جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث دربارة مختصات سبک ‌زندگي اسلامي، در دو سطح «انتزاعي يا اصول سبک‌ زندگي» و سطح «انضمامي يا سوية مشهود سبک ‌زندگي» قابل ‌طرح است. بُعد مشهود سبک ‌زندگي، ناظر به معرف‌هاي عيني و انضمامي است که در کنش‌ها و تعاملات روزمره انعکاس دارند و قابل ‌سنجش و اندازه‌گيري‌اند؛ اما اصول سبک‌ زندگي، به معيار‌هاي کلان و انتزاعي‌تر اشاره دارد که در مجموع، کليت حيات و زيست‌‌جهان مؤمنانه يا الحادي را معين مي‌کنند. در حقيقت، آنچه سبک‌ زندگي اسلامي را از ديگر سبک‌ها و شيوه‌هاي زندگي متمايز مي‌سازد، اصول بنياديني است که به‌تعبير قرآن، سپهر «حيات طيبه» را شکل مي‌دهند. بنابراين، پرسش مهمي مطرح مي‌شود، مبني بر اينکه اصول بنيادين حاکم بر سبک‌ زندگي اسلامي کدام‌اند. در اين پژوهش که با هدف بررسي اصول سبك زندگي قرآن، و با استفاده از ظرفيت روش‌هاي توصيفي‌تحليلي سامان يافت، اين نتيجه حاصل شد که جريان‌يابي اصول بنيادين در واقعيت زندگي روزمره، شيوة زيستِ مؤمنانه را به‌صورتي متفاوت از ديگر سبک‌هاي زندگي رايج متأثر مي‌کند؛ چراکه اگر انقطاع از عالم قدسي، غلبة هوس بر عقل، احساس خودمختاري کاذب، فرم‌گرايي افراطي و شکاکيت فراگير، در کانون انديشه و سبک‌ زندگي غربي جاي گرفته باشد، حضور همه‌جايي خداوند، توحيدمحوري، شريعت به‌مثابة چهارچوب انتخاب‌ها، خودشناسي يا شناخت درست انسان و جهان، فطرت‌مداري و التزام به قوانين برخاسته از آنها، اساس سبک‌ زندگي اسلامي را شکل مي‌دهد.

موضوع خانواده به دليل جايگاه و آثار مختلف و بي‌بديلي که در حيات اجتماعي دارد، همواره به نوعي در جغرافياي دانش‌هاي مختلف علوم بشري حضور داشته است. تحليل‌هاي روان‌شناختي، تاريخي، حقوقي و جامعه‌‎شناختي، نمونه‌هايي از رويکردهايي است که بر مدار خانواده صورت پذيرفته است و پژوهشگران رشته‌هاي مختلف سعي نموده‌اند تا متناسب با رويکردشان ابعاد و کارکرد و فراز و فرود آن را تحليل كنند. قرآن کريم به‌عنوان کتاب زندگي بشر اهميت خاصي به اين مسئله داده است. اختصاص منظومه‌اي از آيات کريمه به اين مسئله نشانگر جايگاه رفيع آن در اين کتاب آسماني و تأثير عميق آن در زندگي اجتماعي است. اين پژوهش با روش تبيين کارکردي، مضامين آموزه‌هاي تفسير الميزان را در باب خانواده صورت‌بندي نموده و بر پاية فطرت، آثار آن را در جامعة انساني تبيين مي‌کند و به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که تفسير الميزان منظومة خانوادة قرآني را بر محور فطرت چگونه سازمان مي‌دهد؟ الميزان خانواده را در منظومة معرفتي مبتني بر فطرت تحليل مي‌کند؛ به اين صورت که تکوين اين بنا را بر محور فطري بودن اصل زندگي اجتماعي و غايات وجودي فطري انسان معرفي مي‌نمايد و عناصر حفظ و استمرار آن را بر اين محور ارزيابي مي‌کند. در همين راستا، به سرماية جنسي - که عنصر کليدي در مسئلة ازدواج و تشکيل خانواده است – به‌عنوان ابزار تحقق آن غرض وجودي نگاه مي‌کند و در همين مدار، تفکيک نقش‌هاي جنسيتي و نيز قوّاميت مردان در حريم خانواده را سازمان مي‌دهد.

