جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در این تحقیق ابتدا تعریفی لغوی و اصطلاحی از واژه تناسب به دست داده و سپس جهت دستیابی به جلوه هایی از زیبایی های نظم و ارتباط بین آیات سوره های اعلی تا ناس، مباحث ذیل را آورده است: ارتباط سوگندهای سوره با یکدیگر، تناسب آغاز و انجام هر سوره، تناسب وجه تسمیه سوره، محتوا و اهداف آن، هماهنگی و ارتباط هر سوره با سوره مجاور

این پایان نامه مشتمل بر سه بخش با عناوین ذیل است: مباحث لغوی و تفسیری و روائی درباره محکم ومتشابه، بررسی محکم و متشابه در آیات قرآن، اصول ومبانی فهم و تفسیر قرآن کریم . این پایان نامه براساس این دیدگاه نوشته شده است که آیات متشابه قرآن رابوسیله آیات محکم آن می توان فهم و تفسیر کرد.

این پایان نامه، ترجمه، تحقیق و نقدی است برمقدمه المحرر الوجیز فی تفسیرالقرآن العزیز تألیف ابن عطیه. مطالب آن شامل سه بخش است: در بخش اول متن کامل مقدمه ابن عطیه و در بخش دوم ترجمه آن و دربخش سوم شرح آن آمده است. در تحقیق متن، به مواردذیل پرداخته شده است : ذکر مآخذ روایات، تصحیح اغلاط، شرح اعلام، نقل اقوال مفسران در تفسیر آیات.

مجموعه ای از مباحث مرتبط با قرآن که هر یک وجهی از وجوه مطالعات قرآنی را تبیین می کند یا به پرسشی از پرسش ها درباره قرآن می پردازد با عنوانکلی علوم قرآن نامیده می شود که آشنایی با هر یک از آنها نقش مهمی را در بهره گیری از محتوای قرآن ایفا می کند. بدین منظور نخستین گام ارائه تعریف علمی و دقیق اصطلاح علوم قرآن است تا در پرتو آن معلوم شود چه علومی را به درستی می توان علوم قرآن نامید . برخی از دانشمندان علوم قرآن کلیه مباحث متعلق به قرآن را تحت عنوان علوم قرآن نامیده اند ولی برخی دیگر تنها علومی را که از عوارض ذاتی و اختصاصی قران بحث می کنند علوم قرآن دانسته اند. بر عکس گروهی حتی مباحث مربوط به تاریخ مصاحف، بررسی اوصاف و ویژگی های قرآن کریم را علوم قرآن نام نهاده اند. دقیق ترین تعریفی که می توان ارائه داد این است که بگوییم منظور از علوم قرآن مجموعه علومی است که مقدمه فهم و تفسیر قرآن واقع می شوند. گام دوم آشنایی با شیوه های رده بندی علوم قرآن و تعیین جایگاه علوم قرآن در علوم اسلامی و نیز سلسله دانش بشری است. علوم قرآن را بر اساس ملاک هایی همچون موضوع، روش، تربیت تایخی، درون قرآنی یابرون قرآنی بودن و میزان کارآمدی در فهم و تفسیر قرآن می توان رده بندی نمود. روش برگزیده در این تحقیق، ملاک قرار دادن میزان کارآمدی هر یک از این علوم در فهم و تفسیر قرآن است. گام سوم، روش شناسی علوم قرآن است که به عنوان بخشی از مباحث مربوط به فلسفه علوم قرآن، با نگاهی معروف شناسانه از انواع درجه دوم به بازکاوی و بازنگری بیرونی علوم قرآن پرداخته و مبانی روش شناختی آنها را مورد بررسی قرار می دهد. نگارنده در فصل اول این تحقیق سراغ تعاریف و ضمن بررسی تحلیلی تعاریف مختلف علوم قرآن را مقدمه فهم و تفسیر قرآن دانسته است. در فصل دوم به ضرورت رده بندی علوم قرآن و تعیین جایگاه آن در علوم اسلامی و سلسله دانش بشری پرداخته و با ملاک قرار دادن کارآمدی هر یک از علوم قرآن در فهم و تفسیر قران الگویی را برای رده بندی این علوم ارائه داده است. در فصل سوم نیز درصدد اثبات این دیدگاه بوده است که علوم قرآن دانشی با موضوعات متعدد بوده و از تنوع روش ها برخوردار است. و به همین دلیل روش پژوهش ترکیبی اعم از روش نقلی، عقلی و تحلیلی زبانی را علوم قرآن پیشنهاد کرده و در نهایت نتیجه گرفته است که روشهای علوم مختلف اعم از علوم انسانی ، علوم تجربی، و علوم ریاضی در روش شناسی علوم قرآن کارآیی دارند.

