقش آن در تمدن پیشرفته امروزی و وضعیت اسفبار انسانیت در دنیای متمدن امروزی را مورد بررسی قرار داده است. در خاتمه کتاب گزیده ای از مطالب سه فصل ارائه شده است.

این پایان نامه با عنوان «شفاعت از نظر فریقین» در پنج فصل ارائه شده است: در فصل اول، ضرورت شفاعت، معانی شفاعت از سه نظر اصطلاحی، عرفی و لغوی، انگیزة انتخاب موضوع، تاریخچة انکار شفاعت و بررسی دلایل وهابی ها دربارة منع درخواست شفاعت بیان شده است. فصل دوم به اقسام شفاعت در قرآن، رابطة مغفرت و شفاعت، فلسفه و زمان شفاعت پرداخته است. فلسفة شفاعت یک مسئله مهم تربیتی است که آثار مثبت و سازنده ای دارد؛ از جمله: ایجاد امید و مبارزه با روح یأس و ایجاد رابطة معنوی با اولیاءالله. فصل سوم به بررسی ایرادهای عمده در مسئله شفاعت پرداخته است؛ از جمله: آیا شفاعت، تشویق به گناه نیست؟ آیا شفاعت با عدل الهی سازگار است؟ در فصل چهارم، آیات شفاعت و شرایط شفاعت کنندگان و شفاعت شوندگان مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم به نقد و بررسی شفاعت از نظر فریقین و آیات و روایات در این مورد پرداخته است.

این رساله با موضوع «پیامدهای فردی، اجتماعی و تربیتی مرگ از دیدگاه قرآن و سنت» در یک مقدمه، چهار فصل و یک نتیجه گیری تنظیم شده است. فصل اول به ماهیت مرگ از دیدگاه متون اسلامی اختصاص دارد. موضوعات این فصل عبارت اند از: واژه موت در لغت و قرآن، انواع مرگ، حقیقت مرگ در بینش اسلامی، تعریف مرگ در کلمات معصومین^، معاد و مرگ میان اقوام قبل و بعد از تاریخ و معاد و مرگ در ادیان پیشین. فصل دوم در مورد پیامدهای تربیتی (مثبت و منفی) اندیشه مرگ بر فرد، اهمیت و ضرورت تبیین نظام تربیتی اسلام و زمینه های تربیت است. فصل سوم، پیامدهای تربیتی (مثبت و منفی) اندیشه مرگ بر اجتماع را مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم، پنج راهکار برای بهره مندی از پیامدهای مثبت اندیشه مرگ ذکر شده است.

این پایان نامه با عنوان «تحریف ناپذیری قرآن» از یک مقدمه و سه فصل تشکیل یافته است. در مقدمه به معنای لغوی و اصطلاحی تحریف، اقسام تحریف (لفظی و معنوی)، قطعیت عدم تحریف قرآن و انگیزه های طرّاحان تحریف قرآن پرداخته شده است. در فصل اول، تحریف از نظر لغت و اصطلاح، آیات مربوط به تحریف، اقسام تحریف( معنوی و لفظی) و اقسام تحریف لفظی(تحریف به زیاده، تحریف در ترکیب، تحریف به نقیصه) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم نخست به دلایل تحریف ناپذیری قرآن پرداخته و سپس اشکالات کلام محدث نوری را در مورد مسئله تحریف مورد بررسی قرار داده است. در فصل سوم پس از ذکر سیزده دلیل از دلایل قائلان به تحریف، به نقد و بررسی آن پرداخته شده است.

