جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ریشۀ بسیاری از اتهامات به شیعه و ناصحیح خواندن احادیث شیعی، به اصل امامت بازمی‌گردد؛ چنان‌که نویسندۀ کتاب مشکلة‌الحدیث، حجم زیادی از اشکالات خود بر متن احادیث شیعه را بر این اصل متمرکز ساخته است. یحیی محمّد، امامت را اکتسابی و فاقد مفهوم عصمت دانسته، آن را مانند مرجعیت کنونی، به کمال علم و دین و تقوی تفسیر کرده است. عدم وجود نص صریح در قرآن دربارۀ امامت از جمله دلایل او برای ایجاد خدشه در این اصل است. وی موضع افرادی مانند ابن جنید و ابن غضائری را دربارۀ علم و عصمت امام موضع انکار معرفی کرده و ولایت پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) بر مؤمنان را مانند ولایت سایر مؤمنان بر یکدیگر دانسته است. او «امامت» را مفهومی جدا از «حکومت و سیاست» تلقّی کرده و آن را تنها ولای دینی و نه ولای سیاسی خوانده است. حال آنکه شواهد محکم و دلایل متقن در اثبات استواری و اتقان اصل امامت و تضعیف دیدگاه‌های یحیی محمّد وجود دارد که در این تحقیق به واکاوی آنها پرداخته‌ایم.

این پژوهش به بررسی جایگاه و حقیقت دنیا و بازشناسی ویژگی های آن پرداخته و نقش این شناخت را در نوع عملکرد صحیح و منطقی نسبت به دنیا بازگو می سازد. هم چنین با بررسی عملکردهای غلط نسبت به دنیا، به آسیب شناسی رفتاری نسبت بدان پرداخته و نقش این عملکردها و تعاملات صحیح و غلط را در نزدیکی و رسیدن به کمالات انسانی و یا دور شدن از این کمالات و سعادت الهی را بازگو می نماید.یافته های این پژوهش نشان می دهد که دنیا همان طور که می تواند مانع اصلی تربیت کمالی و نقطه آغاز همه خطایا و گناهان باشد، اگر مفهوم و حقیقت دنیا، به درستی شناخته شود و بینش و دیدگاه صحیحی نسبت بدان حاصل گردد، با عملکردی صحیح و سنجیده، همین دنیا می تواند عاملی در جهت رشد و ترقی معنوی انسان و رساندن او به تربیتی کمالی و سعادتی جاودانی کمک کننده و یاری گر باشد.اگر نگاه و بینش انسان نسبت به دنیا تصحیح و اصلاح گردد ـ که این تصحیح بینش، به نوع شناخت حقیقت و ماهیت هر انسان نسبت به دنیا بستگی داردـ تعاملات و عملکردهای انسان در قبال آن نیز اصلاح خواهد شد و نگاه ابزاری نسبت بدان، جایگزین نگاه دنیاگرایانه و دنیا مدارانه می شود. دیدگاهی که بیان می کند دنیا وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف والای انسانی و الهی است و نباید هدف قرار گیرد؛ اما اگر این تصحیح بینش نسبت به دنیا صورت نپذیرد و دنیا و نگاه بدان اصلاح نگردد، عملکردی ناصحیح و نسنجیده نسبت بدان صورت خواهد گرفت و نتیجه ای جز دوری از هدف خلقت و افتادن در دام دنیا، و شقاوتی ابدی را در پی نخواهد داشت. در واقع دنیا بستر ساز آبادانی آخرت است و هیچ مخلوقی همچون دنیا، نمی تواند این چنین، بستر سعادت و کمال را برای انسان فراهم سازد؛ اما به شرط آن که به شناختی حقیقی نسبت بدان دست یابیم و تا این شناخت و معرفت حقیقی نسبت به ماهیت دنیا صورت نگیرد، نگاه ها و نگرش ها نسبت بدان تغییر نخواهد کرد و عملکردها نسبت بدان اصلاح نخواهد شد و رشد و تعالی در آن، در جهت کمال انسانی صورت نخواهد گرفت.

