جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اندیشه شهید مطهری، آینده مطلوب انقلاب اسلامی طراحی شده است. ایشان با محور قراردادن اسلام و ارزش های اسلامی، تداوم، استمرار و آینده انقلاب را مبتنی بر حفظ و تحقق چهار رکن عدالت اجتماعی، استقلال، آزادی و معنویت اسلامی می داند. علاوه بر این، لازمه ترسیم بهتر آینده را نیم نگاهی به گذشته دانسته و با توجه به تجربه تاریخی نهضت های اسلامی، شناسایی چالش ها، آسیب ها و آفت های داخلی و خارجی پیش رو، تلاش در جهت رفع آنها را ضروری می شمرد. همچنین، تربیت انسان های مومن با رشد فکری و اخلاقی و معتقد به آرمان های انقلاب را برای تحقق اندیشه حقیقی انقلاب اسلامی لازم می دانند و در عین حال، معترفند که موارد یاد شده، تنها شرط لازم است نه شرط کافی.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

‫در اين پژوهش، دلايل مربوط به نقش مهم مردم در نظام اسلامي و حکومت، با استفاده از آموزه‌هاي اسلام مطرح شده و ديدگاه‌هاي استاد مصباح يزدي و شهيد مطهري در مورد دموکراسي از منظر اسلام و نقش مردم در مشروعيت بخشيدن به حکومت و مقبوليت آن و همچنين تقويت حکومت اسلامي شرح و بررسي شده است. نگارنده، نخست تعريف اين دو شخصيت اسلامي را در مورد ماهيت حکومت، اهداف آن، مشروعيت حکومت اسلامي و سپس جايگاه مردم در وضع قانون وتشکيل حکومت اسلامي تبيين کرده است. وي در ادامه، پس از ترسيم نقش مردم در حکومت تشکيل شده از سوي فقيه از منظر اين دو دانشمند؛ افتراق نظر و اشتراک نظر آنان را در اين زمينه مطرح نموده و پس از بيان آراي اين دو فيلسوف، به اين نتيجه رسيده که مشروعيت حکومت ديني از منظر استاد مصباح و شهيد مطهري مبتني بر حکم الهي و عدم حاکميت انسان‌هاست و امامت اين حاکميت، از جانب خداي متعال، به انبيا، ائمه و اولياي اصلح تفويض شده است. مشروعيت حکومت فقيه در عصر غيبت، از منظر استاد مصباح به امر الهي است و شهيد مطهري مقبوليت آراي مردم را خالي از تأثير نمي‌داند و حکومت منتخب از منظر آنان، را حکومتي مبتني بر ولايت فقيه عنوان کرده است. ضمن اين که تعريف حکومت از منظر آنان، با تعريف دموکراسي غربي از حکومت مغاير مي‌باشد. نويسنده سپس به دلايل ولايت فقيه و تشکيل حکومت از سوي فقهاي جامع الشرايط، جايگاه شورا از منظر آنان، نقد دموکراسي غربي در تفکر آن دو، اشتراکات مردم‌سالاري و دموکراسي غربي و اختلاف آن‌ها با هم، از منظر اين دو متفکر پرداخته است. وي در ادامه شؤون رهبر و ولي فقيه، ماهيت حکومت اسلامي و وظايف آن، مفهوم بيعت و جايگاه آن در نظام سياسي اسلام، نقد مباني سکولاريسم و نقش مردم را در دوران حکومت ائمه معصوم( و ولايت فقيه از ديدگاه شهيد مطهري و استاد مصباح بررسي کرده است. تبيين عوامل زمينه‌ساز حضور مردم در نظام مردم‌سالاري دين از محورهاي مهم بحث در اين تحقيق مي‌باشد که با رويکردي تطبيقي ارائه گرديده است.