قصّه‌های قرآن در شمار آن دسته از آثار روایی است که می‌توان از نظر ساختار و شیوه داستان‌پردازی به آن نگاه کرد؛ زیرا هنر قصّه‌گویی در قرآن همراه با شگردهای روایی شگرف، چنان زیبایی به آن بخشیده که از زوایای گوناگون قابل بررسی است. از سوی دیگر مثنوی مولوی نیز از آن دسته آثار روایی است که داستان های فراوانی را در خود جای داده است. از آنجا که شیوه داستان‌پردازی در هر اثر روایی نقش مؤثری در پیکربندی روایت ایفا می‌کند؛ بنابراین هدف از این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، مقایسه و تطبیق شیوة داستان‌پردازی قرآن و مثنوی است. بعد از واکاوی این دو اثر این نتیجه به دست آمد که شیوة داستان‌پردازی در قرآن از جمله شروع و شیوة نقل داستان‌ها و... از تنوع خاصی برخورداراست که مولوی از آن به‌ویژه در به کارگیری شیوه‌هایی چون براعت استهلال در شروع، شکست خط، سپیدخوانی و روایت‌گریزی در شیوة نقل داستان‌ها تأثیر چشمگیری پذیرفته است. نتیجه تحقیق بیانگر آن است که مولوی با دیدگاه الگومدار خود از شیوة داستان‌پردازی قصه‌های قرآن به صورت سرمشق‌های عالی در پروراندن قصه‌های مثنوی به فراوانی بهره برده است.

قرآن کریم در موارد متعدد اقدام به تقسیم گروه‌های انسانی نموده است. این تقسیمات انسانی در راستای اهداف هدایتی و تربیتی قرآن قرار دارد. پرسش این تحقیق آن است که گروه‌های مطرح شده در قرآن چگونه بازتاب دهنده معصومان^ است؟ این پژوهش که با روش کتابخانه‌ای و توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته است، با محور قرار دادن تقسیم موجود در سوره واقعه، دیدگاه مفسران کلامی اهل سنت مانند فخررازی، زمخشری، سمرقندی، آل‌غازی و آلوسی را با برداشت‌های مفسران کلامی شیعه مانند طوسی، طیب و طباطبایی ارزیابی نموده است، تا نشان دهد این رویکرد تفسیری، گروه‌های موجود در آیه را چگونه بازشناسی کرده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد در این تفاسیر دو دیدگاه کلی درباره مصداق‌شناسی سابقان و مقربان، بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. دیدگاه نخست با تبیین‌های مختلف، مورد تحلیل و پذیرش قرار گرفت و چالش‌‌ها و اشکالات دیدگاه دوم، بیان گردید.

سبک اعتراض، یکی از دستور‌های ادبی کلام و سبک‌های گفتمانی قرآن است. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به چرایی استفاده حداکثری از این سبک در قرآن کریم، به وسیله تفسیر تربیتی آن است. در این پژوهش با رویکرد همسوسازی با هدف کلی قرآن مبتنی بر تربیت، اغراض و کارکرد‌های جملات معترضه، به شکل بی‌سابقه و نوین ساماندهی شده‌اند؛ تربیت و هدایت به دو بستر بینشی و گرایشی تقسیم شده و هریک از آنها در سه قالب ایجاد، تحکیم و رفع مانع دسته‌بندی گردیده‌اند، آنگاه کوشش شده تا هر یک از اغراض، بر آیات متعدد تطبیق شده و نیز با یافته‌های علوم تربیتی، مستندسازی شوند. این پژوهش از نوع تحلیلی−استنباطی بوده و طی آن ضمن یافتن حدود بیست مورد از اغراض و کارکرد‌های تربیتی جملات معترضه قرآنی و بررسی آنها ثابت می‌شود که اطناب حاصل از سبک اعتراض کاملاً هدفمند و در راستای هدف تربیتی قرآن به کار رفته است، همچنین سبک اعتراض، یک روش عام تربیتی مستقل و کارآمد، شناخته می‌شود. یافته‌های این تحقیق، می‌تواند الگوی تربیتی کم‌نظیری برای آموزش و پرورش رسمی و عمومی باشد.