جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي متوسط در مباحث کلامي و اعتقادي شيعه که در پنج باب تنظيم شده است: 1- در اثبات صانع تعالي شانه (يک مقدمه و دو فصل) 2- در نبوت (چهار فصل) 3- در امامت (يک مقدمه و هفت فصل) 4- در نبوت خاصه 5- در معاد در هر باب چند فصل. اين كتاب همراه - كنزالرموز - و همچنين با مقدمه علامه حسن زاده آملي و تصحيح و پاورقي شهيد آية الله قاضي طباطبايي بچاپ رسيده است. و شيخ عبدالرسول جواهري آن را به عربي در آورده است. تأليف اين كتاب در روز چهارشنبه چهاردهم جمادي الثاني سال 1209 ه به پايان رسيده است. (سيد محمود مرعشي) اين كتاب حاوي اصول دين شيعيانست و بنابر قول نويسنده « از جمله مسائل اتفاقيه فرقه ناجيه اثني عشريه بلكه فرق اسلاميه آنست كه بر هر فردي از افراد انساني واجب و لازم است علم باصول خمسه و معرفت صفات كماليه الهيه و دانستن صفات سلبيه. بايد اين علم و معرفت ناشي از دليل برهان باشد و از روي تقليد نباشد » . لذا نويسنده براي اينمنظور اين رساله را در پنج باب بدين شرح كرد: باب اول: در اثبات صانع؛ ‌باب دوم: ‌در صفات باري و آن مشتمل بر دو فصل و يك مقدمه است: ‌مقدمه: در كيفيت صفات باري؛ فصل اول: در صفات ثبوتيه؛ فصل دوم: در صفات سلبيه؛ باب سوم: در نبوت و آن مشتمل بر چهار فصل است؛ باب چهارم: ‌در امامت كه مشتمل بر يك مقدمه و هفت فصل مي باشد؛ باب پنجم: ‌در معاد. « عبدالله انوار » ‌ کتابي است استدلالي مشتمل بر پنج باب در اصول دين و بيان عقايد حقه. عبدالرسول جواهري آن را تعريب کرده است. آغاز كتاب: سپاس بي قياس و ستايش رفيع الاساس يگانه است ... اما بعد چنين گويد ذره بي مقدار مهدي ابن ابي ذر نراقي ... انجام كتاب: شکي نيست که اجماع هر دو معاد با يکديگر باشد و ثبوت لذات و الم با هم جمع نمي آيد و جمع ميان هر دو سعادت با شقاوت درباب تکليف الم و وعد و وعيد او داخل است [الهيات مشهد 3/926؛ الذريعة2/467 و 466؛ نسخه ها ي خطي فارسي، منزوي2/895؛ مجلس 38/455؛ سپهسالار 3/220-221؛ مشارفارسي 1/595، حقوق تهران /20؛ الفبايي آستان قدس ص75؛ فهرست چاپي مشار1/398؛ مرعشي 30/528و 32/891؛ مركز احياء ميراث اسلامي 3/69؛ آيت الله جليلي 39؛ حضرت معصومه 1/125؛ مدرسه امام عصر 1/105؛ كتابخانه وزيري 3/849 و 4/1297؛ حوزه علميه امام صادق 1/125؛ ملي 3/109؛ مدرسه فيضيه 2/176؛ كتابخانه ملك 5/357 و 5/383؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1093؛ مدرسه حكيم1/43؛ مدرسه منصوريه 1/50؛ ذريعه: /466/2ش1814؛ دياني ص 46؛ نسخه هاي رضا همراه ص 1687؛ دانشكده حقوق تهران 20؛ مجلس شورا 38/455؛ دانشگاه تهران 11/2295 و 16/66 و 16/287؛ حضرت شاهچراغ ص 9 و 129 و 2/35؛ افشين عاطفي ص12 و 47؛ فيلم دانشگاه 2/98؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص75؛ كتابخانه شيخ علي حيدر 3/81؛ نشريه 13/162 و 11/7؛ رايانه ملي 1169؛ مكتبة اميرالمؤمنين 1/58؛ فهرستواره منزوي 9/137 (22 نسخه)؛ دنا 2/286 (51 نسخه)؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: انيس الموحدين (ترجمة) (-)