‫اين تحقيق مي‌کوشد تا مؤلّفه‌هاي اصلي دموکراسي در دين اسلام را از ديدگاه ميرزا محمدحسين ناييني و استاد مطهّري با يکديگر مقايسه کرده و نسبتِ بين اسلام و دموکراسي، نقش مردم در حکومت، و نيز مشروعيت حکومت دموکراتيک را تجزيه و تحليل کند. نوشتار حاضر در چهار فصل سامان گرفته است. نويسنده در فصل اوّل ضمن تعريف لغوي و اصطلاحي دموکراسي، به بحث درباره انواع دموکراسي، مباني دموکراسي، تعريف دين، جامعيت دين، مردم سالاري ديني و مباني آن مي‌پردازد. در فصل دوم اسلام و دموکراسي از ديدگاه مرحوم ميرزاي ناييني بررسي گرديده و تعريف ايشان از حکومت، ضرورت حکومت اسلامي، انواع حکومت، مفهوم دموکراسي و ويژگي‌هاي يک حکومت دموکراتيک، مانندِ آزادي و عدالت بيان مي‌گردد. در ادامه حاکميت الهي و رابطه آن با مشروعيت حکومت اسلامي و مباني و منشأ مشروعيت حکومت فقيه از منظر وي تبيين گرديده است. ديدگاه ميرزاي ناييني در باره قانون، انواع قوانين، فروع قوانين و جايگاه مردم در حکومت اسلامي به عنوان طرف مشورت دولت و حکومت از ديگر مباحث فصل دوم محسوب مي‌شود. در فصل سوم ديدگاه‌هاي استاد مطهّري در زمينه اسلام و دموکراسي بيان شده و تعريف ايشان از حکومت، مدل حکومتي ارائه شده از طرف وي، مباني حکومت جمهوري اسلامي، ويژگي‌هاي حکومت دموکراتيک و مباني آن يعني آزادي، عدالت، مردم، قانون و حاکميت الهي و مشروعيت حکومت اسلامي واکاوي گرديده و ديدگاه وي در زمينه ولايت فقيه، مشروعيت حکومت ولّي فقيه، نسبت بين ولايت فقيه و مقبوليت مردمي و مشروعيت حکومت تبيين شده است. فصل پاياني کتاب به مقايسه ديدگاه ميرزاي ناييني و شهيد مطهّري در باره اسلام و دموکراسي و مشترکات و اختلاف نظرهاي آنان در زمينه مدل حکومت، مباني حکومت دموکراتيک اسلامي، عدالت، آزادي، مردم، مشروعيت، حاکميت مردم و ولايت فقيه اختصاص دارد.

‫تبيين نقش دين در دنياي جديد، تنها با شناخت حقيقت دين و دنياي جديد ميسور است و تا زماني که شناخت کافي از دين پيدا نکنيم و تحولات فکري دنياي امروز را نشناسيم، نمي‌توانيم نقش دين را در اين دنيا ترسيم کنيم. از اين رو نويسنده به کالبدشکافي تفکرات دنياي مدرن و ابعاد گوناگون دين از ديدگاه متفکر شيعي آيت‌الله مرتضي مطهري و اصلاحگر ديني و شخصيت برجسته شبه قاره هند، ابوالاعلي مودودي، پرداخته است. وي ابتدا تحول فکري غرب و رويدادهاي سرنوشت‌ساز و تأثيرگذار آن ديار مانند جنبش رنسانس، نهضت اصلاح ديني، انقلاب علمي، انقلاب صنعتي و نهضت فلسفي را بررسي کرده و انديشه‌هاي مادي‌گرايي، اومانيسم، سکولاريسم و آزادي‌خواهي و در نهايت بازگشت به معنويت در غرب را بازخواني مي‌کند. پس از آن، به بررسي انديشه دو شخصيت مذکور در باره اين سير تحول بشر مي پردازد. ايشان معتقدند که سقوط و فساد بشر به اندازه انحراف و انحطاط اخلاقي مؤثر نيست؛ چرا که جوهر انسان اخلاق است؛ بنابر اين، نسبيت اخلاق را مردود مي‌دانند. شهيد مطهري معتقد است: نسبيت اخلاق، به نفي جاودان تعاليم ديني مي‌انجامد؛ لذا جاودانگي اسلام به جاودانگي اخلاق است. ابوالاعلي مودودي نيز اخلاق را مطلق مي‌داند و معتقد است که تمام دردهاي بشر از بي‌ثباتي اخلاق است. در باره چالشي که دين با انحرافات اجتماعي و سياسي دنياي جديد دارد، هر دو، نيازهاي بشر جهان امروز را به نيازهاي ثابت و متغير تقسيم مي‌کنند و معتقدند: اسلام، به ويژه با راهکار اجتهاد، پاسخگوي همه نيازهاي انسان است. هر دو متفکر، اصل حکومت را براي برقراري نظم و حفظ امنيت لازم مي‌شمارند و تأکيد مي‌کنند که دين و سياست مکمل يکديگرند و اگر دين از سياست، چه به لحاظ نظري و چه به لحاظ عملي جدا شود، زندگي بي‌معني مي‌شود. البته مطهري مشروعيت حکومت ديني را از آن خدا مي‌داند و مقبوليت آن را از مردم؛ ولي مودودي هم مشروعيت و هم مقبوليت حکومت ديني را از مردم مي‌داند. آنان عدالت را از بنيادي‌ترين مسائل سياسي و اجتماعي مي‌دانند و رابطه عقل و علم و دين را لازم مي‌دانند.

---