جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نیجریه پرجمعیت ترین کشور آفریقایی و سومین کشور مسلمان جهان است . مرکز تجمع مسلمانان درشمال این کشور واقع شده است. دربارة زمان و چگونگی ورود اسلام به نیجریه دو نظر عمده وجود دارد؛ برخی آن را پس از وفات پیامبر (ص) و شماری قرن هفتم هجری از طریق شمال این کشور با ورود بازرگانان و تجار مسلمان دانسته اند . در بررسی زمینه های گسترش تشیع در نیجریه عواملی مانند مهاجرت امام زادگان، تشکیل حکومت ادریسیان و فاطمیون در خور توجه است . پژوهشگران ، حضور تشیع در نیجریه را در سه مقطع تاریخی دانسته اند که مقطع سوم از سال 1999میلادی آغاز شده و همچنان ادامه دارد، با تاثیرپذیری از امواج بیداری و انقلاب اسلامی مردم ایران بوجود آمد و تشیع مورد استقبال فراوان مسلمانان و مردم نیجریه قرار گرفت . شیعیان خوجه، شیعیان لبنانی، حضور بازرگانان مسلمان و صوفیان فرقه های گوناگون از دیگر عوامل شکل گیری و گسترش تفکر شیعی در نیجریه است که در این نوشتار با رویکردی تحلیلی بررسی شده است.

تاثیر و گسترش انقلاب اسلامی ایران بر فضای امروزی نیجریه، بزرگترین جامعة مسلمان نشین آفریقا، انکارناشدنی است. به نظر می رسد فراوانی جمعیت مسلمانان در نیجریه، گرایش‌های مذهبی انحرافی، دشمنان مشترک مسلمانان ایران و نیجریه، تشابه در عملکرد حکومت پهلوی و حکومت نیجریه از جمله عوامل تاثیرگذار انقلاب اسلامی بر نیجریه است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مردم اقصی نقاط جهان بویژه آفریقا، پیام های انقلاب را دریافت نمودند و حرکت‌هایی انقلابی در پیش گرفتند. از بازتاب های این انقلاب در نیجریه، شروع موج اسلام خواهی و احیای آموزه های اسلامی به تاسی از انقلاب اسلامی، گسترش تشیع و گرایش به آرمانگرایی مهدوی است. همچنین انقلاب اسلامی موجب شکل گیری جنبش های اسلامی در این سرزمین شد که تاثیر بر جنبش اسلامی شمال نیجریه، تاثیر بر دانشگاه های نیجریه و پیدایش جنبش دانشجویان مسلمان و تاسیس مجمع علمای نیجریه از آن جمله است . در نوشتار پیش رو، تحلیل این تاثیرات و بازتاب ها با رویکردی تحلیلی- توصیفی آمده است.

در قلمرو حقوق بین الملل معاصر، توجه به حقوق اقلیت ها و یا حقوق فرهنگی و دینی گروه های انسانی به رسمیت شناخته شده و بر لزوم احترام به آنها تاکید شده است، اما مشکل تمام نهادهای ناظر بر منع تبعیض نسبت به اقلیت ها این است که سازوکارهای پیش بینی شده آیا در حد توصیه های غیرالزام آور است و یا در نهایت به نهادی سیاسی محول می شود. این درحالی است که نگرش جهانی در میان حقوقدانان نسبت به مفاهیم سنتی حمایت از اقلیت ها تغییر یافته است. یکی از مهمترین گروه های قومیتی و دینی در کشور نیجریه، تشیع است که از گسترش قابل توجهی برخوردار بوده است و در کنار شکوفایی امیدها و آرزوهای حق طلبان، موجب بروز و تشدید مخالفت مخالفان علیه شیعه و رهبران آنها شده است. بررسی دقیق این مخالفت ها از جمله ترور ناکام شیخ زکزاکی، حمله به تظاهرات مسالمت آمیز روز قدس 2014 م و حمله به حسینیه شیعیان، مغایر با حقوق مندرج در حقوق بین الملل بشر و حقوق اقلیت های دینی است. براین اساس در این جستار، به تبیین حقوق فرهنگی اقلیت ها در انجام مناسک دینی و آزادی های مختلف آن ها پرداخته شده و بر نقض حقوق اقلیت های دینی در نیجریه تاکید شده است.

