جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين نوشتار به تشريح نظريات مختلف در مقوله تشيع و صحابه و واقعيت‌هاي موجود درباره ماهيت و شخصيت آن‌ها براساس حوادث مختلف تاريخ صدر اسلام مي‌پرداز و پيدايي تشيع و شخصيت واقعي برخي صحابه و نحوه برخورد با شيعه از صدر اسلام و پس از آن را بررسي تاريخي مي‌کند. نويسنده در قالب پنج فصل به واکاوي بعضي عقايد شيعه به ويژه در مسأله امامت و ولايت، چگونگي برخورد خلفاي سه‌گانه با شيعيان و تقسيم‌بندي صحابه پرداخته و برخي وقايع مهم تاريخ صدر اسلام، مانند واقعه سقيفه را به نقد کشيده است. وي در فصل اول از تحقيق ابتدا به بررسي معناي شيعه، تشيع و صحابه در لغت، اصطلاح و قرآن کريم مي‌پردازد و ديدگاه‌هاي فريقين را درباره پيدايي شيعه، مفهوم و ماهيت شيعه، عدالت صحابه و سيره آنان منعکس مي‌سازد. او در فصل دوم ضمن معرفي شيعيان مهم حضرت اميرالمؤمنين علي(ع) از مهاجران، اعم از بني‌هاشم و غير بني‌هاشم مانند عقيل بن ابي‌طالب و عقايد وي در مورد معاويه، فضل بن عباس، سلمان فارسي، ابوذر غفاري، مقداد بن اسود، عمار ياسر، بريده بن حصيب اسلمي، سعد بن مالک، عامر بن واثله کنايي، ابوطفيل و... از شخصيت آنان تجليل مي‌کند. نگارنده در فصل سوم به معرفي شيعيان امام علي(ع) از انصار همچون: ابوايوب انصاري، ابي بن کعب، سهل بن حنيف اوسي، جابر بن عبدالله انصاري، عثمان بن حنيف انصاري، حزيمه بن ثابت، مالک بن تيهان، قيس بن سعدة بن عباد، براء بن عازب، حذيفه بن يمان، و عباده بن صامت و ايمان راسخ آن‌ها به امام اميرالمؤمنين علي(ع) مي‌پردازد. وي در فصل چهارم با اشاره نويسنده به نقش اصحاب در گسترش تشيع، و موضع‌گيري‌هاي شيعيان در دفاع از حريم ولايت، بيان فضايل اهل بيت در مجامع عمومي، مهاجرت آنان به مناطق ديگر و حقانيت اهل بيت در اشعار را ترسيم مي‌کند. فصل پنجم به برخورد خلفاي سه‌گانه و معاويه با شيعيان در زمان خلافت خويش، و اوضاع شيعيان و فراز و نشيب‌هاي تشيع در دوران حکومت آنان و همچنين فشارهاي وارد شده بر شيعيان از جانب آن ها اختصاص دارد.

‫درباره تاريخ پيدايش تشيع نظريات مختلفي توسط محققين و انديشمندان شيعي، سني و مستشرقين مطرح شده است. در اين زمينه بيش از ده نظريه در کتب مختلف آمده است، که از ميان آن‌ها فقط دو نظريه مربوط به شيعه، و بقيه از آن دانشمندان اهل سنت و مستشرقين است. در نظرياتي که از اهل سنت و مستشرقين بيان شده است، اغراض مذهبي سياسي، دشمني با تشيع، و افراط کاملاً آشکار است. هدف اصلي آن‌ها از بيان اين نظريات، نشان دادن مذهب تشيع به‌عنوان يک حرکت خارجي و امر عارضي است. بعضي از اين نظريات به‌هيچ وجه جنبه علمي و استدلالي قوي ندارد، اما در اين پژوهش به ده نظريه مطرح که جنبه علمي و قابل بحث تاريخي دارد، پرداخته شده است. پيدايش تشيع در دوره پيامبر گرامي اسلام(ص) ، شکل‌گيري در سقيفه، در دوره خلافت عثمان، در دوران خلافت امام علي(ع) ، پس از حادثه کربلا، در دوران امام صادق(، توسط فردي به‌نام عبدالله بن سبا، و ايجاد آن توسط ايرانيان از مهم‌ترين و اصلي‌ترين نظرياتي است که در اين زمينه ارايه شده است. تمام اين نظريات مطرح در مورد پيدايش تشيع را مي‌توان مربوط به دو دسته عوامل داخلي جامعه اسلامي، يا عوامل خارج از آن دانست. آن‌چه در اين نوشتار وجهه همت است، تطابق اين نظريات با گزارش‌هاي معتبر تاريخي و داوري درباره آن‌ها و تأکيد براين واقعيت است که تشيع به عنوان يک جريان اصيل و به‌معناي اعتقاد به امامت و رهبري منصوص علي(ع) بعد از پيامبر اعظم(، و همگامي با آن امام، نه تنها همزاد با ظهور اسلام بوده که اساساً جزئي از رسالت پيامبر بوده است. در نتيجه، پيدايش تشيع به دوره پيامبر(ص) مي‌رسد؛ زيرا جوهره اصلي تشيع، يعني وصايت و نص را مي‌توان در اين زمان با استنادات تاريخي به اثبات رساند، و شکل‌گيري تشيع و تبيين احکام شيعي به‌مرور زمان صورت گرفته و تکامل يافته است.