جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، فضا برای نقد تجدد مهیا گشت و افراد و گروه‌های زیادی انتقاد از آن را سرلوحة کار خویش قرار دادند. در این میان، «فرهنگستان علوم اسلامی قم» نیز یکی از نحله‌هایی بود که با شدت و توان و با رویکردی تمدن‌ساز به اسلام، سعی نمود پایه‌های تمدن اسلامی را در مقابل تمدن غربی استوار سازد. بر این اساس، در تحقیق حاضر برآنیم که اندیشة سیاسی اصحاب «فرهنگستان علوم اسلامی قم» را بررسی نماییم. بدین منظور، روش جماعت‌گرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای رسیدن به مقصود، غیریت‌سازی جماعت فرهنگستان با تجدد و نقدهای فرهنگستان به فلسفة اسلامی از نظر خوانندگان خواهد گذشت. هم‌چنین، مبانی فلسفی فرهنگستان (فلسفة شدن اسلامی) معرفی می‌گردد. در نهایت، تأثیر موارد فوق بر اندیشة سیاسی اصحاب فرهنگستان تبیین خواهد شد.

چکیده ندارد.

تفسیر سیاسی قرآن در ایران معاصر اندیشهای نص محور و درونگراست که با اعتقاد به جامعیت و خودکفایی قرآن راه حل سیاست امروزین را در بازگشت بازفهمانه به قرآن میداند و از همین دیدگاه به نقد دوگانه سنت (تحجرگرایی دینی) و تجدد (ایدئولوژیهای سکولار) میپردازد. اتخاذ روش درون قرآنی، گسستگرایی از مفسران گذشته، توجه به واقعیتهای سیاسی- اجتماعی، پرهیز از اسرائیلیات و احادیث ضعیف، تأکید بر تاریخ صدر اسلام و عقلگرایی از شاخصههای مهم قرآنگرایان محسوب میشود. تفسیر سیاسی قرآن پس از شکست تجارب گوناگون مدرنیتههای ایرانی از جمله تجدد سیاسی در قالب مشروطه و نوسازیاقتصادی و اجتماعی در قالب پهلویسم و گسترش خرافات در عرصههای فرهنگی و اجتماعی، برای سامان بخشی جامعه ایران شکل گرفت. پیشگامان تفسیر سیاسی قرآن (سید اسدالله خرقانی، رضاقلی شریعت سنگلجی و سید محمود طالقانی) با عرضه معضلات و مشکلات جامعه ایران به محضر قرآن رویکرد جدیدی در قرآن پژوهی ابداع کردند و بین قران و واقعیتهای اجتماعی- سیاسی تعامل ایجاد نمودند. اتخاذ چنین رویکردی باعث ایدئولوژیک شدن مذهب گردید و ایدئولوژی اسلامی در تقابل با ایدئولوژی های مارکسیسم، لیبرالیسم و سلطنت قرار گرفت. براساس این رویکرد نظام اجتماعی مانند نظام طبیعی دارای ضوابط و مقررات از پیش تعیین شده است. ارکان جامعه از جمله اقتصاد، سیاست، جهاد و فرهنگ قانونمند و منطبق بر سنتهای الهی میباشد. بنا به اعتقاد قرآنگرایان جامعهای بطرف توسعه و پیشرفت گام بر میدارد که با شناخت جامع اصول و سنت های الهی در جامعه و عالم هستی هماهنگ حرکت کند. نظام سیاسی در چنین جامعه غیر استبدادی و با مشارکت مردم قوام پیدا میکند که قرآن گرایان از آن تعبیر به «حکومت اسلامی شورایی» و «دموکراسی اسلامی» میکنند و در عرصه اقتصادی به مالکیت خصوصی تاکید دارند، برای رسیدن به چنین جامعهای مهمترین مولفه خود آگاهی مردم از خود، جامعه و نظام بینالملل است. آگاه شدن مردم از فواید نظام سیاسی غیر استبدادی، جامعه منسجم، غیر متشتت، عقلانی، مردم را برای دستیابی و رسیدن به چنین جامعه مطلوبی به تلاش و کوشش وامیدارد. . در راستای چنین برداشتی از قرآن بود که بحث وحدت و همگرایی، خرافات زدایی، احیای روحیه انسان مسلمان که بر اثر سلطه غرب به رخوت و سستی گرایده بود و همگانی کردن مفاهیم رهاییبخش قرآن در اولویت قرآنگرایان قرار گرفت. قرآن گرایی تحولات و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری بر جای گذاشت که برخی ازاین نتایج در متن تحقیق اشاره یا توضیح داده شده است.