هدف: این پژوهش با هدف تبیین و استخراج مبانی اخلاق از مبانی کلامی ملامهدی نراقی انجام شد. بررسی مبانی کلامی اخلاق، زمینه را برای کنکاش و تدوین مبانی مهم دیگری همچون: مبانی هستی‌شناسانه، معرفت‌شناسانه و معناشناسانۀ اخلاق فراهم می‌کند و در ایجاد یک نظام منسجم اخلاقی مؤثر است. روش: برای دستیابی به هدف پژوهش، با استفاده از روش کتابخانه‌ای، نرم‌افزارهای علمی و اسناد نوشتاری، به پردازش و تحلیل داده‌ها و گزاره‌ها با شیوۀ توصیفی تحلیلی پرداخته شده است. یافته‌ها: این پژوهش به مبانی اخلاقی مستخرج از مبانی کلامی مرحوم نراقی مانند جایگاه و اثرگذاری توحید در اخلاق نراقی، امامت و افضلیت امام، شفاعت و دیگرگروی، غایت‌گرا و فضیلت‌گرا بودن نراقی در اخلاق هنجاری، شهودگرایی او در دیدگاههای فرااخلاقی و جایگاه داشتن عقل و وحی در حکم اخلاقی دست یافت. نتیجه‌گیری: بر اساس مبانی کلامی مرحوم نراقی، باور به توحید در حوزه‌های ارزشگذاری اخلاقی، انگیزش اخلاقی، رشد اخلاقی و ساختاربندی نظام اخلاقی، مؤثر است. همچنین وی در مباحث اخلاقی به نوعی نگاه غایت‌گرایانه و فضیلت‌گرایی پرداخته و قائل به جایگاه داشتن عقل و وحی و شهود در حکم اخلاقی است.

پژوهش حاضر به بررسی مقایسه‌ای جنبه‌های نظری و عملی رذیلت و ارتباط آن با گناه از منظر توماس‌آکویناس(فیلسوف‌و متأله کاتولیک قرن سیزدهم میلادی) و ملا‌مهدی‌نراقی(فیلسوف‌و متأله‌شیعی قرن نوزدهم میلادی) پرداخته است تا بتواند سهمی در افزایش دانش‌های بنیادین در این حوزه معرفتی داشته باشد. توماس‌آکویناس و ملا مهدی نراقی، از مهم‌ترین اندیشمندانی هستند که توجه ویژه‌ای به فضیلت و رذیلت به عنوان دو مفهوم اساسی‌در نظام اخلاقی داشته‌اند. با توجه به اینکه بحث رذیلت کمتر از بحث فضیلت مورد توجه محققان قرار گرفته است، این رساله درصدد است تا با روش توصیفی‌ـتحلیلی و با تکیه بر آثار اصلی توماس‌آکویناس و ملامهدی‌نراقی مفهوم رذیلت و ارتباط آن با گناه در نظام اخلاقی شیعه و کاتولیک را تبیین نماید. هر دو اندیشمند در تبیین رذیلت از فلسفه یونانی استفاده کرده‌اند و در صدد ایجاد ارتباط بین فلسفه ارسطویی در باب قوای نفس و ویژگی‌های آن با آموزه‌های دینی در باب گناه هستند که این مسأله نشانگر مقبولیت دیدگاه یونانی نزد بسیاری از اهل خرد و علم در سنن دینی است. از نظر آکویناس و نراقی، رذیلت در مقابل فضیلت قرار دارد و همانطور که فضیلت از سنخ ملکه است، رذیلت نیز از سنخ‌عادت و انفعال است و گناه از سنخ فعل. مفهوم «رذیلت» از جهت انسان‌شناختی حاکی از نوعی ناسفتگی درونی و روحی انسان است و «گناه» جنبه عملی و بروز یافته رذیلت و نافرمانی عملی از دستورات خداوند است. گناه فعل بد و رذیلت عادت بد است. به این ترتیب، می‌توان گفت رذیلت منشأ گناه است. به عبارت دیگر، گناه در اخلاق دینی به کار می‌رود و مربوط به نافرمانی در احکام است و چه بسا به صورت موردی اتفاق بیفتد، اما رذیلت در اخلاق فلسفی به کار برده می‌شود و امری درونی محسوب می‌شود. البته گرچه رذیلت امری نکوهیده است، اما تا به مرحله عمل نرسد عنوان نافرمانی‌و سرپیچی از دستور الهی پیدا نمی‌کند. همچنین می‌توان گفت: رابطه گناه و رذیلت مثل رابطه شریعت و اخلاق است. در برخی موارد مصداق واحدی دارند، اما اخلاق فراتر از شریعت است. ممکن است کسی مرتکب گناه نشود، اما گرفتار رذیلت باشد. پس کسی که احکام شریعت را رعایت می‌کند لزوما فضیلت مند محسوب نمی‌شود.