این پایان نامه با موضوع « بررسی آیات مربوط به ولایت علی(علیه السلام) در قرآن و حدیث از نظر فریقین» از یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه تشکیل شده است. تحلیل لزوم مسئله ولایت و اهمیت آن در جامعه، بیان شیوه بحث، ذکر معانی مختلف ولایت درقرآن و ذکر اقسام ولایت خداوند (تکوینی وتشریعی) از موارد طرح شده در مقدمه است. فصل اول در مورد آیه پنجاه و پنجم سوره مبارکه مائده(انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنواالذین یقیمون الصلوة و یوتون الزکوة و هم راکعون) است. عده زیادی از مفسران و بزرگان اهل سنّت با عبارات مختلف، شأن نزول این آیه را در حق علی(علیه السلام) ذکر کرده اند. از نظر شیعه نیز نزول این آیه به طور قطع در شأن علی(علیه السلام) است. اشکالات وارد شده بر دلالت آیه فوق بر ولایت علی(علیه السلام) و جواب آنها از مباحث دیگر این فصل است. فصل دوم در مورد آیه شصت و هفتم سوره مبارکه مائده ( آیه تبلیغ) است: (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته...). علمای اهل سنّت از قبیل: سیوطی در درالمنثور، قاضی شوکان در فتح القدیر از ابن ابی حاتم، ابی مردویه و... معتقدند که این آیه در روز عید غدیر و در شأن حضرت علی(علیه السلام) نازل شده است. علما و مفسران شیعه نیز بر این مسئله اتفاق نظر دارند که این آیه در روز عید غدیر و دربارة ولایت امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) نازل شده است. آیه اول و دوم سوره مبارکه معارج (سئل سائل بعذاب واقع، للکافرین لیس له دافع) از دلایل ولایت امیر المؤمنین علی(علیه السلام) است. مفسران شیعه اتفاق نظر دارند که این آیه در جریان به ولایت رسیدن علی(علیه السلام) در غدیر خم نازل شده است. همچنین مرحوم علامه امینی در کتاب الغدیر، سی تن از علمای اهل سنّت را با ترتیب زمانی با سند و کتب شان نام می برد که نزول این آیه را در جریان غدیر دانسته اند. در ادامة این فصل، اشکالات وارده شده بر دلالت آیة اول و دوم سوره معارج بر جریان عید غدیر و ولایت امیرالمؤمنین و جواب آن ها آمده است. فصل سوم در مورد آیه سوم سوره مبارکه مائده ( الیوم اکملت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا...) است. علما و بزرگان عامه معتقدند این آیه درباره به خلافت رسیدن امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) در عید غدیر خم نازل شده است. مفسّران شیعه نیز در مورد این مسئله، اتفاق نظر دارند، فصل چهارم در مورد آیه سی و سوم سوره مبارکه احزاب(انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا) است. بنا به فرمودة مرحوم سلطان الواعظین، علما و بزرگان اهل سنّت نزول آیه تطهیر را در مورد پنج تن آل عبا دانسته اند. و نظر علمای شیعه نیز همین است. در پایان به بررسی رویدادهای روز عید غدیر (حدیث غدیر)، سند حدیث غدیر، اشکالات وارد شده بر حدیث غدیر و جواب آنها، حدیث منزلت(انت منی بمنزله هارون می موسی) و سند آن و بررسی حدیث یوم الانذار ( وانذر عشیرتک الاقربین)، پرداخته شده است.

در این تحقیق، وحی و مسایل مربوط به آن از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. وحی یکی از تجربه ناپذیرترین مجراهای معرفتی انسان در فرایند فهم و درک حقایق است. معرفت وحیانی معرفتی است که در فرایند سخنان خدا و پیامبر به تحقق می رسد، به همین سبب فهم اشعری گرایانه و تفسیر مینوی از وحی که این روزها بر حوزة تفکر دینی سایه انداخته دور از حقیقت وحی است، به همین دلیل تلاش های فیلسوفانه انسان بدون درک و فهم، بی اثر خواهد بود. بنابراین قرآن با تفسیرپذیری چندوجهی و عترت به عنوان مفسّران اصلی کلام وحی با حفظ جنبه انسانی آن از مهم ترین دستاوردهای وحی به شمار می روند و همین امر باعث شده است که با سایر متون و تفاسیر بشری تفاوت داشته باشد.

