جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اين پايان نامه مطالب و سوالاتي همچون آيا امكان تبديل مفاهيم مابعدالطبيعي به مفاهيم علمي وجود دارد؟ ؛ در صورت امكان ، ضرورت و فايدة بكارگيري چنين مفاهيمي چيست؟ ؛ جايگاه و نحوة تأثيرِ مبادي مابعدالطبيعي در نظريه هاي علمي و رياضيات ؛ مبادي مابعدالطبيعي بسط كيهان متناهي به جهان نامتناهي؛ مبادي مابعدالطبيعي نظرية مجموعه ها و نظرية اعداد ترامتناهي مورد بررسي و پاسخ قرار گرفته است.

در کتاب «شهر هزار حکیم» حوزه فلسفی عرفانی تهران، تالیف عباس طارمی، ضمن شرح حال حکما و عرفاى تهران به برخى از مباحث چون: تأسیس حوزه‌ى فلسفى - عرفانى تهران، دوره‌ى حکماى اربعه، حکما و عرفاى معاصر حکماى اربعه، بزرگان شاگردان حکماى اربعه تهران و شاگردان طبقه دوم حکماى اربعه تهران پرداخته شده است. شهر تهران از دیرباز در خود حکما و عرفای نام‎داری را پرورانده است که اگرچه اغلب ایشان در اصل زادۀ شهرهای دیگری بوده‎‌اند اما هر یک به دلایلی تهران را به عنوان مأمن خود قرار داده‎‌اند. «شهر هزار حکیم» حوزه فلسفی عرفانی تهران مجموعه‎‌ای جامع از زندگینامه و خلاصه‎‌ای از دیدگاه‎‌های حکمای مقیم تهران است. فلسفه، پس از انتقال از یونان به جهان اسلام، علیرغم انگیزه‌هاى احتمالى پشت سر آن با استقبال اندیشمندان و متفکران مسلمان روبرو شد و با عنایت به تشویق قرآن کریم به تعقل و تفکر، اندیشه فلسفى در دامان وحى بالید و از نظر کمّى و کیفى رشد کرد. نجات فلسفه از ماده انگارى، چند خدا انگارى و رهایى از درجا زدن در جبرگرایى و گرفتار شدن در چنبره انسان محورى سوفسطایى و ره سپردن به الهیات و وجودشناسى از مشخصات فلسفه‌اى است که در سرزمین اسلام به‌ ویژه در ایران پرورش یافت و مى‌توان آن را فلسفه اسلامى/ ایرانى یا به اختصار فلسفه اسلامى نامید. در کتاب «شهر هزار حکیم» حوزه فلسفی عرفانی تهران اشاره شده که حوزه عرفانى هیچگاه از حوزه فلسفى جدا نبوده است، بلکه با بهره‌گیرى از باز بودن راه تأویل و وجود رمز و راز در کلام خدا و اولیاى الهى (ع) و تعالیم عرفانى ایشان، این حوزه همواره در جهان اسلام در حال رشد و بالندگى بوده است. این زمینه و آمادگی‌ها به همراه وجود آثار محى‌الدین‌ابن‌عربى، صدرالدین قونوى و داوود قیصرى و شارحان آن و با الهام از قرآن مجید و روایات ائمه معصومین (ع) سبب تشکیل حوزه عرفانى خاصى در قالبى نظرى، برهانى، ذوقى و اشراقى مى‌شود. پیوند و پیوست مکاتب علمى و تلاش پیوسته جویندگان دانش در حوزه‌هاى مشخص، در طول تاریخ بیانگر حفظ هویت علمى و شاخصه فرهنگى یک جامعه است که بنیادهاى تعلیم و تربیت بر آن استوار است و شناخت این ریشه‌ها به شناخت هر چه بیشتر تمدن و فرهنگ اسلامى و سنت‌هاى علمى و فرهنگى گسیخته از آن کمک خواهد کرد. یکى از حوزه‌هایى که وارث حکمت و عرفان در سرزمین‌هاى اسلامى بوده است حوزه باشکوه تهران است که متکى بر یکصد و هشتاد و شش سال تلاش است. تکاپو و تلاش علمى، بیانگر نوزایى در عصرى است که رخوت و سستى اجتماعى و جمود و خشک اندیشى فکرى و اخباریگرى از خصوصیات آن است. تهران شهر هزار حکیم و فیلسوف، از هنگام هجرت حکما و عرفا از اصفهان و سبزوار به آن، جلودار عرصه فلسفه و عرفان و وارث هزار سال همت و حمیت علمى است. موراد آورده شده در کتاب «شهر هزار حکیم» حوزه فلسفی عرفانی تهران بیانگر این است که فقر و جهل و بى‌عدالتى گسترده و دامنگیر و جمود و تعصب برخى از متولیان امور و جور حاکمان ولایات برمردم و غائله‌هاى فرقه‌اى و مذهبى و قومى و عدم درک نقش تاریخى از تعالى حکمت و عرفان در بستر زمان، که بسیار جلوتر از روابط سیاسى و اجتماعى حاکم در عهد شاهان قاجار و قبل آن حرکت مى‌کرد، موجب آزار و اذیت روحى و فکرى حکما و عرفایى است که ظریف‌ترین مباحث وجودشناسى و دقایق رموز وحیانى را مورد مداقّه قرار مى‌داده‌اند. تهران از دو سده قبل