این پایان نامه تحقیقی است کوتاه در مورد تقابل حضرت علی (علیه السلام) و معاویه و دشمنی پنهان این دو گروه با یکدیگر. سخن از فضائل امام علی (علیه السلام) و بیان حقایق در مورد ایشان کار بسیار دشواری است چرا که این بزرگ‌مرد تاریخ در تمام اعصار مورد توجه دانشمندان و عالمان شیعه و نیز مردمی با دین‌های دیگر و اعتقادات بوده است.با توجه به عنوان این تحقیق، تلاش می‌شود به بیان روش‌ها و نیز نتایج این رویارویی بپردازیم و هریک از آن‌ها را در حد وسع خود و پایان‌نامه مورد بررسی قرار دهیم. واضح است که سخنان حضرت علی (علیه السلام) درنهج البلاغه خلاصه نمی‌شود و ایشان سخنان بسیاری هم دارند که در کتب دیگر به ذکر آن‌ها پرداخته‌اند اما بر طبق موضوع، تلاش شده است بیش‌تر اهتمام و توجه ما به کتاب ارزشمند نهج البلاغه باشد.امید می‌رود این پایان‌نامه در حد توان و به صورت کلی، موضوعات و اطلاعاتی را در اختیار خوانندگان قرار دهد تا آن‌ها را به مطالع? بیشتر در این زمینه‌ها و شناخت بیشتر شخصیت حضرت علی (علیه السلام) ترغیب کند؛ چرا که ما به دلیل محدودیت‌هایی به ناچار از هر بحث، تنها به توضیحات اندکی بسنده کردیم در حالی که برخی مباحث برای طرح و فهم نیاز به صدها صفحه و هزاران ساعت زمان نیاز داشت و این امکان برای ما وجود نداشت.مهم‌ترین منبع ما در این تحقیق، کتاب پربار نهج البلاغه بوده است که خود دارای ابعاد وسیعی است و با مطالع? هرچه بیشتر آن به ابعاد تازه‌ای از کلام حضرت علی (علیه السلام) پی می‌بریم؛ اما این تنها منبع نبوده است و از منابع دیگری از جمله کتب و مقالات در پیشبرد این موضوع استفاده برده‌ایم. از کتب مهم و مرجع تا کتاب‌های کوچکی که تنها در باب یک موضوع یا یک فضیلت و صفت حضرت علی (علیه السلام) و معاویه نگاشته شده است. در ضمن تلاش شده است در برخی موارد به کتب اهل سنت نیز مراجعه شود تا این مباحث نیز در موضوع گنجانده شده و تاریخ و حوادث به حقیقت نزدیک‌تر باشد.این پایان‌نامه شامل پنج بخش کلی و هفت فصل است که هر کدام از این فصول خود به چند زیر فصل اختصاص دارند. بخش اول تحقیق شامل دو فصل کلیات و مفاهیم است؛ در فصل کلیات تلاش می شود خواننده با شخصیت حضرت علی (علیه السلام) و معاویه آشنا می‌شود و نیز مواضع و شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن زمان را هم به صورت کلی درک می‌کند.در بخش دوم به مهم‌ترین روش‌های امام علی (علیه السلام) در این رویارویی و تقابل اشاره می‌کنیم. از جمل? آنان تلاش امام (علیه السلام) برای آشکار کردن توطئه‌های معاویه و یارانش، استفاد? امام (علیه السلام) از قرآن و بیانات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و سخنان خود ایشان برای شناساندن خودشان به مردم و بیان کردن حق حاکمیت و اثبات آن برای خودشان است. بخش سوم خود شامل دو فصل کلی است که در آن ها به اهداف و روش‌های معاویه برای رسیدن به اهدافش اشاره می‌کنیم.