جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سه رساله بسیار مختصر درباره اعتقاد، اهل تصوف و توحید و مساله مقاصد.

اللمعات العرشية، اثر ملامهدى نراقى، معروف به خاتم الحكماء از دانشمندان قرن داوزدهم است كه اين كتاب را پيرامون وجود و ماهيت و نفس و يك سرى مسائل فلسفى نوشته است. محتوای عمده کتاب درباره وجود و ماهیت می باشد و مطالب متنوع فلسفی درباره خداشناسی و صفات و اسماء الهی مطرح می شود.

عقايد و انديشهھاى بنیادى اسلام، كه از آنھا بهعنوان اصول عقايد ياد مىشود، پايه و اساس آيین حیاتبخش اسلام است و در شكلگیرى رفتار مسلمانان تأثیر غیرقابل انكارى دارد. زيرا بهطور كلى، رفتار انسانھا- خودآگاه يا ناخودآگاه- متأثر از اصول عقايد و به عبارت ديگر، جھانبینى است. از اين رو، براى استقرار و تثبیت نظام ارزشى و رفتارى اسلام، بايد مبانى عقیدتى آن مورد بررسى قرار گیرد. کتاب حاضر درباره توحید و مسائل پیرامون آن می باشد.

کتاب حاضر که به زبان عربی نوشته شده شامل علم کلام به سبک و شیوه‌ی جدید است. مطالب عمده این کتاب عبارت‌اند از: تعریف علم کلام و فوائد و مرتبه آن و نام‌های دیگرش، وجوب معرفت و شناخت در اصول دین، اثبات آفریدگار، صفات آفریننده، نبوت، امامت و معاد. نویسنده به آیات و احادیث استناد کرده و با شیوه و روش تازه مطالب را مطرح نموده است.

التعليق [في علم الكلام]، نوشته محمد بن حسن مقری نیشابوری، کتابی است با موضوع کلامی که در یک جلد به نگارش درآمده است. محتوای این کتاب تبیین و تحلیل مباحث اصول دین از توحید و عدل و نبوت تا مباحث امامت و معاد است که نگارنده با استدلال بر پایه عقل و کتاب و سنت معصومین(ع)، به اثبات و تشریح این پنج اصل اساسی می‌پردازد. کتاب توسط محمود یزدی مطلق تحقیق شده است.

شرح جمل العلم و العمل، نوشته علم‌الهدى سيد مرتضى (م 436ق)، شرحى بر بخش «اعتقادات» كتاب خودش «جمل العلم و العمل» است. سيد كتابش را در پاسخ به درخواست يكى از شاگردانش شرح كرده و او نوشته است . يعقوب جعفرى مراغى كتاب را تصحيح نموده و بر آن پاورقى زده است. لازم به توضيح است كه در كتاب دائرةالمعارف تشيع درباره «جمل العلم و العمل» چنين مى‌خوانيم: «وى اين كتاب را به خواهش يكى از ياران و شاگردان خود نوشته». اين در حالى است كه «جمل العلم و العمل» به توصيه شيخ مفيد استاد سيد مرتضى نوشته شده است. سپس يكى از شاگردان سيد مرتضى شرح اين اثر را درخواست مى‌كند و لذا توضيح مذكور درباره «شرح جمل العلم و العمل» صحيح است. «جمل العلم و العمل» مشتمل بر بخش فقه نيز است كه ابن براج، يكى ديگر از شاگردان شريف مرتضى، نيز بخش احكام فقهى كتاب را شرح كرده كه آن نيز با همين عنوان «شرح جمل العلم و العمل» به همت كاظم مديرشانه‌چى در اسفند 1352 در مشهد به چاپ رسيده است. جمل به معناى ريسمان كلفت و طناب ستبر كشتى است و بنابراين، عنوان كتاب به معناى ريسمان سخت و ستبر علم و عمل است. كتاب «جمل العلم و العمل» يكى از مهم‌ترين آثارى است كه سيد مرتضى در علم كلام و فقه نوشته است. اين اثر بااينكه از حجم كمى برخوردار است، اما علما از زمان سيد مرتضى تا زمان ما آن را پذيرفته‌اند. قاضى عبدالجبار امام معتزله درباره اين اثر چنين گفته است: اگر سيد مرتضى تنها اين اثر مختصر را داشت بر تمام مصنفين برترى داشت.

کتاب حاضر، به زبان عربی در مبحث اصول الدین تألیف شیخ عبدالسمیع بن فیاض اسدی حلی از علمای قرن دهم هجری است. مباحث این اثر در پنج فصل تنظیم شده است. در مقدمه کتاب شرح زندگانی مؤلف و آثار علمی وی آورده شده است. فصل اول به مبحث «توحید» اختصاص دارد. تعریف عالم، عرض، خصائص وجود، صفات جمال، معنی حیات، معنی قدرت، معنی اراده، معنی ادراک، معنی سمیع و بصیر، صفات جلال و ... از جمله مباحثی است که در فصل اول مطرح شده است. سپس مبحث «عدل» در قالب افعال مکلف، حسن و قبح و ... آورده شده است. در ادامه اصل نبوت و امامت به طور مفصل ارائه شده است. در نهایت نیز به مبحث معاد پرداخته شده است.

