جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دکتر نصر حامد ابو زيد انديشمند نو انديش مصري در مورد تفسير و تاويل نظراتي را ابراز داشته است که برخي از آن ها قابل تاييد و برخي هم قابل رد مي باشند. تفسير را به معناي آشکار کردن امر پوشيده و مخفي مي داند که امري قابل قبول است اما سپس بيان مي کند که با واسطه و تفسره ي دانش هاي زباني مي توان به تفسير نايل آمد غافل از اينکه دانش هاي زباني با زير مجموعه هاي آن فقط بخشي از منابع تفسير هستند، ما در فرايند تفسير علاوه بر اين دانش هاي زباني به علوم و قراين معتبر ديگر مانند خود قرآن، روايات قطعي الصدور و قطعي الدلاله و علوم قرآني و .... هم نيازمند هستيم. در مورد تفسير ماثور و اينکه به چه دلايلي نبايد در آن حد از تفسير قدما متوقف شويم نظراتي را ابراز داشته است که قابل قبول هستند. تاويل را به معناي حرکت شيء يا پديده اي يا در جهت بازگشت به اصل و ريشه اش يا در جهت غايت و عاقبت آن به همراه تدبير و مراقبت از آن مي داند، البته اين حرکتي عقلي و ذهني در فهم پديده هاست نه حرکتي مادي. دکتر نصر در اينجا نکته ي ظريفي را از تاويل بر وزن تفعيل به دست آورده است که دال بر معناي حرکت است که از نظر بقيه دانشمندان به دور مانده است. وي تفسير را نيازمند تفسره و واسطه مي داند ولي تاويل را بي نياز از تفسره و واسطه، اما در ادامه بياناتش دچار تناقض آشکار شده و از واسطه هاي مانند علوم مورد نياز تفسير، علوم عقلي و نقلي و حرکت تاريخي و .... براي تاويل نام مي برد. دکتر نصر از تاويلات معصومين که در روايات به عنوان راسخان در علم و دانايان به تاويل نام برده شده اند غافل شده و آن ها را تاويلات باطل شيعه مي داند. موارد فوق الذکر را در طول مقاله به تفصيل بيان نموده ايم .

فراخواندن ابنِ عربی، از این روست که شاید بتوان در تجربه‌های او چیزهایی یافت که بتواند الهام‌بخش پاسخ‌هایی باشد برای دشواری‌هایی که در جهان امروز با آن روبه‌رو هستیم. تجربه‌ی معنوی-عرفانی، خاستگاه و سرچشمه‌ی تجربه‌های هنری ــ‌ موسیقی، ادبیات و دیگر هنرهاــ نیز هست و از این‌روی، چارچوبه‌ای است که هم دین و هم هنر را در خود دارد. و همین‌هاست راز اهمیت فراخواندن و به صحنه آوردن ابن عربی در همه‌ی جهان امروز؛ چنان‌که در جهان اسلام نیز، به دلیل سلطه و سیطره‌ی پاره‌ای از رویکردها و دیدگاه‌ها و اندیشه‌های سلفی در سی‌ساله‌ی پایانی سده‌ی بیستم، به صحنه آوردن ابن عربی و بازگرداندن دوباره‌ی او از حاشیه به متن، هیچ اهمیت کمتری ندارد. از سوی دیگر، اندیشه‌ی ابن عربی، چهره‌ی دیگری از معنویت اسلام و مفهوم جهاد که سخت آن را زشت و تحریف شده فرانموده‌اند پیش روی خواننده‌ی غیر مسلمان می‌نهد. اهمیت اندیشه‌ی ابن عربی از این‌روست که پختگی و پروردگی اندیشه‌ی اسلامی را در حوزه‌های گوناگون فقه، الهیات، فلسفه، تصوّف، تفسیر قرآن، علوم حدیث، علوم بلاغت، لغت و… به نمایش می‌گذارد. از این دیدگاه، بررسی و پژوهش [آموزه‌ها و اندیشه‌های] او، چشم‌اندازی از اندیشه‌ی اسلامی در سده‌های ششم و هفتم هجری (یازده و دوازده میلادی) را پیش چشم می‌گذارد؛ و از دیدگاهی دیگر، شیخِ اکبر محیی‌الدین ابن عربی، پل پیوند و همزه‌ی وصلی است میان میراث جهانی و میراث اسلامی. و از این دیدگاه، میراث ابن عربی نموداری است از پیوند زنده و خلاق با میراث جهانی روزگار او ــ چه فرهنگ دینی مسیحی و یهودی و چه فرهنگ فکری و فلسفی. نشان این پیوند، شیفتگی‌ای است که او در بهره‌گیری از اصطلاحات گوناگون برای بیان مفهومی یگانه از خود نشان می‌دهد. البته اهمیت ابن عربی به عنوان پل و پیوند، تنها همین نیست که او میراث انسانی روزگار خویش را به‌خوبی می‌شناخته و آن‌ها را در پی‌ریزی و به‌پاسازی کاخ برافراشته‌ی فکری و فلسفی خویش به کار گرفته است، که افزون بر این، به همین اندازه در بازسازی میراث انسانی، از راه اثرگذاری کارا و خلاقش در آن، نقش داشته است.

نویسنده در این کتاب با رویکرد معرفتی و تاریخی - اجتماعی ضمن مقایسه گفتمان زن در دو دوره پیش از نزول وحی - که زن در آن به صورت غیرمستقیم و از طریق مردان مورد خطاب قرار می‌گرفت - با عصر وحی - که زن در زبان قرآن به‌مثابه شخصیتی مستقل از مرد مورد خطاب قرار گرفته است - همه برداشت‌های زن‌ستیزانه و برخی توهم‌های ایدئولوژیک درباره فرودست قلمداد کردن زنان را در گفتمان قرآن به چالش بکشاند‌.