اهداف معاویه را مورد بررسی قرار می دهیم که شامل نیکو و صالح جلوه دادن خود و یارانش نزد مردم، و تلاش او برای بر هم زدن جامعه اسلامی است که هر دوی این اهداف در نهایت برای رسیدن به هدف بزرگتری به نام قدرت پایه ریزی شده است. در فصل دوم این بخش هم به روش‌های او برای رسیدن به این اهداف می‌پردازیم، اهدافی که شامل تطمیع و فریب یاران حضرت علی (علیه السلام) و مردم، اختلاط حق و باطل، برانگیختن و بازی کردن با احساسات مردم و مقصر جلوه دادن حضرت علی (علیه السلام) در قتل عثمان است.بخش چهارم بررسی نتایج و دستاورد‌های این تقابل در جامعه است، چرا که هر رویارویی و تقابلی، نتایج بزرگ و کوچکی در پی دارد که ما در این فصل تلاش می‌کنیم به بررسی آن‌ها بپردازیم. از جمل? آن‌ها می توان به شناخت بهتر حق و باطل، افشای کفر و نفاق معاویه، فهم عدم شایستگی و لیاقت معاویه برای حکومت بر مسلمانان، مشخص شدن نقش معاویه در قتل عثمان و شناخت بهتر مردم نسبت به امام (علیه السلام) اشاره کرد. بخش آخر نیز فصل نتیجه‌گیری و جمع بندی می‌باشد که در آن تلاش می‌شود نکات تحقیق بیان شده و به یک جمع بندی مفید برسیم. نتایج تحقیق هم در این بخش منظور می‌شود تا خواننده دریابد منظور از این مباحث و طرح این مسائل چه بوده است و چه نتیجه‌ای حاصل می‌گردد. باید دانست تقابل و رویارویی حضرت علی (علیه السلام) و معاویه تنها مختص به زمان خودشان نبوده است بلکه در تاریخ هر جا را که نظر بیفکنیم تقابل همیشگی حق و باطل را می‌بینیم و برای درک بهتر و انتخاب بهتر در تمام عرصه‌ها بین حق و باطل نیاز به شناخت روش‌ها و اهداف هر دو است.

در پژوهش حاضر با عنوان «مرجعیّت علمی امام علی (ع) در میان فریقین»، در صدد اثبات اتفاق فریقین، بر مرجعیّت علمی امام علی (ع) هستیم. ادلّه قرآنی و روایی، معرّف جایگاه امام علی (ع) به عنوان اعلم و مرجع علمی امّت است. مکتوبات امام علی (ع)، تألیفات دانشمندان از آثار امام علی (ع) و استفاده فریقین از آن علوم، بیانگر گستره علمی و استمرار مرجعیّت علمی امام علی (ع) است. امام علی (ع) در جنبه‌های گوناگون علوم اسلامی از قبیل، سنت نبوی، تفسیر، علوم قرآن، فقه، قضاوت، علوم ادبی، کلام و اخلاق مرجعیّت علمی داشته‌اند. امام علی (ع) در جایگاه راوی روایات نبوی (ص) و به عنوان دانشمند برجسته دینی، نقش منتقل‌کننده علوم اسلامی را ایفا کردند. ادلّه فریقین، بیانگر باور آنان بر صلاحیّت مورد رجوع قرار گرفتن امام علی (ع) در حوزه‌های علوم اسلامی است.