این تحقیق با عنوان «امام مهدی(علیه السلام) در تأویل آیات و نصوص روایات در منابع اهل سنّت» در سه بخش و یک خاتمه تنظیم شده است: این پژوهش تلاش نموده است مفهوم درستی از انتظار و ظهور منجی عالم بشریت، قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه، ارائه کند. با درک مفهوم انتظار از سوء برداشت ها و سوء استفاده های دشمنان اسلام جلوگیریمی شود، وحدت و انسجام امت اسلامی فراهم می گردد، روح امید در اجتماع دمیده می شود و مردم به خود سازی می پردازند در بخش اول، مهدویّت و آثار فردی و اجتماعی آن، ضرورت شناخت امام زمان از نظر اهل سنّت و عقیده داشتن به مهدویّت، بررسی شده است. ذر بخش دوم پس از بیان بشارت های قرآن مجید در مورد ظهور حضرت مهدی(علیه السلام) از دیدگاه کتب تفسیری و حدیثی اهل سنّت به موضوعات دیگری نیز پرداخته شده است: مهدی خلیفة خدا است، مهدی(علیه السلام) و غلبه قطعی صالحان از نظر قرآن، مهدی(علیه السلام) و ظهور دولت کریمه از دیدگاه قرآن و مهدی(علیه السلام) و نوید های دیگر از قرآن. در بخش سوم، بشارت های نبوی نسبت به ظهور مهدی(علیه السلام) از دیدگاه اهل سنّت، تصریح بزرگان اهل سنّت نسبت به تواتر اخبار مربوط به ظهور حضرت مهدی(علیه السلام)، سیمای مهدی(علیه السلام) از منظر بزرگان اهل سنّت، بررسی کتاب های روایی اهل سنّت در مورد امام مهدی(علیه السلام) و نسب مهدی(علیه السلام) از دیدگاه اهل سنّت، مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان، به بیان نزول حضرت عیسی(علیه السلام) و اقتدای او به مهدی موعود(علیه السلام) از دیدگاه اهل سنّت پرداخته شده است کما اختلف المفسّرون فی تصویر الفرق بین التأویل والتفسیر، خلاصته أنهم فرّقوا بینهما علی أساس طبیعة المجال المفَسَّر والمؤوَّل، أو علی أساس طبیعة الحکم، أو علی أساس طبیعة الدلیل. لقد استعملت کلمة التأویل فی القرآن الکریم فی معان متعدّدة. وهی فی کل هذه الموارد متطابقة مع معناها اللغوی "المرجع والمصیر". و قد شکلت "الآیة 7: آل عمران" مرکز البحث حول تأویل القرآن؛ حیث اختلفت أنظار العلماء فی تحدید المحکم والمتشابه، وفی معنی تأویله وإمکان تأویله أو عدمه، فالقائلون بالوقف عند لفظ الجلالة فی قوله تعالی: "وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ" ذهبوا إلی أن تأویل المتشابه هو ممّا استأثره الله بعلمه، ولم یُطلع علیه أحد، والقائلون بالعطف یذهبون إلی أن الراسخین فی العلم أیضا هم ممّن یعلم تأویله. وفی الحدیث الشریف جاءت مفردة التأویل بعدّة معانی یمکن إرجاعها إلی معنیین رئسین هما: التأویل بمعنی بیان مراد الله تعالی الأعمّ من کونه موافق للظاهر و مضادّ له. والآخر: المعنی الثانوی للکلام المعبّر عنه ب"البطن". إن تطوّر الحیاة المدنیة، والتأثّر بالثقافات والأفکار الوافدة بسبب توسّع الدولة الاسلامیة، والانفتاح علی العلوم الجدیدة کان له الأثر البالغ علی ظاهرة التأویل، فقد اتّسعت مجالاته وتطبیقاته، وتحوّل فی دلالاته واصطلاحاته، وتعدّدت طرائقه ومناهجه، وفی ظل هذا التطوّر الزمنی لم تعد الحالة التوحیدیة قائمة بین التفسیر والتأویل، حینما تمسّک فریق من العلماء بالمنهجیة التفسیریّة الموروثة، وحاولوا ربط معانی القرآن بالإطار الزمنی الذی تکوّن به النصّ الدینی، علی أساس حجیّة فهم أهل ذلک الزمان لکونهم الأعلم بظروف تشکیله وأسبابها، فاعتبروا التفسیر أکثر موضوعیة من التأویل، فیما أدرک فریق آخر ضرورة فهمه علی ضوء أدوات و وسائل الزمان والمکان. ومع بدایة التنویر الفکری اهتمّ جماعة من اللغویین والمفسّرین بدراسة اللغة، وحاولوا الاستفادة منها فی توسعة دلالات النصّ القرآنی لمواجهة الحالة المستجدّة فی الحیاة الاسلامیة، والوقوف بوجه الشبه التی تثار ضد القرآن. ومع تطوّر علوم اللغة، وتنامی المعرفة العقلیة خضع النصّ الدینی للتأویل المجازی علی ید المعتزلة أولاً، ثم التأویل الرمزی علی ید المتصوّفة ثانیاً. وکان المعتزلة فی طلیعة المستفیدین من العقل وجعله أداة طیّعة فی خدمة النص. وأمَّا علاقة مفهوم التأویل بباطن القرآن، فالمراد من بطون القرآن هو انتزاع مفاهیم ثانویة یدّل علیها شاهد من اللغة أو البرهان، أو هو من باب الجری والتطبیق. وقد حاول جماعة من العلماء بیان منشأ بطون القرآن الکریم، حیث أرجعها بعضهم إلی طبیعة اللفظ، فیما أرجعها آخرون إلی طبیعة المعنی.