کتاب حاضر درباره ایمان و اسلام و تحقیق درباره معانی و مراد از آن بعلاوه بحث از نبوت، امامت، معجزه قرآن، معاد ، معاد روحانی و... از جمله مطالب ذکر شده در کتاب می باشد

الأربعين في أصول‌الدين، یکى از با ارزش‌ترين كتب در علم كلام به حساب مى‌آيد، چنانكه افراد متعددى به این كتاب مراجعه كرده و از مطالب این كتاب استفاده نموده و يا گاه بر بعضى از مطالب آن ايراداتى نوشته‌اند. مباحث این كتاب در 40 مسأله بيان شده است كه مؤلف هر موضوع كلامى را در مسأله‌اى بيان كرده و گاه یک مسأله از چندين فصل تشكيل مى‌شود. المسألة الاولى: حدوث عالم. مؤلف در این مسأله طى 3 مقدمه از حقيقت عالم و محدث بحث نموده و حدوث عالم را اثبات مى‌كند. المسألة الثانية: در عدم شيئيت معدوم مى‌باشد. المسألة الثالثة: در این مسأله مؤلف علم به صانع را اثبات مى‌كند. المسألة الرابعة: در این مسأله بحث مى‌شود، از قدم، بقاء، ازلى و سرمدى بودن حضرت حق. المسألة الخامسة: مسأله پنجم در مورد حقيقت حضرت حق مى‌باشد. المسألة السادسة: در این مسأله بحث شده است، از این كه آيا وجود خداوند و حقيقت او یکى است يا نه؟ المسألة السابعة: مؤلف در این مسأله از متخير نبودن حضرت حق بحث نموده است. المسألة الثامنه: این مسأله اختصاص دارد، به نفى مكان از وجود خداوند. المسألة التاسعة: در این مسأله از نفى حلول خداوند در موجودى بحث شده است. المسألة العاشرة: مؤلف در این مسأله نفى نموده است، محل بودن حضرت حق را بر موجودات. المسألة الحادية عشرة: در این مسأله كه از دو فصل تشكيل يافته، مؤلف ابتداء حقيقت قدرت را بيان كرده، سپس صفت قدرت را برای خداوند اثبات مى‌نمايد. المسألة الثانية عشرة: در این مسأله نيز طى دو فصل مؤلف اولا اثبات مى‌كند، علم را برای خداوند و سپس اثبات مى‌كند، علم حضرت حق را به تمام موجودات. المسألة الثالثة عشرة: در این مسأله مؤلف طى 3 فصل بحث مى‌كند از حقيقت اراده و مريد بودن خداوند و آراء و مذاهب مختلف را در مورد اراده بيان مى‌كند. المسألة الرابعة عشرة: در این مسأله از حيات خداوند بحث شده است. المسألة الخامسة عشرة: این مسأله در مورد زيادت صفات بر ذات مى‌باشد. المسألة السادسة عشرة: در این مسأله طى دو فصل از حقيقت ابصار و اسماع بحث شده و صفت بصر و سمع را در حضرت حق اثبات مى‌كند. المسألة السابعة عشرة: در این مسأله از حقيقت تكلم بحث شده و صفت تكلم برای حضرت حق تبارك و تعالى اثبات شده است. المسألة الثامنة عشرة: در این مسأله طى دو فصل بحث شده است، از حقيقت بقاء و اثبات شده است بقاء حضرت حق تعالى. المسألة التاسعة عشرة: در این مسأله طى 6 فصل مؤلف بحث مى‌كند، از این كه خداوند مرئى است و به شبهات معتزله در عدم امكان رؤيت حضرت حق جواب مى‌دهد. المسألة العشرون: در این مسأله كه از دو فصل تشكيل يافته، بحث شده از استحالۀ اكتناه حضرت حق تبارك و تعالى. المسألة الحادية و العشرون: در این مسأله از وحدت صانع بحث شده است. المسألة الثانية و العشرون: این مسأله اختصاص يافته است، به خلق افعال بندگان. المسألة الثالثة و العشرون: این مسأله در مورد عمومیت قدرت حضرت حق مى‌باشد. المسألة الرابعة و العشرون: این مسأله در مورد عمومیت ارادۀ حضرت حق مى‌باشد. المسألة الخامسة و العشرون: در این مسأله بحث شده است كه حسن و قبح تنها به شرع ثابت مى‌شود. المسألة السادسة و العشرون: این مسأله اثبات مى‌كند كه افعال الهى معلل به علتى نمى‌باشند. المسألة السابعة و العشرون: در اثبات جوهر فرد و بحث از جزء لا يتجزئ مى‌باشد. المسألة الثامنة و العشرون: در بيان حقيقت نفس مى‌باشد. المسألة التاسعة و العشرون: در این مسأله بحث شده است از اثبات خلاء. المسألة الثلاثون: در این مسأله كه از 7 فصل تشكيل يافته، بحث شده از اثبات معاد جسمانى و روحانى و دفع شبهات آن. المسألة الحادية و الثلاثون: در این مسأله نبوت حضرت خاتم(ص) اثبات شده است. المسألة الثانية و الثلاثون: در اثبات عصمت انبياء(ع) مى‌باشد. المسألة الثالثة و الثلاثون: در بيان افضليت ملائكه بر پيامبران و يا برعكس آن مى‌باشد. المسألة الرابعة و الثلاثون: در این مسأله از كرامات اولیاء بحث شده است. المسألة الخامسة و الثلاثون: در این مسأله طى 4 فصل بحث شده است، از ثواب و عقاب، انقطاع عذاب و خلود و به شبهات معتزله و مرجئه پاسخ داده شده است. المسألة السادسة و الثلاثون: این مسأله اختصاص يافته به انقطاع عذاب فساق. المسألة السابعة و الثلاثون: در این مسأله بحث شده است از شفاعت. المسألة الثامنة و الثلاثون: در این مسأله در مورد يقينى بودن ادلۀ لفظى بحث شده است. المسألة التاسعة و الثلاثون: در این مسأله طى 5 فصل بحث شده است از امامت، ادلۀ آن و امام بعد از پيامبر(ص). المسأله الاربعون: در این مسأله بحث شده است از مقدماتى كه مى‌شود در مطالب عقلى به آنها رجوع نمود.