آبستن حوادثى بوده که حاکى از فضاى بهترى براى حکیمان و عارفان است. آشنایى با مظاهر نوین فرهنگ دینى از اندیشمندان و مصلحان دینى و آشنایى با مظاهر جدید فرهنگ و تمدن غرب و آزادى نسبى مردم و رشد آگاهی‌هاى عمومى و درخواست رسانه‌هاى گروهى و مراکز دادرسى حقوقى و وجود برخى از فرهیختگان و شاهزادگان عهد قاجار که از حکما و عرفا حمایت مى‌کردند و همچنین دفاع فقهاى عظام در مقابل ریاکاران و متعصبان خشک‌ اندیش از حکیمان و عارفان و در نتیجه کمک به نشر و توسعه مدارس فلسفى و عرفانى در تهران، موجب رونق علوم طبیعى و ریاضى و حکمى و عرفانى شده است، چنان‌که صاحب افضل‌التواریخ آورد: «در دوره ناصرى که هزار حکیم و فیلسوف در تهران بوده سه استاد کامل داشتند. یکى مرحوم آقا محمدرضا قمشه‌اى، مرحوم آقاعلى، و یکى مرحوم آقا میرزا ابوالحسن جلوه بودند.» دولت‌آبادى نیز پس از سیرى در اصفهان و تهران و خراسان و عراق و حجاز و مصر در برابر نشر و توسعه مدارس علوم طبیعى و ریاضى و فلسفى تهران اظهار اعجاب نموده، در خلال سال‌هاى 1309 تا 1310 ه . ق. به مدرَس فلسفى میرزاى جلوه در مدرسه دارالشفاء رفته، تلمذ مى‌نماید. «تدریس حکمت و دروس طبیعى و الهى و ریاضى که در دیگر بلاد ایران تقریبا منسوخ شده، در تهران دایر و طلاب به رغبت تحصیل مى‌نمایند. و معروف‌ترین در این وقت میرزا ابوالحسن جلوه، آقاعلى حکیم و آقامحمدرضا قمشه‌اى هستند.» گرچه به دلیل برخى از حوادث همچون انقلاب مشروطه و بى‌توجهى متولیان امور و ناروایى‌ها و بى‌عدالتیها مدارسى از رونق افتاده، خراب شده، یا خالى از طلاب گشته؛ اما با تلاش حاملان حکمت و راسخان در علم، چراغ حکمت متعالیه از دو سده پیش تا کنون در این حوزه روشن نگاه داشته شده‌ است. در این میان گرچه مدرسه دارالشفاء پس از چهل سال حوزه گرم فلسفه و مدرس عالى حکمى میرزاى جلوه با مهاجرت طلاب در وقایع مشروطه به سردى مى‌گراید، ولى مدرسه مروى، مدرسه صدر، مدرسه سپهسالار قدیم و جدید، مدرسه منیریه، مدرسه شیخ عبدالحسین و مدرسه کاظمیه و غیره به حیات خود ادامه داده شاگردان مؤسسین حوزه فلسفى و عرفانى تهران و حکماى اربعه و شاگردانشان به تعلیم فلسفه و عرفان در این حوزه و حوزه‌هاى دیگر علمى ایران مى‌پردازند.

فیلوپونس مشهور به یحیی نحوی پس از هزار سال به رد نظریه حرکت ارسطو دست زد. از دیدگاه ارسطو با انتقال قوه محرک به لایه های محیط و بموجب قوه انتقالی محیط به متحرک، حرکت پرتابی استمرار می یابد. یحیی نحوی ضمن نقد ارسطو معتقد است که هر حرکتی اعم از حرکت طبیعی یا قسری به موجب قوه موثر درونی است و محیط همواره نقش مقاوم دارد نه محرک و برخلاف آنچه ارسطو تصور می کند، حرکت طبیعی اجسام برای رسیدن به حیز و مکان طبیعی نیست و حرکت قسری به علت انتقال قوه از محیط استمرار نمی یابد، بلکه به واسطه انتقال قوه از محرک به متحرک، حرکت در متحرک ایجاد شده و موجب استمرار آن می شود. برخلاف نظر برخی از محققین غربی که در پیگیری نظریه کلاسیک دینامیک، نظریه حرکت یحیی نحوی را مبنای ریشه یابی های خود قرر داده و آن را دارای اصالت و تاثیر بر نظریه های بعدی می دانند، ابن سینا از روش علمی او ناخرسند بوده و کار او را به دلیل وارد کردن عناصر مابعدالطبیعی مورد نقد و بررسی قرار می دهد. تردیدها و پرسش هایی از جمله اینکه: آیا این قوه موثر درونی قبل از حرکت در جسم بوده است و اگر بوده، چطور موجب حرکت نبوده است؟ اگر حرکت خودبخودی است به چه علت حرکت جسم متوقف می شود؟ و آیا جسم به خودی خود قوه درونی اش را مصرف می کند؟... در اینجا وجود دارند که در این مقاله ابتدا مسائلی که یحیی نحوی با آن مواجه بوده و نظریه حرکت وی را مورد بحث قرار داده و سپس نقدهای ابن سینا بر این نظریه را مورد کاوش قرار می دهیم. تعارضات نظریه قوه موثر یحیی نحوی و تفاوت های نظریه ابن سینا با نظریه وی بیانگر اصالت نظریه میل ابن سینا است.