شیخ اشراق اموردنیوی را به دو بخش امور متعلق به اعمال انسان و اموری که مربوط به آنها می باشد تقسیم می کند و از این رهگذر وارد عرصه سیاسی می شود و در تقسیم بندی حکمت در بخش حکمت عملی ، تدبیر مدن را برای رسیدن به زندگی دنیوی انسان ضروری می داند و با جرئتی وصف ناشدنی به بیان دیدگاههای خود در باب رهبری داناترین فرد در جامعه می پردازد .اهیت سیاستی که سهروردی از آن سخن می گوید بر پایه مبانی نظری وی ، حکایت از نگاه آن جهانی سهروردی به دنیا دارد . بدین ترتیب وی با اعتقاد به ضرورت زندگی جمعی انسان ضمن اثبات نبوت به حکومت حاکم تاله به عنوان الگوی حکومت مطلوب خود نظر دارد و از این منظر مفاهیم حاکمیت ، قدرت و سیاست را معنا می کند .

جریان روشنفکری دینی درون حاکمیت مهمترین جریانی است که در قالب پارادایم قدرت‌گرایی جریان روشنفکری دینی بعد از انقلاب اسلامی ایران به خصوص در سالهای اخیر ظهور پیدا کرده است به طوری که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری تحولات سیاسی و اجتماعی ایرانِ بعد از انقلاب اسلامی داشته و از آنجا که اجتماع گرایان به خصوص السدیر مک اینتایر معتقدند سنتهای مختلف در جامعه با توجه به دارا بودن ارزشها، عقاید و باورهای متفاوت نسبت به همدیگر همواره در حال رقابت و سایش با یکدیگر هستند . تا با برتری نسبت به رقبای خود بتوانند نظم سیاسی دلخواه خود را بر اساس باورهای سنت فکری و سیاسی خود بنانهند. و در این راستا حتی در سنت فکری خود نیز دست به تحول می‌زنند و باورهای خود را از دیدگاه دیگری تفسیر و بازتعریف می‌کنند. و از آنجا که جریان روشنفکری دینی درون حاکمیت در قالب دو سنت فکری – سیاسی اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی در ادبیات سیاسی ایران شناخته می‌شود نیز از این قاعدۀ اجتماع‌گرایان مستثنی نیستند. آنها با ایجاد تحول در سنتهای اولیۀ خود بعد از انقلاب اسلامی که در جریان راست و چپ سیاسی تعریف می‌شدند. و دارای مبانی فکری و دین‌شناسی متفاوتی از یکدیگر بودند به سنت اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی با باورهای جدید بدل شدند. و پا به عرصه‌های سیاسی و اجتماعی گذاشتند. در این بین تفاسیر و تعاریف جداگانۀ آنها از مفاهیم سیاسی به خصوص مفهوم عدالت امری کاملاً طبیعی بود چرا که سنتهای مختلف با توجه به مبانی فکری و دینی و نوع تأثیرپذیریشان از مدرنیته و مکاتب مدرن غربی، تفاسیر متفاوتی از مفاهیم سیاسی و به خصوص مفهوم عدالت از خود ارایه می‌دادند. بنابراین سنتهای فکری و سیاسی فعال در جامعۀ خودمان در تفسیر مفهوم عدالت آن را با آزادی می‌سنجند. سنت اصول‌گرایی با تقدم عدالت بر آزادی معتقد است که توسعه عدالت در جامعه زمینه‌ساز آزادی و آزادی‌های مدنی است و در واقع تعریفی که اصول‌گرایان از عدالت ارایه می‌دهند یک نوع عدالت توزیعی است. و در طرف مقابل سنت اصلاح‌طلبی با تقدم آزادی بر عدالت معتقد است عدالت زمانی می‌تواند در جامعه باشد. که آزادیهای مدنی در جامعه وجود داشته باشد. در غیر این صورت حرف زدن از عدالت بی‌فایده است. بنابراین تعریفی که اصلاح‌طلبان از عدالت ارایه می‌دهند یک نوع عدالت استحقاقی است. ما در این نوشتار به طور مفصل به مباحث فوق در طی چهار فصل خواهیم پرداخت.