جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم علوم قرآن در بخش تدوین قرآن، آیات مستثنیات است که اهمیت ویژه‌ای در شناخت سیاق و انسجام محتوایی آیات قرآنی دارند. مسئله اصلی در این پایان نامه، نقد و بررسی آیات مستثنیات در جزء 29 قرآن کریم با روش گردآوری کتابخانه‌ای و روش پردازش توصیفی-تحلیلی است و جایگاه این آیات را در چارچوب تفاسیر گوناگون ارزیابی کرده و در این راستا، به واکاوی مفهوم مستثنیات آیات، جایگاه آن‌ها در ساختار کلی قرآن و تأثیر آن بر فهم و تفسیر وحی الهی پرداخته است. این پژوهش با تطبیق تفاسیر گوناگون، دیدگاه مفسران برجسته‌ای همچون شیخ طبرسی، علامه طباطبایی، فخر رازی، سیوطی و ابن عاشور را بررسی کرده و به تبیین تطورات تفسیری مرتبط با این آیات پرداخته است. همچنین، براساس توقیفی بودن آیات قرآن کریم تحقیق در بخش‌های مختلف به نقد و بررسی دیدگاه‌های ارائه‌شده پرداخته و نقش این آیات را در شناخت ترتیب نزول و زمینه‌های تاریخی آیات قرآنی مورد تأکید قرار داده است. بر اساس یافته‌های تحقیق، آیات استثنائی در سوره قلم بیشتر به نکوهش رفتارهای منفی و لزوم صبر و استقامت اشاره دارند، در سوره معارج، برخی از آیات استثنائی اشاره به سرکشی انسان‌ها دارند که به رغم نشانه‌ها و دلایل واضح، از ایمان به قیامت امتناع می‌کنند، در سوره مزمل بیشتر به توصیف عبادات شبانه، تهجد و وظیفه پیامبر در برابر مشکلات زندگی اشاره دارد، در سوره مدثر به عواقب شدید انکار قیامت و ترک عبادات اشاره دارند، در سوره دهر بیشتر به تأکید بر نیاز انسان‌ها به تسلیم در برابر خداوند و شکرگذاری از نعمت‌ها اشاره دارند، در سوره مرسلات نشان‌دهنده تهدید شدید به عذاب در قیامت برای کسانی است که به تکذیب قرآن و دستورات الهی ادامه می‌دهند. نتایج کلان تحقیق نشان می‌دهد که آیات مستثنیات، نه تنها در فهم دقیق‌تر مفاهیم قرآنی نقشی کلیدی دارند، بلکه بررسی آن‌ها می‌تواند در ارائه تفسیری هماهنگ و انسجام‌بخش از آیات، کمک شایانی کند.

مطالعه ی علامه طبرسی در تفسیر ",مجمع البیان", یکی از مهم‌ترین آثار در خدمت به زبان قرآن کریم به شمار می‌آید، زیرا او روشی منحصر به فرد در تحلیل علل زبانی و نحوی آیات قرآن ارائه داده است، به‌ویژه در دو بخش 29 و 30. علامه طبرسی به‌طور خاص به علل تعبیر زبانی توجه کرده و توجه خود را به دو جنبه اصلی تقسیم کرده است:اول: ",توجه او به مناسبت‌ها",، جایی که بر مطالعه‌ی علل ترتیب آیات و سوره‌ها تمرکز کرده و توضیح می‌دهد که چگونه آیات قرآن به یکدیگر مرتبط هستند. این ارتباط به‌گونه‌ای است که مانند یک کلمه واحد محسوب می‌شود و انسجام معانی و تداخل آن‌ها را تقویت می‌کند. طبرسی نشان داده است که هر سوره با سوره‌های قبلی و بعدی خود مرتبط است و هر آیه دارای وجه ارتباط خاصی با آیات دیگر است. از طریق این تحلیل، پژوهشگران توانسته‌اند عمق معانی و درس‌های قرآنی را درک کنند که این امر تجربه دینی را تقویت کرده و ایمان را به اینکه قرآن کلام خداوند برای بشریت است، تقویت می‌کند.دوم: ",عنایت او به اسرار تعبیر",، جایی که به دلالت‌های کلام و نحوه‌ی انتقال معانی پرداخته است. طبرسی در مطالعه‌ی بلاغت متعهد بوده و آن را یکی از روش‌های مهم بیان می‌داند، در کنار علوم دیگری مانند نحو و صرف. او همچنین توجه خاصی به علل فصل و وصل، علاوه بر علل دیگر مانند جملات اسمی و فعلی و ساختار کلمات قرآنی داشته است که این امر عمق بیشتری به تفسیرهای او افزوده است.این مطالعه بر اساس روش تحلیلی انجام شده است، جایی که داده‌ها و اطلاعات اساسی درباره‌ی تفسیر طبرسی و روش‌شناسی او جمع‌آوری شده است. از نتایج این مطالعه مشخص شد که طبرسی برای بیان معانی مفردات قرآن از طریق ذکر آیات قرآنی دیگر استفاده کرده است که این امر به روشن شدن معانی کمک کرده و بر دقت واژگان تأکید کرده است. او همچنین به شکل در مواضع مختلف اشاره کرده تا از ابهام جلوگیری کند. همچنین بر روی پدیده‌ی فصل و وصل به‌عنوان وسیله‌ای برای برجسته کردن زیبایی معنا تأکید شده است، زیرا قرآن می‌تواند بین دو معنی تفکیک کند یا آن‌ها را به‌گونه‌ای مرتبط سازد که زیبایی بلاغی را روشن کند. از طریق این روش، طبرسی در روشن کردن بسیاری از جنبه‌های زبانی و بلاغی کمک کرده است که تأثیر زیادی بر درک و تفسیر قرآن کریم داشته است.