جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پدیدارشناسی دین رویکردی خاص در مطالعات ادیان در عصر جدید است که از بارزترین مشخصه های آن، گرایش به توصیف در مقابل تحلیل و پرهیز از تحویل و فروکاهش و تعلیق باورهای شخصی و درک همدلانه و پرهیز از ارزش داوری است. از سوی دیگر انحصارگرایی، به معنای انحصار حقانیت و نجاتبخشی در یک دین، در کلام و الاهیات یافت می شود که دفاع و ارزش داوری وظیفه اصلی آن است. یک پرسش مهم در اینجا این است که آیا اساساً یک پدیدارشناس دین می تواند انحصارگرا باشد؟ رودُلف اُتو از دانشمندان مشهور عصر جدید است که پدیدارشناس دین و تکثرگرا شمرده شده است. سخن ما در این نوشتاراین است که اتو در معروف ترین اثرش، یعنی مفهوم امر قدسی، در واقع یک عالم الاهیات انحصارگراست و اصول پدیدارشناسی را نقض کرده است

یکی از شیوه‌های دین پژوهی، پدیدار‌شناسی دین است. این رشته در سده‌های اخیر رواج فراوانی یافته و دانشمندان بزرگی مانند رودلف اوتو، ژوکو بلیکر، میرچا الیاده و ... بر چنین روی آوری به دین تأکید کرده‌اند.اینکه پدیدار شناسی چیست و پدیدار شناسی فلسفی کدام است؟ آیا پدیدار شناسی در تحلیل و توصیف علمی امور کار آمد است؟ اموری است که این تحقیق به ‌روشی تحلیلی و البته به اجمال در‌صدد پاسخگویی به آن است.

در تحقیق پیش رو با اتکا به روش توصیفی - تحلیلی درصدد پاسخگویی به این پرسش هستیم که آیا پدیدارشناسی حیات دینی هایدگر از زیرساخت معرفت شناختی برخوردار است؟ به نظر می‌رسد اساس پدیدارشناسی حیات دینی هایدگر مبتنی بر فهم دازاین از واقعیت حیات دینی و حصول آگاهی به ذات حیات دینی بر اساس مکانیسم تفهیم دازاین باشد. بررسی نقش وجود اگزیستانسیل انسان(=دازاین) در راهیابی به حقیقت حیات دینی در قالب نگرش پدیدارشناختی هایدگر به حیات دینی، انگیزه اصلی محقق است که ما را با مبنای معرفت شناسانه پدیدارشناسی هایدگر آشنا می‌کند. بر اساس ارزیابی انجام یافته، دازاین فاعل شناسا در رویارویی با حیات دینی است و معرفتی که از این طریق تولید می‌شود معرفت یقینی است که متعلَّق آن، ذات حیات دینی از طریق مکانیزم فهم دازاین خواهد بود. دازاین نقش مهمی در رویکرد هایدگر به حیات دینی دارد. دازاین است که با حیات دینی مواجه شده و خود را در پرتو آن به پیش می راند.

«پدیدارشناسی دین» یکی از مطرح‌ترین و پرکاربردترین رویکردها در مطالعات دین است. بنابراین، شناخت ویژگی‌ها و مؤلفه‌های جوهری این رویکرد برای دین‌پژوهان اهمیت زیادی دارد. ممکن است تصور بر این باشد که پدیدارشناسی دین چیزی جز کاربستِ رویکرد پدیدارشناسی فلسفی در فهم دین نیست. اما آیا این رویکرد در تمام ویژگی‌ها و در ذاتِ خود، عیناً با پدیدارشناسی در مفهوم فلسفی مشارک است؟ یا در آن باید به جست‌وجوی ویژگی‌ها و جوهری متفاوت بود؟ و آیا هر عیب و هنری که برای پدیدارشناسی فلسفی صادق باشد بر پدیدارشناسی دین نیز صدق می‌کند؟ این نوشتار پس از توصیف و تبیین ویژگی‌های پدیدارشناسی، کوشیده است مؤلفه‌ها و ویژگی‌های رویکرد پدیدارشناسی دین را شناسایی کند تا از آن میان، جوهری‌ترین مؤلفة این رویکرد را استنباط کند و نسبت آن را با رویکرد پدیدارشناسی فلسفی معلوم سازد. حاصل این جستار بجز آشکار کردن نسبت این دو، شناخت و تبیین برخی از مؤلفه‌ها و ویژگی‌های اختصاصی و متمایز پدیدارشناسی دین است‌ که خود می‌تواند به استفادة درست از رویکردی که چاره‌ای از به‌کارگیری آن در بسیاری از پژوهش‌های دینی نیست، مدد رساند.

