جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در تاریخ اندیشه بشر،مباحث هستی شناسانه از مهمترین مسائل عقلی بوده که مورد توجه بسیاری از بزرگان قرارگرفته است در این میان بحث عالم مثال از بدیع ترین مباحث مورد توجه اندیشمندان به ویژه متفکران مسلمان بوده است . دربین آنها علامه طباطبایی (ره)و شاگردانش از طلایه داران این امراند.علامه طباطبایی برهان خود را برای اثبات عالم مثال براساس صورت های حسی وخیالی که در نفس پدید می آیند، شکل می دهد.و ویژگی هایی مانند حیات، علم وقدرت و آثاری مانند شکل وبعد و وضع را برآن مترتب می داند اما آثاری مانند قوه واستعداد و حرکت را از آنها سلب می کند.از ویژگی های دیگر عالم مثال این است که معلول عالم عقل و علت عالم ماده است یعنی بر اساس نظام علی و معلولی ترتیب یافته است وبرهمین اساس هم هماهنگی بین آنها وجود دارد. شهید مطهری با اشاره به دیدگاه حکمای اشراق وعرفا، برای عالم مثال ویژگی هایی جسمانی (نه صرفا مادی) قائل بوده وآثاری مانندحرکت ، قوه، زمان ومکان را از آن سلب می کند. علامه حسن زاده آملی عالم مثال وبرزخ را یکی دانسته و رابطه تنگاتنگ و هماهنگ بین عواملسه گانه را مطرح می سازد.علامه جوادی آملی معتقد است که عالم مثال مهمترین توضیح برای مشکل مباشرت مستقیم فاعلیت عقل نسبت به عالم طبیعت است واثبات عالم مثال را یکی از معارف عرفان می داند.علامه مصباح یزدی لزوما رابطه بین موجود های ضعیف وقوی را از نوع تشکیک خاصی نمی دانند بلکه ممکن است تشکیک از نوع عام باشد. ایشان نیز بین عوالم سه گانه رابطه ی علی ومعلولی قائل اند واز نظر ایشان عالم مثال ابتدا براساس نظریه عرفا مطرح شده است.

می‌توان گفت یکی از دغدغه‌های اساسی بشر از قدیم الایام این بوده که جهان با این همه عظمت خود به خود به وجود آمده و به صورت اتفاقی و بدون هیچ گرداننده و به وجود آورنده‌ای بوده یا اینکه دارای خالق قادری است که قدرت به وجود آوردن و گرداندن این جهان را دارد؟ از همان روزهای نخستین که این گونه مسائل مطرح شده‌اند به جهت اینکه انسان ذاتاً دارای قوه تفکر و تعقل است مسلماً اختلاف نظریه وجود داشته و نظرهای مختلفی مطرح شده که با گذشت زمان و پیشرفت علوم مختلف این اختلاف نظریه از پیشرفت بیشتری برخوردار شده است، با توجه به این مسئله و با عنایت به اینکه در دهه‌های اخیر علوم مختلف و فناوری از پیشرفت چشمگیری برخوردار شده و مسلماً افرادی هم که معتقد به وجود آمدن گیتی به صورت اتفاقی هستند به دنبال اثبات ادعای خود می‌باشند پس ضرورت دارد کسانی که در حیطه علوم معارف و فلسفه و دین عمر خود را نهاده‌اند و در این راه به فعالیت می‌پردازند جهت دفاع از حق و حقیقتی که به آن رسیده‌اند تمام توان خود را به کار برده و برای اثبات وجود خداوند تلاش نمایند، یکی از راه‌هایی که می‌توان جهت انجام این امر انجام داد پرداختن به برهان‌های مختلفی است که بزرگان و صاحب نظران فلاسفه و دین بر اثبات وجود خداوند تبارک و تعالی آورده‌اند، در این رساله به تحلیل و بررسی انواع براهین فلسفی اثبات وجود خداوند پرداخته شده است و به طور مختصر می‌توان گفت مهم‌ترین یافته‌های این تحقیق بررسی انواع براهینی است که بر وجود خداوند آورده شده و همچنین بررسی و نقد نظریه کسانی است که معتقدند بر اثبات وجود خداوند نمی‌توان برهان اقامه نمود. روش این تحقیق برای گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه‌ای است و شیوه نگارش مطالب توصیفی تحلیلی می‌باشد.