"(ابن هشام ، بی تا ، ج 1 ، ص 349) یکی از کشورهای آفریقایی که بعد از گذشت قرن ها از طلوع اسلام در مکه (حدود قرن های 11 و 12 میلادی) به دین مبین اسلام گرایش پیدا کرد و در میان قبایل آن مناطق گسترش یافت ، کشور بنین است که در غرب آفریقا و در کنار اقیانوس اطلس واقع شده است . (حکیم الهی ،1388) موارد متعدد و مشابهی در میان طلاب و فارغ التحصیلان حوزه اهل بیت ((ع)) بنین می توان نام برد که دو برادر به اسم های حسن و حسین از مناطق شمالی کشور برای تحصیل علم به این حوزه آمده و مشغول تحصیل علوم دینی بودند یا به امور تبلیغی مشغول اند و به راحتی و بدون هیچ گونه ممانعت و اکراه ، احکام و معارف شیعی را پذیرفته اند . بدون تردید این فعالیت ها بیانگر آن است که انقلاب اسلامی ایران به عنوان پرچم دار مذهب تشیع در جهان ، تاکنون توانسته است تأثیرات خود را در سراسر عالم از جمله آفریقا و بنین بر جای نهد و پس از انقلاب اسلامی تعداد زیادی از علاقه مندان فراگیری علوم آل محمد (ص) به ایران و یا حوزه های علمیه اهل بیت ((ع)) کشورهای مجاور سفر کنند و پس از فارغ التحصیلی، به تأسیس مدرسه و نشر معارف اهل بیت ((ع)) همت گمارند. پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی ، طلاب زیادی از کشورهای آفریقایی و از جمله بنین برای تحصیل وارد حوزه های علمیه قم شدند و به فراگیری علم و دانش پرداختند و با اعزام مدیران و مبلغین به این کشور آفریقایی و تأسیس مراکز و مدارس دینی برای نشر معارف اهل بیت ((ع)) ، اقدامات قابل توجهی در رشد تشیع صورت گرفت ."

نیجریه یکی از مهم‌ترین کشورهای شمال غرب آفریقا است که دو گروه سلفی ـ جهادی جماعه اهل السنه للدعوه و الجهاد (بوکوحرام) و جماعه انصار المسلمین فی بلاد السودان، عهده‌دار حرکت سلفی جهادی در این کشورند. بیشترین تمرکز بوکوحرام بر دشمن نزدیک، یعنی مسلمانان نیجریه و به خصوص شیعیان است. در مقابل انصار المسلمین بر مقابله با دشمن غربی و دولت فاسد و نیز غیرمسلمانان این کشور تاکید دارد؛ اختلاف رویه‌ای که در تفاوت بین اربابان این دو گروه یعنی داعش و القاعده نیز به وضوح مشاهده می‌شود. رواج افراط‌گرایی در میان مسلمانان در اواخر قرن بیستم، نگرانی مسلمانان از تبلیغات گسترده مسیحیت ، رشد مذاهب و فرق مختلف ، گسترش تبلیغات و اقتدار آمریکا و دیگر قدرت‌های جهانی در این منطقه و تاثیرپذیری از تبلیغات فرقه‌های انحرافی مانند وهابیت و حمایت دولت‌های ثروتمند عرب ، از مهم‌ترین علل شکل‌گیری این گروه‌ها معرفی شده است. نوشتار پیش رو، با هدف جریان‌شناسی سلفیه تندرو در نیجریه، به روند شکل‌گیری و گسترش دو گروه اصلی سلفیه جهادی در این کشور پرداخته است. روش تحقیق در این جستار، جمع‌آوری اطلاعات از طریق جستجو در منابع مکتوب و پایگاه‌های اینترنتی است . نخست به بررسی گروه جماعه اهل السنه للدعوه و الجهاد پرداخته شده و پیشینه، اقدامات، برخورد آنان با شیعیان و ایدئولوژی آن اشاره شده است و سپس گروه انصار المسلمین فی بلاد السودان مورد بررسی قرارگرفته و پیشینه، اقدامات، ایدئولوژی و ارتباط آن با گروه القاعده و بوکوحرام آمده است.

براساس قانون اساسی جمهوری فدرال نیجریه، امنیت و آرامش هدف اصلی حکومت است و نباید هیچ گونه برتری میان افراد ایالات و یا اقوام وجود داشته باشد . بر اساس قانون اساسی این کشور، هرگونه تبعیض ممنوع است و همه افراد جامعه دارای حق حیات اند و شکنجه و بازداشت بدون دلیل ممنوع است. در قانون نیجریه، بردباری مذهبی و عدالت جزو اخلاق ملی است و با تاکید بر حرمت وکرامت انسان، بر اقدامات انسان دوستانه دولت تصریح شده است . براین اساس دولت نیجریه و مسئولین ایالتی ، موظف به حفظ امنیت برای تمامی اقوام از جمله شیعیان این کشورند.در این نوشتار کوشش شده است با استناد به قوانین حقوقی نیجریه و در راس آن قانون اساسی این کشور و با تکیه بر مبانی فقهی اسلامی و دیدگاه برخی علمای اهل سنت، به مسئولیت های دولت نیجریه در قبال حفظ جان شیعیان مانند آزادی در انجام اعمال مذهبی ، ممنوعیت هرگونه شکنجه و بازداشت ، برقراری عدالت و برابری میان شیعیان و دیگر گروه ها و مذاهب ، بردباری مذهبی ، ضرورت حفظ جان شیعیان از سوی دولت و برخورد با عناصری که امنیت جانشان را به خطر می اندازد، پرداخته شود.در مقابل نمونه هایی از ناکارآمدی دولت نیجریه در حفظ امنیت و جان شیعیان نیجریه آمده است.