عموم دین‎پژوهان گاهی شانتپیه دلاسوسایه را بنیانگذار پدیدارشناسی دین می‎دانند. این پژوهش نخست به ‎تبیین دیدگاه شانتپیه درباره پدیدارشناسی دین می‎پردازد و ضمن تحلیل پدیدارشناسی دین شانتپیه که در میانۀ فلسفۀ دین و تاریخ دین قرار دارد، بر این باور است نقدی که عموماً بر پدیدارشناسی دین شانتپیه شده است، خود قابل نقد است. مهم‎ترین ‎نقد بر پدیدارشناسی دین شانتپیه این است‎‎که او به ‎ذات پدیدارها و ماهیت دین نپرداخت و پدیدارشناسی او از جهت رده‎بندی پدیده‎ها و با نگاه غیرتاریخی است. این مقاله با تعمق در اندیشه‎های شانتپیه اثبات می‎کند که اینگونه نیست که شانتپیه مطلقاً به ‎ماهیت دین اعتنایی نداشت بلکه او به ‎ماهیت دین به ‎شکل معینی توجه دارد و برخلاف نقدهایی که به ‎او وارد می‎شود که مدعی است پدیدارشناسی وی توصیفی صرف می‎باشد، در حقیقت شانتپیه دو جنبۀ اساسی ادیان یعنی ذات و ظهورات آن‎را مطالعه کرده است. این جستار این نقد را مورد کنکاش قرار داده و سپس آن را ارزیابی می‎کند و در نهایت تمییز می‎دهد ‎که منتقدان، پدیدارشناسی دین شانتپیه را با توجه به ‎پدیدارشناسی فلسفی هوسرل می‎سنجند؛ در حالی‎که شانتپیه با تأکید بر پدیدارهای آیینی درصدد شناخت ماهیت دین و در چشم‎اندازی شامل، درک امر قدسی به ‎مثابۀ گوهر ادیان است.

ترجمه ماشینی : جورج سانتایانا (1862-1952) تبار اسپانیایی، و عموماً ادعا می‌کرد که در شریعت فیلسوفان آمریکایی قرار دارد، در گرایش فلسفی خود نسبت به ارزش سنت، نمادهای مذهبی و عقاید جزمی، به‌طور عمده تحت تأثیر خاستگاه کاتولیک رومی خود قرار داشت. پروژه فلسفی او نگرش محترمانه ای نسبت به ارزش معنوی دین ارتدکس داشت، در حالی که محور فلسفه او در کل طبیعت گرایانه و مادی گرایانه بود. این تصور توسط برخی از محققان وجود دارد که فلسفه سانتایانا در سال‌های آخر عمر از دیدگاهی انسان‌گرا به یک دیدگاه معنوی‌تر تکامل یافته است. این موضع این تز است که فلسفه او، در «هسته» که تلاشی هماهنگ به سوی خوشبختی فردی را به تصویر می‌کشد، اساساً از نخستین انتشاراتش از «تفسیرهای شعر و دین» و «زندگی عقل» از طریق آثار بعدی‌اش «شک گرایی و حیوانات» ثابت ماند. ایمان، قلمروهای هستی، سلطه ها و قدرت ها و ایده مسیح در اناجیل. رویکرد فلسفی سانتایانا در روش‌شناسی خود، هم پدیدارشناسانه و هم برساخت‌گرایانه اجتماعی است و به‌طور قابل‌توجهی از روش‌شناسی الهیات ساخت‌گرای اجتماعی و تفسیر پست مدرن از دین جلوگیری می‌کند. رویکرد پدیدارشناختی خاص او با روش شناسی «معیار» ادموند هوسرل، بنیانگذار عموم پذیرفته شده روش پدیدارشناختی مقایسه می شود. همچنین شباهت‌های مهمی بین رویکرد پدیدارشناختی سانتایانا و رویکردهای چارلز سندرز پیرس و آلفرد نورث وایتهد وجود دارد. مبنای مقایسه روش شناسی پدیدارشناختی سانتایانا و هوسرل، نظریه بنیادی جوهر شهودی متقابل آنهاست. سهم سانتایانا در مطالعات دینی نه تنها فلسفی، بلکه کلامی است، جایی که او از زبان الهیات مسیحی در جابجایی و درون یابی فلسفه دین خود به نمایشنامه مسیحی مسیح نجات دهنده استفاده کرده است. مقاله سانتایانا «مذهب نهایی» دیدگاه او را از دیدگاهی سرخورده اما همچنان معنوی که شامل تقوا، انضباط و معنویت است، منعکس می کند. از یک زندگی عقلانی در چارچوب این «الگو»، فلسفه دین سانتایانا توسعه و کاوش می شود. در نهایت، ارتباط فلسفه دین سانتایانا با مطالعات دینی معاصر و موضوعات منتخب دینی با ترسیم و بحث در مورد برخی از جنبه های مهم بینش فلسفی او مورد بررسی قرار می گیرد.

ترجمه ماشینی : این پژوهش بر آن است تا بررسی کند که آیا نقد دومینیک جانیکود مبنی بر اینکه وقتی پدیدارشناسی از یک پدیده فراتر می رود، به الهیات تبدیل می شود یا خیر؟ میشل هنری پدیدارشناسی زندگی را برای رویکردی پدیدارشناسانه به مسیحیت پیشنهاد می‌کند و در پی آن است که بداند مسیحیت چه چیزی را حقیقت می‌داند. در عهد جدید، حقیقت به عنوان ظهور، تجلی و مکاشفه، کلیدواژه‌های پدیدارشناسی معرفی شده است. این حقیقت پدیدارشناختی محض است که به پدیداری اشاره دارد. زندگی، مکاشفه و حقیقت به خدای مسیحی اشاره دارد. از نظر جانیکود، هنری در تحقیق در مورد مکاشفه ی خود زندگی فراتر از پدیده ها می رود و پدیدارشناسی به الهیات تبدیل می شود. با این حال، هنگام گفتگو با دین، فلسفه او را می توان فلسفه دین دانست.