این رساله در پی کشف هدف از آفرینش جهان و انسان، از نگاه قرآن و روایات، و فلاسفه معاصر اسلامی است. فلسفه آفرینش جهان و انسان، به این معنا که جهان برای چه خلق شده است و انسان برای چه آفریده شده است اساسی‌ترین مسئله‌ای است که ذهن هر انسانی را به خود مشغول می‌کند، این مسئله دو سوال مهم را در بر دارد: یکی این که خالق این جهان هستی از کار خود هدفی داشته است و آیا در افعال او غرض و غایت وجود دارد؟ دیگر این که آیا این جهان که فعل خداوند متعال است هدف و غرضی دارد؟ با توجه به آیات قرآن کریمخلقت جهان بر اساس حکمت الهی به سوی غایتی خاص در حرکت است، به عبارت دیگر خلقت جهان برای انسان می‌باشد. مهمترین منابع نقلی قرآن و نهج‌البلاغه و روایات معصومین (ع) است و بقیه، آرای فلاسفه ، تحلیل و استدلال‌های عقلی و نظریات متفکران و دانشمندان اسلامی است.

یکی از راه های شناخت و کشف مجهولات راه عقل و اندیشه است. در این تحقیق به بیان نظرات دو فیلسوف نامدار شرق و غرب (ابن سینا و دکارت) در رابطه با عقل به عنوان مهمترین منبع شناخت پرداخته شده است. ابن سینا هر انسانی را واجد عقل هیولانی می داند که این عقل، برای شناختن حقایق عالم، حرکت خود را در یک جریان و بستر زمانی آغاز می- کند. سرمایه اولی این عقل،اولیات و بدیهیات عقلی است که از جانب حق تعالی به او الهام می شود، سپس قوای ادراکی به حرکت می افتد و عقل از طریق استنباط برهانی سیر خود را آغاز می کند و غایت مطلوبش، رسیدن به درجه عقل مستفاد و برقراری ارتباط و اتصال با عقل فعال است وقتی عقل به این مرتبه که برترین مرتبه شناخت عقلی و منتهای کمال انسان است، رسید با افاضه و اشراق عقل فعال به صور همه حقایق دست می یابد. دکارت یگانه مرجع معتبر شناخت و معرفت عقلی را عقل و روش عقلی یعنی ریاضی محض معرفی نمود و اظهار داشت هر آن چه را عقل به طور واضح و متمایز ادراک کند، صحیح است وی برای دستیابی به معرفت یقینی براساس عقل مستقل بشری حرکت می کند و هیچ گونه مرجعیتی برای هیچ چیز بیرون از قلمرو عقل قائل نشد. با همین عقل سعی کرد از شک فرضی به یقین رسد و وجود کائنات را با آن اثبات کند نه تنها نفس و عالم خارج، بلکه خدا را نیز با ادله همینعقل اثبات کرد.هدف پژوهش آشنایی با دیدگاه ابن سینا و دکارت در رابطه با عقل به عنوان مهمترین منبع شناخت و مقایسه دیدگاه دو فیلسوف یاد شده در این موضوع است. روش تدوین پژوهش حاضر به صورت توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است .

انسان کامل از مباحث کلیدی و اساسی و در عین حال جذاب و شیرین در فلسفه و عرفان به‌ویژهفلسفه و عرفان اسلامی است . فلسفه و عرفان اسلامی نگاه و توجه ویژه ای به انسان و چگونگیزیستن و به تکامل رسیدن وی دارد . عرفا با توجه به اهمیت سیر و سلوک وتکامل بیشتر به این موضوع پرداخته اند. این رساله با روشنقلی با فیش برداری از آثار ابن سینا و ابن عربی و شیخ اشراق و کتب و مقالات مرتبط با آنها تهیه شده است . ابن سینا که نماینده فلسفه مشاء است در بخش عرفان و تصوف از کتاب اشارات و تنبیهات خود به مباحث عرفانی پرداخته است ؛ او از انسان کامل نام نبرده است اما از ویژگی‌هایی که برای عارف نام برده است می توان چنین برداشت کرد که عارف از نظر او همان انسان کامل است . عارف از نظر او باید مراحل اراده ،ریاضت ، اوقات ، و سکینه را طی کند و در هر مرحله حالات خاصی برای او بوجود خواهد آمد . از ویژگیهای ظاهری نیز می توان گشاده رویی ، کینه نداشتن و با گذشت بودن ، تواضع و فروتنی ، تجسس نکردن ، وانجام عبادات و فرایض را ذکر کرد . ابن سینا به ضرورت پرورش قوه تفکر و تعقل برای رسیدن به کمالبسیار تأکید می کند و انسان کامل راکسی می داند که به منتها درجه عقلی رسیده باشد. سهروردی که پایه گذار حکمت اشراق خوانده می شود نیز بدون اینکه از انسان کامل نام ببرد در کتابهای حکمه الاشراق و پرتو نامه و صفیر سیمرغ ویژگی‌هایی برای حکیم متأله مانندانجام عبادات ، خلوت ،ریاضت ،توانایی خلع اختیاری بدن از روح و غیره ذکر کرده است . سهروردی بیشتر به جنبه های عرفانی و صوفیانه انسان کامل پرداخته است .اما ابن عربی که پدر عرفان نظری نام گرفته است نخستین کسی است که واضح و مشخص از انسان کامل نام برده است و به بیان ویژگیها و خصوصیات و راه رسم کامل شدن می پردازد . انسان کامل ، جهان اکبر است که هرچه در هستی است در او وجوددارد بلکه چیزی بیشتر دارکه همان امانت الهی است .انسان میوه درخت آفرینش . انسان کامل زبده وحاصل این میوه است ، او مقصود آفرینش و آیینه تمام نمای الهی است که تمامی اسماء و صفات الهی را در خود منعکس می کند . ویژگی مشابه این سه عارف و فیلسوف بزرگ مسلمان توجه جدی و بارز آنها به اهمیت تکامل انسانی است که با دیگر موجودات تفاوتی اساسی دارد و آن روح و نفس آنهاست که توانایی عروج به بالاترین حد هستی را دارد .