یکی از شاخصه‌های دانش جدید زبان شناسی، معناشناسی است که در دهه ‌های اخیر مورد توجه ویژه زبان شناسان قرار گرفته است.در تلقی گروهی از محققان،معناشناسی مطالعه علمی "معناست"و با استفاده از روش های آن می توان واژه های کلیدی دینی را کاوید. یکی از کلیدی‌ترین واژه‌های قرآن کریم واژه شرک است. شرک آفت توحید و گناه غیر قابل غفران است، از این رو ضرورت دارد موحدان طالب سعادت به طور جدی از همه انواع آن دوری گزینند. بی گمان لازمه دوری جستن از مظاهر شرک نیز در درجه اول شناخت آن است. علم معناشناسی با توجه به روابط هم‌نشینی و جانشینی، می تواند دیدگاه قرآن را درباره مفاهیم عقلی دین تبیین کند و تا حد زیادی از تفسیر به رأی‌ها و اعمال نظرهای فرقه‌ای جلوگیری نماید. با این همه، در مورد شرک وحوزه معنایی آن با رویکرد معناشناسی کار مستقلی صورت نگرفته است وبر همین اساس ما در این پژوهش در صددیم حوزه معنایی واژه شرک را از دیدگاه معنا شناختی مورد بررسی قرار دهیم و ابعاد آن را در این روش بکاویم. در این پژوهش از هم‌نشین‌های واژه شرک در کاردبردهای قرآنی چهار واژه، از جانشین‌های مفهوهی آن سه واژه و از متقابل‌های آن یک واژه انتخاب شده و درباره آنها گفتگو کرده ایم. هم‌نشین‌هایی از شرک که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، عبارتند از : حبط، افتراء، تحریم و ظلم. سه جانشین‌ شرک نیز عبارتند از: کفر، عصیان و إمتراء. تنها واژه متقابل شرک نیز که مورد بررسی تفصیلی قرار گرفته است، واژه توحید است. دلیل انتخاب این واژگان، در درجه اول پرکاربرد بودن آن‌ها در قرآن کریم و در درجه دوم هم نشینی یا جانشینی گسترده تر آن‌ها نسبت به سایر واژگان با واژه شرک است.به هر حال،در این پایان نامه سعی شده است با توجه به استعمالات گسترده واژه ی شرک در قرآن وبر اساس مولفه‌های معنایی شرک مورد بررسی و کاوش قرار گیرد. ساختار کلی این پایان نامه بدین شرح است: در فصل اول درباره کلیات طرح تحقیق و مفاهیم پرکاربرد پایان نامه سخن گفته ایم. در فصل دوم سیر تحول گونه های شرک مرور می شود و در فصل سوم به بررسی هم‌نشین‌های واژه شرک پرداخته ایم. در فصل چهارم جانشین‌های مفهومی واژه شرک را در قرآن کریم جستجو کرده ایم ؛ چنان که در فصل پنجم نیز اساسی ترین واژه متقابل شرک، یعنی توحید را بررسی ودر نهایت نتایج و پیشنهادات علمی تحقیق خود را ارائه کرده ایم.کلمات کلیدی: معناشناسی شرک، کفر، حبط، عصیان، ظلم، توحید و قرآن

چکیده:علی رغم ضمانت الهی و تاکید عامه مسلمان بر تحریف ناپذیری قرآن، عده ای از اهل سنت و شیعیان، به تحریف به نقیصه معتقدند و گروهی دیگر نیز به این اعتقاد متهم شده اند. در این میانعلمایی مانند کلینی که مجموعه روایی او «الکافی»، اصلی ترین مجموعه حدیثی شیعه است و علامه مجلسی که دائره المعارف حدیثی او «بحارالانوار»،بزرگترین جامع روایی فریقین به شمار می رود، به عقیده به تحریف متهم شده اند. آنچه سبب این اتهام شده، یکی وجود دسته ای از روایات تحریف نما در این کتب، و عنوان برخی از ابواب کافی و بحارالانوار است و بر این اساس، اعتقاد به تحریف به نقیصه به این دو محدث برجسته نسبت داده شده است. حال آنکه با توجه به دلالت دقیق این دسته از روایات و گونه های متفاوت آن از حیث تاویلی، مصداقی و تفسیری بودن و توجه زیاد مولفان این کتب به جری و تطبیق و عناوین ابواب مورد نظر، و همچنین تأمل در دیگر ابواب کافی و بحارالانوار و وجود گزاره های تنزیهی فراوان در شأن قرآن، در آثار کلینی و مجلسی، می توان به اعتقاد راسخ مولفان این دو جامع حدیثی بر تحریف ناپذیری قرآن، پی برد.کلید واژه ها: کلینی، مجلسی، روایات تحریف نما، تحریف به نقیصه، نزاهت قرآن از تحریف.

