جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کم و کیف ارزش ها، نگرش ها و هنجارهای نسل جدید جامعه ایرانی و رابطه نسل ها با یکدیگر یکی از سوال های اساسی جامعه ما محسوب می شود. این مساله از زمانی مورد توجه قرار گرفت که با پایان یافتن جنگ تحمیلی و اجرای برنامه های توسعه، جامعه ایرانی دچار تغییرات فرهنگی و تحولات اجتماعی شگرفی شد. همزمان با این تحولات، گروه های سنی جدید از جامعه عرصه نوجوانی را ترک گفته و به خیل جوانان می پیوندند و در عرصه عمل اجتماعی ایفای نقش می کنند و آهسته آهسته نسلی جدید که عنوان نسل سومی ها را برای خود برگزیده است، شکل می گیرد. همزمانی تحولات و ایفاگری نقش های متفاوت توسط این نسل در عرصه عمل اجتماعی و بروز برخی از رفتار ها و هنجار ها از سوی این نسل، جامعه را با سوالاتی روبرو می کند: آیا نسل ها می تواند توضیح دهنده سطوحی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی جامعه باشد؟ رابطه نسل ها با یکدیگر چگونه است؟ این سوالات مورد توجه جامعه علمی و دانشگاهی قرار گرفت و پژوهش های متعددی را برانگیخت. پژوهش هایی که بعضا به نتایج متضاد رسیدند به طوری که برخی به گسست نسلی و برخی به عدم گسست نسلی در ایران اعتقاد دارند. این نوشته با بررسی مفاهیم نسل و گسست نسلی در بررسی ها و مطالعات انجام شده نگاهی به مفهوم شناسی این مفاهیم در پژوهش ها و تحقیقات این حوزه داشته است و برخی مسایل و مشکلات آن را بر شمرده است.

مقاله حاضر می کوشد مساله و اهمیت بحث گسست نسلی را برای کشوری که در طول هزاران سال به رغم تهدیدات متعدد و جنگ های گسترده با این مساله روبه رو نبوده، بررسی کند و خطرهای آن را مشخص نماید. در پاسخ به این خطرها، بحث هویت ملی مطرح می شود که در طول یک دوره طولانی پدید می آید و نقش اساسی در پیوند و انسجام ملی (و جلوگیری از گسست نسلی و همچنین گسست قومی، زبانی، نژادی و...) ایفا می نماید.در این فرایند بحث هایی همچون انواع هویت ها در جهان معاصر، نقش ملت سازی و عناصر منسجم کننده هویت ملی مورد بررسی قرار می گیرد و دیدگاه های مختلف در تعریف هویت ملی ایران و پیامد و تاثیر و خطرات هر دیدگاه عنوان می شود و کوشش می کند عناصر و خطرهای مقوم و گسست هویت مشخص گردد. در پایان نیز به نتیجه گیری و عرضه پیشنهادهایی پرداخته می شود.

در مجموعه مباحث مطرح شده در زمینه «مطالعات نسلی در ایران» و «جامعه شناسی نسلی در ایران»، در مورد ماهیت نسل جوان در مقایسه با نسل میان سال و نسل کهن سال، داوری 
های متعددی صورت گرفته است. از میان کسانی که شناسایی جامعه و فرهنگ ایرانی را بر اساس عنصر نسلی ممکن دانسته اند، می توان از دو دیدگاه معارض تحت عناوین دیدگاه «گسست نسلی» و دیدگاه «وفاق نسلی» یاد کرد. در اینکه کدام  یک از دو دیدگاه در مورد وضعیت نسلی در ایران صادق تر است، نیاز به بررسی های متعددی است: ضمن اینکه مطالعه و بررسی تجربی تاریخی ضروری است، توجه به زندگی روزمره به عنوان متن عمل فرهنگی و اجتماعی نسل ها اهمیت بیشتری دارد. به عبارت دیگر، با وجود اهمیت مطالعات تاریخی نیازمند به بررسی فرهنگی از منظر مطالعه فرهنگ و نسل هستیم. از این رو در مقاله سعی شده با توجه به ظرفیت ها، محدودیت ها، و شیوه های عمل نسل ها در ایران نحوه تعامل یا تعارض بین آنها با توجه به شواهد تجربی که در محیط پیرامون همه ما وجود دارد، بحث شود. وجود ظرفیت های متعدد نسلی است که امکان تعامل بین نسلی را فراهم می کند که نتیجه آن بازتولید فرهنگی اجتماعی تا انقطاع فرهنگی اجتماعی است. از طرف دیگر، وجود محدودیت های نسلی که ریشه تجربه و انتظارات، و آگاهی نسلی دارد، نیاز به تعامل بین نسلی را فراهم می سازد.

در این تحقیق به منظور بررسی رابطه رشد اخلاقی و سبک تربیتی بزرگسالان با میزان کشمکش و گسست آنان با نوجوانان، از بین دبیرستان های پسرانه تهران، دو دبیرستان انتخاب شدند. آن گاه از بین دانش آموزان سال های سوم و پیش دانشگاهی هر دبیرستان، 100 نفر (در مجموع 200 نفر) به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس میزان کشمکش و نیز نگرش های سیاسی آنان با پدرانشان با استفاده از دو مقیاس محقق ساخته دارای پایایی بسنده اندازه گیری شد. همزمان با آن، میزان رشد قضاوت اخلاقی، نگرش های سیاسی و سبک تربیتی پدران آنها نیز با استفاده از معمای رشد اخلاقی کولبرگ، مقیاس نگرش سنج و مقیاس سبک تربیتی اندازه گیری شد. داده های حاصل نشان داد که اولا بین حدود دو سوم نوجوانان و پدران آنان گسست روانی وجود دارد؛ ثانیا، بین رشد اخلاقی پدران و میزان گسست آنان با فرزندان شان رابطه معناداری وجود دارد؛ ثالثا، بین رشد اخلاقی پدران و همخوانی نگرش های سیاسی آنان با نگرش های فرزندان شان رابطه وجود دارد.

