جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «دگرسنجی: کانت و مارکس» نوشته کوجین کاراتانی اثری متفاوت است که رویکردی نوآورانه برای درک فلسفه‌های امانوئل کانت و کارل مارکس ارائه می‌دهد. کاراتانی مفهوم «دگرسنجی» را معرفی می‌کند، روشی که شامل خواندن کانت از طریق مارکس و مارکس از طریق کانت برای کشف ابعاد جدید در اندیشه آن‌ها و به چالش کشیدن تفسیرهای مرسوم است. یکی از موضوعات محوری کتاب، ریشه‌های اخلاقی سوسیالیسم است که در فلسفه کانت یافت می‌شود. کاراتانی استدلال می‌کند که «نقد عقل محض» کانت حاوی بذرهای یک اخلاق سوسیالیستی است که بر اهمیت خودمختاری، آزادی و قانون اخلاقی تأکید می‌کند. این بعد اخلاقی اغلب در خوانش‌های سنتی کانت نادیده گرفته می‌شود، اما کاراتانی آن را به منصه ظهور می‌رساند. کاراتانی همچنین نقد مارکس از سرمایه‌داری را از دریچه کانتی بررسی می‌کند. او پیشنهاد می‌کند که تحلیل مارکس از فتیشیسم کالایی و از خود بیگانگی کار را می‌توان به عنوان ادامه نقد کانت از متافیزیک درک کرد. کاراتانی با پیوند دادن نظریه‌های اقتصادی مارکس به چارچوب فلسفی کانت، درک عمیق‌تری از مفاهیم اخلاقی سرمایه‌داری ارائه می‌دهد. موضوع مهم دیگر رابطه بین متافیزیک و پراکسیس است. کاراتانی استدلال می‌کند که کانت و مارکس هر دو به کاربرد عملی ایده‌های خود توجه داشتند. برای کانت، این به معنای پایه‌گذاری متافیزیک در کنش اخلاقی بود، در حالی که برای مارکس، شامل تبدیل نقد فلسفی به پراکسیس انقلابی بود. قابل ذکر است که روش دگرسنجی این کتاب شامل یک قرائت دیالکتیکی از کانت و مارکس است که در آن از ایده‌های هر فیلسوف برای نقد و روشن کردن ایده‌های دیگر استفاده می‌شود. با انجام این کار، کاراتانی قصد دارد از محدودیت‌های تفاسیر سنتی فراتر رفته و بینش‌های جدیدی را در مورد اندیشه این دو فیلسوف بزرگ و تأثیرگذار تاریخ کشف کند. کاراتانی منطق پشت این رویکرد خود را مفصلا در کتاب توضیح داده است دلایل اصلی استفاده از آن را برشمرده است.

ایمانوئل والرشتاین جامعه شناس و متفکر بزرگ چپگرا و از بزرگ‌ترین متفکران سوسیالیست قرن ۲۱ بود. او واضع نظریه «نظام جهانی» بود. وی متولد شهر نیویورک بود و تمام تحصیلات خود را در دانشگاه کلمبیا طی کرده و کتاب معروف وی نظام نوین جهانی است که به ۹ زبان زنده برگردانده شده و در سال ۱۹۷۵ جایزه معتبر جامعه شناسی آمریکا موسوم به «جایزه سوروکین» را دریافت کرد. وی استاد دانشگاه ییل آمریکا بود و چند سال پیش نیز سفری به ایران داشت. این اندیشمند، روز گذشته در سن ۸۹ سالگی درگذشت. تنی چند از اساتید دانشگاه به مناسبت درگذشت این نظریه پرداز معروف روابط بین الملل مطالی نگاشته اند که در ادامه می‌خوانیم؛

خداوند یکی از معجزه‌های پیغمبر خاتم(ص) را کتاب ختمی قرآن قرار داد. این معجزه، سراسر دورۀ ختمی از ظهور پیغمبر خدا(ص) تا پایان این جهان و برپایی جهان آخرت را فرامی‌گیرد. چگونه است که خداوند یکی از معجزه‌های جاودان پیغمبر خود(ص) را کتاب یا کلام قرار داده و نبی(ص) و وصی(ع) را مأمور به ابلاغ، حفظ، تعلیم و تفسیر آن کرده است؟ مناسبت میان سخن وکلام بودن معجزۀ ختمی و مخاطبان عام آن را باید در ورود عقل انسانی به مرتبه‌ای متمایز از پیش جست؛ معجزه‌ای که بتواند همیشه و در همه جا و در همۀ احوال برای عقل حاضر باشد. سراسر این سخن، کلام و کتاب، از واژه‌ها تا ترکیب‌ها و از گسترۀ معانی آن تا سراسر واقع، به علم بی‌پایان الهی مستند است و شرح و تفسیر واقع آن نیز به علم لدنی و بی‌مرز و کرانۀ نبی(ص) و وصی(ع) سپرده شده است. مخاطبان در فهم مقاصد این کتاب، باید همواره شأن اعجازی آن را در نظر داشته باشند. این توجه موجب می‌شود تا مخاطبان شرایط بهره‌مندی از پیغام‌های آن را در خود فراهم سازند. در مراجعه به اعجاز ختمی قرآن، دانش بلاغت، به مثابه‌ یک دانش که علوم زبانی، منطقی و معرفت‌شناختی را در خود جمع کرده است، ضرورت دارد. در این نوشتار، رابطه و مناسبت میان معجزۀ ختمی قرآن با خاصیت عقلی انسان پایۀ نیازمندی به دانش بلاغت در فهم بهتر این معجزه قرار داده شده است.