اعتبار توثيقات موجود در اصول متقدم و متاخر رجالي شيعه به سبب عدم تدوين آنها در زمان حضور راويان، با شبهه حدسي بودن مواجه است که بر فرض قبول آن، باب علم توثيق «منسد» خواهد شد و عملا بسياري از روايات، از دايره حجيت و اعتبار بيرون خواهند رفت، حال آنکه با تکيه بر مبناي وثوق و اطمينان به آراء رجالي و اعتماد به قرائن، راويان بسياري حتي از سوي رجاليان متاخر قابليت توثيق مي يابند. يکي از اين قرائن، توجه به کاربرد واژه رجالي «ثقه» و معناي مستفاد از آن در توثيقات رجالي است که خود نشانه حصول اطمينان به راوي نزد رجاليان است، آنچه مبناي دقيق اعتبار توثيقات رجالي است، زيرا واژه «ثقه» در تعبير رجاليان به معناي لغوي يعني «مورد وثوق و اطمينان بودن راوي» به کار رفته است، نه معناي اصطلاحي آن که مشتمل بر مفهوم «عادل ضابط امامي» است. با اذعان به اين معنا، پذيرش روايات راويان ثقه به سبب مورد اطمينان بودن آنان است و اين امري است که در دوره متاخر نيز مي توان با توجه به قرائن و شواهد گوناگون به آن دست يافت.

این پایان نامه تحقیقی است درباره‌ی تدبّر و تفقّه؛ و به بررسی اهمیّت، ضرورت و تأثیر آن در زندگی فرد و اجتماع می‌پردازد. این کار در چند بخش به انجام رسیده است:درفصل اوّل کلّیّاتی درباره‌ی تدبّر و تفقّه بیان شده است.در فصل دوّم معنای لغوی و اصطلاحی تدبّر و تفقّه بررسی شد و چند لفظ که از جهاتی با این دو کلمه وجه مشترک معنایی داشتند، بیان گردید و نتیجه‌ی بحث درباره‌ی معنای لفظ تدبّر: «تفکّر و تأمّل فراگیردر آیات قرآن برای فهمیدن، درک معانی و حکمت‌ها واهداف آن است که سرانجام به عمل کردن بر آنچه که از این تفکّر حاصل شد، منجر گردد».و حاصل کلام درباره‌ی معنای لفظ تفقّه - در معنای مطلق آن در آیات الهی- یعنی: «تلاش برای یادگیری و فهم تمام آنچه در قرآن بیان شده است.» و این درک و فهم، نزد افراد مختلف در نوسان است؛ و هرکس به ظرفیّت خویش علومی را کسب می‌کند.در فصل سوّم به چند سوال پاسخ داده شد از جمله: آیا قرآن برای عموم قابل فهم است؟ آیا ظاهر قرآن قابل فهم است؟ و پاسخ‌های مثبت به این سوال داده شد. همچنین شبهاتی چند ارائه شد و از آیات قرآن و بیانات معصومان برای پاسخ به آن شبهات استفاده گردید و حاصل کلام در این بخش آن شد که قرآن برای تمام مردم نازل گشته، اعمّ از عرب و غیر عرب، دانشمند یا فرد عادّی، که به تناسب، هرکس می‌تواند از معانی ظواهر قرآن بهره ببرد.در فصل چهارم درباره‌ی اهمیّت و فوائد تدبّر و تفقّه در قرآن مطالبی ارائه گردید و اینکه قرآن کتابی هادی و مبارک است که هم برای صلاح فرد و هم جامعه بیانات استواری دارد. و راه سعادت دنیوی و اخروی را می‌توان در سایه‌ی عمل به احکام قرآن طی کرد. خود قرآن بیاناتی دارد درباره‌ی ستایش تدبّر کنندگان در قرآن و نکوهش کسانی که در آن تدبّر نمی‌کنند.در فصل پنجم درباره‌ی ضرورت تدبّر در قرآن گفته شد، بیاناتی همچون حصول علم نافع، وجوب تمسّک به آن، نقش اختلاف زدایی آن در جامعه‌ی اسلامی و مواردی دیگر.در فصل ششم و هفتم بیاناتی درباره‌ی موانع تدبّر و تفقّه و شروط مطالبی آورده شد. موانعی همچون توجّه صِرف به لفظ آیات بدون توجّه به معانی آن و بیاناتی درباره‌ی اصلاح این موانع، و شروطی همچون آشنایی با زبان عربی و التزام به این شروط برای حصول درک و فهم هرچه بهتر از تدبّر و تفقّه خویش در آیات قرآن.

