جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

**بیان مسئله و تبیین موضوع:** از آنجا که زبان عربی، به ویژه در قواعد نحو و بلاغت، ریشه در زبان فصیح قرآن کریم دارد، بلاغت و فصاحت این زبان همواره به عنوان معیاری برای سنجش کلام الهی مورد توجه بوده است. بر همین اساس، بحث درباره نظم کلام و به تبع آن، نظم قرآن، از دیرباز در میان اندیشمندان و ادیبان مطرح بوده و آثار ارزشمندی در این زمینه پدید آمده است. به طور خاص، موضوع نظم قرآن در آثار بزرگانی چون جاحظ، رمّانی، خطابی، باقلانی، قاضی عبدالجبار و جرجانی مورد بررسی عمیق قرار گرفته است. در مقابل این رویکرد، برخی از مطالعات قرآنی غربی، با نگاهی انتقادی، سوره‌های قرآن را گسسته و فاقد انسجام می‌دانند. مولر، نولدکه، ریچارد بل و رژی بلاشر از جمله محققانی هستند که بر این گسستگی تاکید دارند. با این حال، در سال‌های اخیر، مطالعاتی توسط مستنصرمیر، محمد عبدالحلیم، نیل رابینسون، ماتیاس زنیسر و سلوی العوی در موضوع انسجام و نظم سوره‌های بلند مدنی صورت گرفته است. این مطالعات نشان می‌دهند که واحدهای متنی قرآن، بر خلاف ظاهر اولیه خود، دارای ساختاری مستحکم و منسجم هستند و خاورشناسان و قرآن‌پژوهان معاصر نیز به این باور رسیده‌اند. در این میان، میشل کویپرس، محقق بلژیکی، با ارائه روش "نظم متقارن" در تحلیل متن قرآن، رویکردی نوین را معرفی کرده است. کویپرس معتقد است که مفهوم بلاغت در این نظریه با بلاغت سنتی یونانی متفاوت است. در بلاغت یونانی، تمرکز بر واحدهای کوچک متنی و ترتیب خطی-منطقی است، در حالی که بلاغت سامی بر بررسی کل متن تاکید دارد. کویپرس با نگاهی کل‌نگر به قرآن، ابتدا متن را به سطوح مختلف (مفصل، فرع، جزء، قسم، مقطع، سلسله، شعبه، کتاب) تقسیم می‌کند و سپس اشکال گوناگون تقارن را در این سطوح بررسی می‌کند. این اشکال شامل سه نوع اصلی هستند: "توازی یا ساختار متوازی" (تکرار واحدهای متن به همان ترتیب اولیه)، "ترکیب محوری" (قرارگیری واحدهای متن به صورت دایره‌ای متحدالمرکز) و "آینه‌ای یا معکوس" (عدم وجود عنصر مرکزی و تقارن معکوس واحدها). با وجود این، کویپرس و سایر محققان این حوزه، عمدتاً نظریه نظم متقارن را در قالب بررسی تک‌سوره‌ای مورد توجه قرار داده‌اند. پژوهش حاضر، با رویکردی متمایز و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی نظریه نظم متقارن و میزان تطابق آن در مجموعه‌ای از سوره‌های مکی (ملک، قلم، حاقه، معارج، نوح، جن، مزمل، مدثر و قیامت) می‌پردازد. هدف اصلی این پژوهش، کشف وجوه این نظریه و چگونگی تجلی آن در سوره‌های مورد نظر است. انتخاب این سوره‌ها به دلیل مکی بودن و ترتیب قرارگیری آنها در مصحف شریف است. به منظور بررسی این نظریه، ابتدا متن سوره‌ها به سطوح مختلف تقسیم می‌شود و سپس این پرسش مطرح می‌شود که آیا بررسی نظم متقارن در سوره‌های مجاور قرآن کریم، می‌تواند ابعادی از تناسب و پیوستگی میان این سوره‌ها را آشکار سازد؟

بررسی ساختار هندسی آیات قرآن کریم بر پایه اهداف سور، روی‌آورد جدید دوران معاصر است که از آن، با عنوانِ تفسیر ساختاری یاد می‌شود. در این روش، روابط بین آیات در پرتو غرض سوره کشف شده و با توجه به ساختار سوره و سیاق آیات، می‌توان به معنای روشن و منطقی آیات دست یافت. هدف مقاله حاضر، بررسی ساختاری سوره مبارکه مُلک است که با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر برخی از تفاسیر شیعه و اهل سنّت و با تأکید بر تفسیر شریف المیزان، سامان یافته است. بررسی‌ها، نشان‌‌ می‌دهد که هدف اصلی این سوره، ناظر به تبیین و توصیفِ فرمان‌روایی و ربوبیت عامه الاهی بر جهان هستی و زندگی انسان‌هاست و مواردی هم‌چون دلایلِ این ربوبیت و فرمان‌روایی، تأثیر اعتقاد به ربوبیت خدا در سرنوشت اخروی انسان‌ها و نشانه‌‌های تدبیر و ربوبیت الاهی در زندگی انسان‌ها، به عنوان اهداف فرعی و ثانوی، مورد توجه بوده‌اند.