یکی از بحث های مهم جامعه امروز ما، گسست نسل ها است. مشکلات و آسیب های اجتماعی ناشی از این پدیده آن قدر واضح است که در ضرورت پرداختن به این مساله هیچ تردیدی وجود ندارد. هنر یکی از جنبه های قابل بررسی در پدیده گسست نسل ها است. هنر چه نقشی در فرآیند گسست نسل ها داشته است؟ آیا اساسا هنر می تواند در کاهش شکاف موجود میان نسل ها، نقشی بر عهده گیرد یا خیر؟ و اگر می تواند، چگونه؟اگر بپذیریم که سنت، یکی از ارکان مناسبات نسلی است؛ به تبع آن هنر سنتی نیز می تواند یکی از عوامل ارتباط میان نسل ها تلقی گردد. در این مقاله منظور از هنر سنتی، هنری با سیمای امروزی است که فقط ریشه در گذشته داشته باشد. محققان بسیاری در باب سنت و هنر سنتی مطالبی نوشته اند، اما تقریبا هیچ کدام از آنها به هنر سنتی به عنوان عامل ارتباط میان نسل های امروز و دیروز اشارتی نداشته اند.در مقاله حاضر، ضمن مرور مفاهیم هنر، سنت، و هنر سنتی و یادآوری لزوم بازنگری و اصلاح تعاریف؛ به چگونگی تاثیر هنر سنتی، به شرط اصلاح تعریف، در کاستن از شکاف میان نسل ها، و چه بسا پیش گیری از آن می پردازد، و برای این منظور راهکارهایی نیز عرضه می کند.

در این پژوهش، سعی شده تا علل گرایش دانش آموزان به مظاهر فرهنگ و تمدن غربی تبیین شود. پرسشنامه ابتدایی آزمایش در میان یک نمونه 60 نفری، و سپس پرسشنامه اصلاح شده در میان 380 نفر از جامعه آماری حاصل آمده از جدول لین توزیع شد. سپس با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی داده ها تجزیه و تحلیل شد؛ از متغیرهای مستقل این پژوهش می توان از پایگاه اقتصادی– اجتماعی، گرایش های گروه دوستی، اعتماد به نفس، فاصله فرد با نهادهای اجتماعی کننده نام برد. از میان 15 متغیری که وارد معادله شده اند، 12 متغیر رابطه معناداری با متغیر وابسته دارند. میزان گرایش های ملی و مذهبی (R=0.583) قوی ترین رابطه را نشان داده است. همچنین فاصله فرد با نظام سیاسی (R=0.44)، میزان گرایش های گروه دوستی به ارزش های فرهنگ غربی (R=0.429)، فاصله اجتماعی فرد با خانواده (0.192) و فاصله فرد با سیستم آموزش و پرورش (0.18) رابطه معناداری با متغیر وابسته داشته اند. از میان شاخص های پایگاه اقتصادی و اجتماعی، متغیرهای میزان تحصیلات والدین بیش از سایر متغیرها میزان گرایش پاسخگویان به ارزش های غربی را تحت تاثیر قرار داده است. نتیجه اینکه هر چه فاصله اجتماعی فرد با نهادهای اجتماعی کننده بیشتر باشد، شکاف بین نسلی عمیق تر است.

ارزش ها، از یک سو راهنما و تعیین کننده گرایش های اجتماعی و ایدئولوژی ها و از سوی دیگر تعیین کننده رفتار و کنش اجتماعی هستند که در آداب و رسوم، قوانین، اعتقادات، اصول مقدس و شیوه های زندگی روزمره تجلی می یابند.با وقوع انقلاب اسلامی، از یک سو، هویت طلبی، کنجکاوی، ماجراجویی و نوجوانی جوانان که به دنبال کسب تجربیات تازه و رویارویی با فرهنگ های مختلف برای شکل دهی و تثبیت الگوی شخصیتی خود هستند و از سوی دیگر، مشاهده تجربی رفتار جوانان و نتایج برخی تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از تفاوت ایستارها و هنجارهای جوانان است.بنابراین، ضرورت پرداختن به این سوال که ساختار و اولویت های ارزشی آحاد جامعه و بالاخص جوانان از چه ارزش هایی تشکیل شده و چه تفاوتی با ارزش های افراد بزرگسال دارد، برای جامعه ای در حال گذار، بیش از پیش آشکار می شود و این امری است که مقاله حاضر تلاش نموده است تا به آن بپردازد.در این باره، طرح تحقیقی فراهم و بر اساس شیوه مصاحبه ساختمند با استفاده از تست «بررسی ارزش های شوارتز (svs)» اجرا شده است.نتایج بیانگر تفاوت معنادار ساختار و اولویت های ارزشی جوانان با بزرگسالان بوده است. ساختار ارزشی جوانان و بزرگسالان، از میان 10 نوع ارزش، در ارزش های مرتبط با امنیت طلبی، سنت گرایی، جهان گرایی و برانگیختگی، تفاوت معناداری دارد.