عقل نظرى مهم ترین قوه نفس ناطقه است که اصلى ترین کارکردش از نظر فلاسفه، ادراک کلیات است. این کلیات دربردارنده صور و معانى، تصورات و تصدیقات، قضایاى صادق و کاذب، و نظرى و عملى، واجبات، ممکنات و ممتنعات، ظنیات، یقینیات و... است. عقل نظرى بدون نیاز به بدن و قواى بدنى، آن کلیات را به گونه اى ویژه و با علم حضورى از مبادى عالیه دریافت مى کند و نقشش در این دریافت، تنها انفعال و تأثر است؛ اما اینکه مبادى عقل نظرى چیست و مراتب آن کدام اند و آیا همه افراد مى توانند به همه مراتب آن نایل شوند و نیز عقل نظرى چه نقشى در تولید علم و اخلاق دارد و آیا مى تواند در حصول سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت نقشى داشته باشد و موانع این نقش کدام اند، پرسش هایى اند که پاسخشان از نظر ابن سینا و ملاصدرا در این مقاله کانون بررسى و تحقیق قرار مى گیرد.

چکیده تحقیق: هدف از این تحقیق بررسی و تحلیل تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و فردریک شلایرماخر در باب مسئله وحی و تجربه دینی است. شلایرماخر با طرح نظریه تجربه دینی قصد داشت به دین اصالت بخشد و آن را از فروکاستن به حوزه اخلاق نجات دهد. از نظر او دین از سنخ شهود و احساس است، احساسی که نه معرفت بخش و نه قابل تعلیم و تعلم است، او معتقد است همه انسان‌ها می‌توانند شهودهای اصیل و جدید داشته باشند و دین را بسط دهند. شلایرماخر با طرح این نظریه دین را به احساس شخصی فروکاست و دست بشر را از حقایق وحیانی کوتاه کرد. به عقیده علامه طباطبایی الفاظ و عبارات قرآن عیناً از جانب خداوند متعال نازل شده و پیامبر و فرشته وحی هیچ دخل و تصرفی در آن ندارند. از نظر علامه، دلایل الهی بودن قرآن، وجوه اعجاز قرآن، از جهت فصاحت و بلاغت آن و اُمی بودن آورنده آن و دلیل دیگر بیانات ضمنی قرآن کریم است. اما این‌که وحی حاصل ارتباط وحیانی پیامبران است یا تجلی نفس آنهاست، در صورتی که وحی تجلی نفس پیامبران باشد باز هم می‌تواند مصون از خطا باشد و تفاوت‌های وحی و تجربه دینی کدام‌اند، پرسش‌هایی است که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