یحیی محمد در «مشکلة‌ الحدیث» بر اساس دلایلی مانند شیوه اصحاب ائمه متأخر(ع) در برخورد با مسأله امامت، شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون شیعی، حیرت و اختلاف شیعه در امامت امام بعد در هر دوره، عدم عرضه کتاب کافی به نواب اربعه و برداشت عدم اعتقاد به علم و عصمت ائمّه(ع) با توجه به دیدگاه خاص مکتب قم درباره غلو، به انکار علم و عصمت ائمّه(ع) پرداخته است که البته ادعای او خالی از اعتبار است؛ زیرا وضعیت سیاسی و اجتماعی شیعیان در دوران ائمّه متأخّر(ع) که به سبب تضییقات ائمه جور با تقیه شدید ایشان همراه بود، دسترسی اصحاب ائمّه(ع) به ایشان را محدود و مشکل می‌ساخت و سبب نقل روایات کمتری از ایشان می‌گردید؛ چنان‌که عواملی مانند آماده‌سازی شیعیان برای ورود به عصر غیبت، تعهّد و امانت‌داری راویان شیعه به ضبط صحیح اسناد و از بین رفتن نامه‌ها و مکتوبات ائمّه(ع) نیز نقل مستقیم روایت از ائمه معاصر(ع) را کاهش می‌داد. عدم عرضه کتاب کافی به نوّاب اربعه نیز به سبب عواملی مانند وجود جوّ ناامنی و تقیه، وجود قرائن صحت صدور روایات کافی نزد کلینی، عدم معاشرت مستقیم کلینی با نوّاب اربعه است و نشانه تردید کلینی در علم و عصمت امام(ع) یا بی‌اعتمادی به نایبان آنان نیست؛‌ افزون بر آنکه ذکر فضائل و صفات الهی ائمّه(ع) از سوی بزرگان و مشایخ قم در آثار روایی آنان، نشانه اعتقاد راسخ به علم غیب و عصمت ائمّه(ع) و اثبات خلافت الهی آنان در روایاتی بوده که به جمع و نقل آن همّت گماشته‌اند.

یکی از اصول مهم زیستِ متکی بر قرآن کریم و روایات معصومین:، «خدامحوری» است که در آموزه‌های اسلامی بر‌ آن تأکید شده است. بر اساس این اصل، کل نظام هستی از یک هستی محض و یکتا منشعب شده که ضرورت وجود او از ناحیه خود اوست. اگر مبنای زندگی فردی و اجتماعی بر اساس توحیدباوری و تقواپیشگی باشد، بسیاری از مشکلات اجتماعی و خانوادگی از میان برمی‌خیزد؛ به این ترتیب که زندگی فرد تحت مدیریت و ارادۀ خدا قرار می‌گیرد و در نتیجه تمسک به آن در حوزۀ فردی، خود‌فراموشی و خودخواهی از میان می‌رود و خوف از خدا، آرامش درونی، پایداری در مقابل گناه و فهم دین و بینش شریعت، جای آن را می‌گیرد. هم‌چنین در حوزۀ اجتماعی می‌توان کنترل رفتارهای جمعی، تعدیل حُبّ و بغض‌های اجتماعی، مردم‌‌دوستی و مهرورزی و بسط روحیه گذشت در حریم خانواده را از مهم‌ترین آثار اجتماعی آن برشمرد.