به دنبال القاء شیهات باطل و نسبت های ناروای الوهیت و ربوبیت و بنوت در حق حضرت عیسی (ع) توسط اهل کتاب و نیز مشرکان ، قرآن کریم ، ضمن رد شبهاتباطل و تمامی نسبت های ناروا ، عیسی بن مریم (ع) را فرزند ذکور مریم و بنده رسول خدا دانسته و ‎۲۲ وصف را درمقام توصیف ابعاد مختلف شخصیت آن حضرت به کار برده است و در مورد رسالت مسیح (ع) برخورد تنزیهی داشته است و البته خود حضرت عیسی (ع) هم به بنده بودن و رسالت خود در دعوت مردم به سوی خدا ، اذعان کرده است . مهمترین عوامل رشد گسترش عقاید الحادی در میان پیروان حضرت عیسی (ع) عبارتند از : ابعاد شخصیت قومی بنی اسرائیل و نیز نوع خلقت و ولادت حضرت مسیح (ع) و همچنین نوع معجزات ارائه شده آن حضرت . مهمترین اهداف قرآن کریم از طرح داستان حضرت عیسی (ع) در قرآن کریم عبارتند از : اهداف سیاسی و اجتماعی ، اهداف فرهنگی و عقیدتی ، اهداف اخلاقی و تربیتی .

نفاق از جمله مفاهیمی است که با ظهور اسلام در شبه جزیره پا به عرصه ادبیات عرب گذاشت و با ورود اسلام به مدینه به یکی از مفاهیم پدید آمده در فرهنگ اسلامی بدل گردید. از این روست که برای شناخت دقیق این مفهوم قرآن به عنوان اولین متن ظهور آن در ادبیات اسلامی مهمترین منبع مطالعه به شمار می رود. مطالعه قرآن با هدف شناخت این مفهوم ما را با عناصر اساسی معنا در این واژه آشنا می کند و نشان می دهد که در نفاق چه عناصر معنایی وجود دارد که آن را از مفاهیم مشابهی چون فسق و تقیه جدایی می بخشد. مطالعه و تجزیه و تحلیل آیات قرآن ما را متقاعد می کند که نفاق به عنوان یک پدیده اجتماعی؛ حرکتی هدفمند و خصمانه بوده است که می کوشیده تا مخالفت خود را با حاکمیت پیامبر (ص) بر مدینه مخفیانه و پنهان به سرانجام برساند و آن را منهزم نماید. بدیهی است عنصر مخالفت با حاکمیت پیامبر(ص) بر مدینه از عناصر اساسی معنایی مفهوم نفاق به شمار می رفته و درست همین عنصر مهم معنایی بوده است که آن را از مفهوم فسق کفر و شرک جدا می کرده است. با این همه در دوره های پسین اسلامی دو مفهوم فسق و نفاق سخت در هم آمیخته و مصادیق هریک به جای دیگری تلقی شده است.آنچه که مهم است این است که پیامبر(ص) به عنوان حاکم اسلامی و کسی که نوک این پیکان به سمت او نشانه رفته در مقام مقابله با این پدیده چه رفتاری در پیش گرفته و چه الگوهای رفتاری را به اطرافیان خود پیشنهاد داده است. برای یافتن این الگوی رفتاری منافقان عمدتا یک راه اساسی وجو داشته و آن مراجعه به کتب سیره و کشف آن دسته از برخوردهایی است که فراتر از برخوردی موردی پادر عرصه رفتار گذاشته است. راه دیگر نیز تجزیه و تحلیل آیاتی از قرآن است که پیامبر(ص) را به رفتاری در برابر منافقان توصیه می کند و یا رفتاری از ایشان را در برابر منافقان گزارش می نماید. بی شک از آنجا که نگاه این دو متن به پیامبر(ص) و زندگی او سخت متفاوت است طبیعی است که گزارشهای آنها نیز از سیره نبوی گاه متفاوت بوده و هریک زوایایی را نقل کرده و یا به برخی رفتارها اهمیت داده اند این تحقیق علاوه بر بررسی مفهوم نفاق در اندیشه اسلامی کوشیده است تا گزارشهای قرآن و کتب سیره را از رفتار پیامبر(ص) با پدیه نفاق بررسی کرده و میان آنها مقایسه و تطابقی ارائه نماید.