خلاصه موضوع معاد، و مخصوصاً مبحث قیامت، در عصر حاضر نزدیک است به هاله ای از خیال بپیوندد. بنابراین، ما را به آن واداشت؛ غرض خود را، در وهله ی اول پاسخ به پرسش سرنوشت ساز معاد، و به خصوص روز قیامت اختصاص دهیم. اینکه؛ اصلاً قیامت چه واقعه ای است؟ چگونه به وقوع می پیوندد؟ در وهله ی دوم، در پی مقایسه ای بین قیامت از دیدگاه دو دین مقدس، اسلام و مسیحیت هستیم. در این راستا، تکیه اصلی خود را بر دو کتاب آسمانی قرآن و انجیل نهاده ایم. در قرآن کریم؛ تأکید بسیار زیادی، راجع به معاد و قیامت شده است. اگر هر کسی به قرآن مراجعه کند، به راحتی می تواند پاسخی به اکثر پرسش های خود، که راجع به قیامت و حیات پس از مرگ دارد، را جویا شود. قرآن کریم، اهمیت توجه کردن به بحث قیامت را مساوی با توجه کردن به بحث توحید دانسته است. در قرآن کریم توصیفی همه جانبه از قیامت ارائه شده است، و زندگی سرای دیگر را زندگی خیالی و اعتباری نمی داند، بلکه آن را حقیقی و واقعی می داند.اما اگر، به اناجیل چهارگانه، و حتی افزون بر کتاب مقدس مسیحیت به رساله های قدیسان مسیحیت، نیز رجوع شود، نمی توان پاسخی همه جانبه در مورد قیامت یافت. زیرا رستاخیزی که، در اناجیل به تصویر کشیده شده است، به مثابه ی نشانه ی عمل خدا و حقانیت عیسی(علیه السلام) است. پایه ی اساسی رستاخیز در اناجیل، رستاخیز عیسی(علیه السلام) است، و تنها معاد روحانی در مسیحیت مطرح است. عهدجدید، رستاخیز عالم را با رستاخیز مسیح به اثبات می رساند. قیامت، به آن معنا و مفهومی که مدنظر قرآن کریم است هیچ گاه در عهدجدید بیان نشده است. بلکه، به اعتقاد مسیحیان، عیسی مسیح بعد از کشته شدن، و دفن شدن دوباره از قبر خود برخاست و به آسمان ها رفت. مسیحیان معتقدند مسیح دوباره به زمین برخواهد گشت، و رستاخیز را در زمین برپا خواهد نمود.

اصل حقیقی در جهان توحید است ، انبیا و اهل بیت: هم فضیلت اصلی شان توحید است و ایشان به چیزی جز توحید دعوت نمی کردند پس امامت و ولایت تشریعی، یکی از اساسی ترین پایه های اسلام و توحید ناب است و از متن دین و توحید افعالی برخاسته است. بنابراین نیاز همیشگی بشر بوده و حتی در زمان غیبت نیز استمرار دارد. . در مکتب اسلام همان قدر که وجود پیامبران برای هدایت بشر لازم بوده، ضرورت وجود امام نیز غیر قابل انکار است؛ چرا که انسان در هر زمان، مکان، جهت نیل به سعادت حقیقی نیازمند راهنمایانی است که او را تا سر منزل مقصود هادی باشد که در عصر حضور، امام معصوم: و در عصرغیبت هم شبیه ترین فرد به آن بزرگواران، یعنی ولی فقیه جامع شرایط چنین مسئولیتی را بر عهده دارد.طبق دیدگاه شیعه حاکمیت مختص خداوند است که به پیامبر اکرم9و ائمه معصومین: اذن حاکمیت داده شد و در عصر غیبت نیز امور شیعیان رها نشده بلکه با توجه بهادله عقلی و نقلی، « ولی فقیه» حاکم مأذون است.

چکیده:از آن جا که انسان کامل یگانه خلیفه و جانشین حقیقی خداوند روی زمین و محل ظهور و تجلی اسماء خداوند است، طبیعتاً پرداختن به انسان و نقش و جایگاه او در جهان هستی و شناخت گوهر وجودی او از مهمترین تعالیم معنوی عارفان است. ضرورت این تحقیق به دلیل اهمیت انسان شناسی در دین مبین اسلام است.بر این اساس این تحقیق به بررسی دیدگاه یکی از مهمترین عرفا و انسان شناسان یعنی مولانا می پردازد. هدف از نوشتار حاضر این است که با کمک گرفتن از عمق تعالیم دینی و کشف و شهود و تجربیات عارفان مسلمان پرده های بسیاری از اسرار و رموز انسان برداشته شود و بستر رشد معنوی انسان فراهم شود. در اندیشه های مولانا انسان علت غایی نظام هستی است ونه تنها قائل به وجود انسان کامل است بلکه انسان کامل یکی از مفاهیم اساسی اندیشه های وی می باشد. مولانا برای انسان کامل متعالی ترین ابعاد وجودی، معرفتی، اخلاقی و اجتماعی را در نظر می گیرد، و وی را فانی در ذات حق، دارای اوج معرفت و کمال و مقام ولایت ظاهری و باطنی می داند.این تحقیق برای جمع آوری اطلاعاتاز منابع کتابخانه ای استفاده می کند و روش نگارش مطالب نیز توصیفی – تحلیلی می باشد.