البحث فی هذه الرسالة حول عقیدة وعبادة الانتظار، وقد تمّ تسلیط الضوء علی المحاور التالیة: 1. إثبات کون الانتظار من المبادئ الفطریة الأصلیة؛ إذ البشریة کانت ولا زالت تعیش هاجس انتظار الإصلاح والمصلح، وما یحقّق لها الأمان والاستقرار، ویجلب لها العدالة ورفاهیة العیش علی هذه الأرض. وهکذا لا زالت البشریة تکدح وتسیر منتظرة للعدالة والإصلاح، وإخراج کنوز الأرض وبلوغ آفاق السماء. وقد ذکرت فی البحث شواهد عدیدة علی هذه الحقیقة: فطریة، تاریخیة، ودینیة، سواء فی الدیانات السابقة، أو فی الدین الإسلامی. 2. إثبات أنّ الانتظار من المبادئ القرآنیّة والروائیّة المهمة التی تبلغ الغایة من الناحیة الفکریة والعملیة والعبادیة، وکذا من ناحیة إعطاء الثواب. 3. التعرّض لآثار الانتظار علی المستوی الفردی، وبناء الفرد علی جمیع مستویاته العقائدیة والعبادیة، وکذا علی مستوی الشعور بالمسؤولیة الدینیة، والإیمان بالغیب، والنجاة من الفتن والابتلاءات التی یتعرض لها الفرد فی حیاته الیومیة. 4. ذکر الآثار المهمة علی المستوی الاجتماعی، وأن الانتظار یحقّق الاستقامة الاجتماعیة، ویحافظ علی بناء العلاقات بین أفراد المجتمع المنتظِر، ویحفظ لهم تماسکهم وهویتهم الاجتماعیة الخاصة بهم. 5. تم التعرض فی هذا البحث لبعض العلاقات المهمة بین الانتظار وبعض المقولات الإسلامیة، وهی: العلاقة بین الانتظار والعزلة؛ العلاقة بین الانتظار والجهاد؛ العلاقة بین الانتظار والتقیة؛ العلاقة بین الانتظار والحکومة الإسلامیة؛ العلاقة بین الانتظار والأمر بالمعروف والنهی عن المنکر. 6. إحصاء الصفات المهمة التی لابد أن یتحلّی بها المجتمع المنتظِر، و هی: 1. الإخلاص؛ 2. قوّة الیقین وصحة المعرفة؛ 3. التقوی ومحاسن الأخلاق؛ 4. التسلیم والطاعة؛ 5. التولّی التبرّی؛ 6. الصبر والمصابرة؛ 7. الثبات والتمسّک بالدین؛ 8 . المرابطة؛ 9. أخذ المیثاق؛ 10. الدعاء. هذه هی الصفات الإیجابیة. 7. وأمّا الصفات السلبیة التی لابدّ أن یتنزّه عنها المنتظِر، فهی: 1) الحیرة؛ 2) قسوة القلوب؛ 3) الردّة والشکّ والارتیاب؛ 4) الاستعجال والتوقیت؛ 5) الیأس والقنوط. 8. فی هذه النقطة تمّ التعرض إلی بعض المباحث المهمّة المتفرّقة التی لها علاقة ماسّة بمباحث الانتظار، وکانت کالتالی: أ) أبدیة الدوام والاستمراریة؛ ب) الانتظار من أبرز وظائف عصر الغیبة لا من مختصّاتها؛ ج) الانتظار من مظاهر الإیمان بالغیب؛ د) أهل الانتظار؛ ه( وجوب التقیّة فی الدین فی زمن الانتظار؛ ز) رؤیة الإمام× فی زمن الغیبة؛ ح) طوبی للغرباء. 9. کذلک تمّ التعرّض لبعض الشبهات التی تورد علی مبدأ الانتظار، والشبهات کالتالی: 1) الانتظار وبُعد الشعور بالضعف و الاضطهاد؛ 2) الانتظار اتّکال علی مصیر مجهول؛ 3) الانتظار أفیون التقدم والإصلاح الحضاری؛ 4) انتظار المصلح فی عصرنا طمع فیما لا مطمع فیه؛ 5) لماذا لم یذکر الانتظار فی القرآن الکریم؟ 6) الانتظار ترک لبعض الواجبات المهمة. و قد أجبت علیها مفصلاَ، و الحمدلله.