هدف از این پایان نامه بررسی ظاهر و باطن کلام الهی از دیدگاه قرآن و سنت می باشد و در این موضوع سعی در پاسخ به سوالاتی چون ‎۱- مفهوم و باطن قرآن کریم چیست ؟ ‎۲- جایگاه ظاهر و باطن در فهم و تفسیر قرآن کریم و رابطه ظاهر و باطن با یکدیگر چیست ‎۳- " تنزیل " و " تاویل " با " ظاهر " و " باطن " چه رابطه ای دارند ؟ را دارد و در همین ارتباط فرضیه هایی چون - طاهر قرآن کریم معانی آن و باطن قرآن کریم مقاصد آیات و سور آن است ‎۱۲- ظاهر و باطن هر دو باهم مراد خداوند متعال است و در طول یکدیگر قرار دارند و مکمل یکدیگرند ‎۳- در منابع دینی " تنزیل " و " تاویل " ناظر به " ظاهر" و " باطن " است روش گردآوری این تحقیق عمدتا" کتابخانه بوده و بامطالعه و فیش برداری از کتب حدیثی و سایر منابع و در مواردی که به نقل آراء می پردازد ، تحقیق به صورت توصیفی صورت گرفته است این پایان نامه در یک مقدمه و سه فصل انجام گرفته که در مقدمه کلیات و در فصل اول " ظاره " و " باطن " در بیان قرآن کریم و لسان احادیث و در فصل دوم " ظاهر " و "باطن " از نظر مفسران و قرآن پژوهان و جایگگاه آن دو در فهم و تفسیر قرآن و در فصل سوم هم معنایی " ظاهر" و " باطن " با " تنزیل " و " تاویل " به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است از یافته های این تحقیق می توان نتیجه گرفت ظاهر و باطن قرآن از جمله مباحث پیچیده قرآنی است که به صراحت در قرآن نیامده است اصطلاح ظاهر و باطن ریشه در روایات داشته و در میان متون روایی مورد توجه و تاکید معصومان بوده و به یقین بیان آن مقصد و غایتی داشته است وجود وجوه چند گانه در نمونه هایی از احادیث بطون قرآن کریم و گوناگونی تعاریف ظرهر و باطن در احادیث موجب گوناگون فهم و در نتیجه موجب آسیب های خاص خود شده است بخشی از آسیب ها به حوزه سند شناسی و دشواری های طریق صدور ، بخشی به محتوا و مضامین احادیث و بخشی نیز به عدم توجه به هم سویی بطون قرآن با خطوط اساسی کلام الهی و روح حاکم بر قرن باز می گردد و این مضامین مورد بررسی افراد مختلف قرار گرفته است از این رو فهم و درک صحیح مفهوم چنین اصطلاحاتی و شناخت گستره کاربرد و جایگاه حقیقیشان از اهمیت ویژه برخوردار بود و در نگاه به قرآن کریم تاثیر ژرف خواهد داشت همچنین از آنجا که ظاهر و باطن قرآن دو ویژگی قرآن کریم است بنابراین همسو و هماهنگ با آیات قرآن و روح کلی حاکم بر آن است و ظاهر و باطن در طول یکدیگر و مکمل همدیگر و هر دو مراد خداوند متعال است .

در پایان نامه حاضر طی پنج فصل نماز در آیات و روایات بررسی شده است. در فصل اول معنای اقامه و صلاة در لغت و قرآن بررسی گردیده و در فصل دوم از مقدمات و لوازم تحقق اقامه نماز سخن رفته است. در فصل چهارم با عنوان تعقیبات اقامه نماز از امر به معروف و نهی از منکر، صبر و تحمل، ایثار و گذشت و جز آنها بحث شده است. فصل پنجم به بیان آثار فردی و اجتماعی اقامه نماز اختصاص یافته است.

تحت عنوان بررسی غفلت از دیدگاه قرآن و حدیث که سعی شده است با بهره گیری از آیات قرآن و تفاسیر و همچننی روایات و کتب اخلاقی که بیانگر غفلت و غفلان هستند، بنیاد کار پی ریزی و ابعاد مختلف موضوع در پنچ بخش تدوین شود. بخش اول به بررسی کلیات اختصاص داده شده است. که عبارتند از تعریف لغوی و اصطلاحی غفلت و زمینه بیان مسله غفلت در قرآن و حدیث. بخش دوم در برگیرنده ماهیت و مراتب و انواع غفلت است که مهمترین فصل برای شناخت این معضل بزرگ است. بخش سوم بررسی عمده ترین زمینه های غفلت در دو موضع متفاوت درونی و بیرونی را در بر گرفته و به عوامل بروز غفلت و نقطه آغاز خطای بشر اشاره شده است. پیامدهای غفلت اعم از دنیوی و اخروی بررسی شده و با طرحی نو نمونه های قرآنی مصادیق غلت ذکر گردیده است. در بخش پایانی پیشگیری و روشهای درمان غفلت ‬و نسخه اصلی درمان این درد فراگیر که همان ذکر است ارائه شده است

در این تحقیق طی پنج فصل توکل با تکیه بر آیات قرآن بررسی شده است. در فصل اول کلیاتی از بحث آمده است. در فصل دوم با عنوان مفاهیم توکل از معنای توکل و وکیل در لغت و اصطلاح، حقیقت توکل، فلسفه توکل، خاستگاه و مبانی توکل، توحید در توکل، درجات توکل، چگونگی تحصیل توکل و جز آنها سخن رفته است. در فصل دوم ذیل عنوان توکل در فرهنگ اسلامی، توکل در روایات و عرفان و ادعیه و ادب فارسی بررسی شده است. در فصل چهارم، با عنوان راه و رسم توکل از موضوعات مختلفی چون مرز توکل، عدم منافات سعی با توکل، توکل و تحصیل معاش، توکل و تطیر، توکل و ایمان، توکل و صبر و نیز آداب و رسوم توکل، الگوهای توکل در قرآن بحث شده است. در فصل پنجم، با عنوان دستاوردهای توکل آثار و نتایج توکل بررسی شده است.