جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مجموعه, برخی از درخواست‌های دانشجویان و طلاب کشورهای مختلف از 'مرکز جهانی علوم اسلامی' مبنی بر آن که در دانشگاه‌های ایران, به تحصیل مشغول شوند, درج گردیده است. همچنین در این درخواست‌ها به علاقه‌مندی آنان در حوزه معارف اسلامی اشاره شده است. هر درخواست به زبان اصلی با ترجمه فارسی به چاپ رسیده است.

خودسازی پیراستن نفس از رذایل نفسانی، و آراستن آن به فضایل انسانی است و مبانی که قانونمندی‌های شناخته‌شده در رابطه با هستی و انسان را در بر می‌گیرند، اساس آن را تشکیل می‌دهند. اصول و روش‌ها که ناظر بر دستورالعمل‌های کلی و جزئی هستند، راهنمای عملی انسان در این مسیر می‌باشند. خودسازی در فرهنگ قرآن تنها راه رستگاری انسان است، از این‌رو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از سوی دیگر درروایت معصومان(ع)، نفس بزرگترین دشمن انسان معرفی شده است، چون همنشین و فریب‌خورده بزرگترین دشمن قسم‌خورده انسان است، و مبارزه و ایستادگی در برابر آن، در کلام پیامبر اکرم(ص)، جهاد اکبر تعبیر شده است. بنابراین، آدمی مکلف است که با تربیت نفس، و شکوفایی استعدادهای آن، خود را به قرب الهی نزدیک سازد. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی برآن است تا مبانی، اصول و روش‌های خودسازی را با تکیه بر دیدگاه استاد مطهری(ره) تبیین نماید. آنچه در فرآیند این تحقیق به دست آمده، این است که انسان موجودی است که دست آفرینش ویژگی‌هایی را در ساختار وجودی او قرار داده است، از جمله اینکه مرکب از جسم و روح است و بعد روحانی او اصالت دارد و خدای متعال عزت و کرامت نفس بر او بخشیده است تا در تربیت خویش، بر مدار کرامت خود حرکت نماید. هدفمند آفریده شده و در حرکت خویش، رسیدن به کمال انسانی را می‌جوید. برخورداری از عقل و تفکر و اختیار از دیگر امتیازات اوست، ولی او برای رشد و تعالی خود، علاوه بر اینها به راهنمایی‌های مکتب وحی نیز نیازمند است. رشد همه استعدادهای وجودی بر اساس ویژگی‌های فطری، برقراری اعتدال در نفس، رفق و مدارا با خود در جهت امتثال از دستورات اسلامی و تلاش بی‌وقفه، از اصولی است که آدمی باید در این مسیر، بر آنها پایبند باشد. توبه در آغاز تربیت نفس، محاسبه نفس با هدف استمرار بر عمل نیک و پیشگیری از آسیب‌هایی چون ریا و. . . تزکیه عقل از تقلیدهای کورکورانه، غضب و. . . جهت رشد و پرورش عقل مطلوب، عبرت‌آموزی از وقایع به منظور پرهیز از غفلت و استعانت از دعا در ایجاد تواضع درونی در برابر خدای متعال، از روش‌هایی هستند که آدمی در تربیت نفس از آنها بهره می‌گیرد.

پژوهش حاضر «رابطه‌ی اخلاق و عقل در آموزه‌های امیرمومنان(ع)» را با هدفِ تبیین چیستی اخلاق و عقل، رابطه‌ی دوسویه‌ی این دو و میزان تأثیر گذاری آن‌ها بر یکدیگر بررسی نموده است. ضمن بررسی معنای لغوی و اصطلاحی واژه‌های مرتبط با موضوع؛ کاوش در آموزه‌های علوی نشان داد: عقل و مشتقاتش در معنای (دژ و پناه‌گاه) و (بند زدن و نگاه داشتن) بکار رفته و مفهوم اصطلاحی عقل، از بهم تنیدن چیستی، ماهیّت، ویژگی‌ها، کارکردها و آثار آن به دست می‌آید. واژه-ی اخلاق نیز در دو حوزه‌ی مفهوم و مصداق مورد جستجو قرار گرفته، که یافته‌ها در قالب: هویّت، ویژگی‌ها، بهترین‌ها و بدترین‌های اخلاقی و تبیین شاخصه‌هایی برای گروه‌های خاصّ اجتماعی، قابل دسته‌بندی است. در پاسخ به این پرسش که «در آموزه‌های امیرمومنان(علیه السّلام) رابطه‌ی اخلاق و عقل چگونه ترسیم شده است؟» ضمن بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و تمرکز بر یک موضوع، به این نتایج دست می‌یابیم که: با توجّه به کارکردهای شناختی، تحریکی و اِکمالی عقل، ضمن ضرورت بهره‌گیری از آن در مسیر اخلاقی زیستن، اثر مستقیمی بر دوری از رذایل و اکتساب فضایل دارد. خِرد، نقش محوری در فهم گزاره‌های اخلاقی، رهبری رفتارها و دین‌داری دارد؛ بدین روی، انسان‌های عاقل، زندگی اخلاق مدارانه‌ای خواهند داشت. دوری از عقل، پیامدهایی را در زمینه‌ی آلودگی به رذایل و جدایی از فضایل در چهار حوزه‌ی (بهره‌نبردن از عقل، جهل، حمق و سفاهت) به دنبال دارد؛ پس زندگی غیر‌اخلاقی به انسانهایی تعلّق خواهد گرفت، که از عقلانیّت به دور هستند. رذایل اخلاقی، در زوال و سستی عقل تأثیر قابل توجّهی داشته و انسان-هایی که به مسایل اخلاقی پایبند نیستند، از عقلانیّت کمتری برخوردار بوده و خِرد آنان روی به سستی و زوال‌ می‌نهد.فضایل اخلاقی، آثار مثبتی از سلامت تا توانمندی را برای عقل به همراه دارند و عقل انسانهایی که به فضایل پایبند هستند، روی به قوّت می‌نهد. بدین روی، میزان تخلّق به فضایل اخلاقی با توانمندی‌های خِرد انسانها دارای پیوندی معنی‌دار است و توانمندی بیشتر عقل، پایبندی عمیق‌تر به فضایل اخلاق را در پی خواهد داشت.