جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضور دین مقدس اسلام در شبه جزیره ی عرب، نه تنها بر رفتار و کردار مردم عرب، و پس از فتوحات بر سراسر جهان تأثیر شگرفی داشت، که حتی بارزترین ویژگی عرب ها؛ یعنی خطابه و شعر را تحت الشعاع خود قرار داد. به سخن دیگر، نزول قرآن کریم در آن زمان و سامان، بر تمامی ابعاد مردم عرب و غیر عرب، تحول آفرین بود و خطابه های سهمگین و چکامه های بلند و بلیغ شاعران عرب، در آستان نثر رسا و اسلوب و شیوه ی گویای کلام مبین الهی کرنش کردند. زبان و بیان قرآن، حتی بر پیامبر اکرم، ائمه ی اطهار، خلفا و سایر مسلماناناثرگذار بود و در سبک بیان و بکارگیری ایماژها و نمادها، طرحی نو افکند. کتاب "القرآن والشعر"، به قلم خانم دکتر دلال عباس، پس از توصیف فضای عصر جاهلی، در فصل های پنجگانه ی کتاب، ما را با تاثیر شگفت قرآن / اسلام بر زندگی دینی، اجتماعی و سیاسی و دست آخر، نگرش و اندیشه ی آن دوره آشنا می کند. بدین سان که قرآن به مثابه یک متن، چه تحولاتی در زبان و واژگانو دیدگاه شاعران عرب داشته است. مولف محترم با روش تحلیلی وعلمی تأثیر قرآن بر شعر و نقش بی بدیل شعر بر روان و جان و زبان عرب ها را به تصویر می کشد و سپس با ارائه ی ادله ی ارزشمند و منابع موثق، وجود قرآن را باعث بالندگی نثر و کم فروغی شعله ی شعر می انگارد. از مهم ترین نتایج بدست آمده، تغییر درون مایه ی شعر، نثر و خطابه به محتوا و درون مایه ی اسلامی و دینی می باشد. همین کارکرد و تاثیر مثبت را روایات و احادیث پیامبر اعظم و پس از ایشان، خلفا؛ به ویژه حضرت علی بن أبی طالب (ع)، بر ساختار و بافت متون عربی نهاد.

کتاب «درس‌هایی درباره اسلام» با عنوان اصلی «VORLESUNGEN UBER DEN ISLAM» به زبان آلمانی و ترجمه‌ی عربی آن به نام «العقیده و الشریعه فی الإسلام»، نوشته ایگناس گلدزیهر (مستشرق یهودی) می‌باشد و از جمله نوشته‌هایی است که همواره مورد استفاده بسیاری از مستشرقان و مغرضان بلکه برخی از غربگرایان، از جمله: جرجی زیدان، احمد امین، دکتر نثار برای بیان شبهات گوناگون پیرامون حوزه‌های مختلف اعتقادی دین اسلام بوده است. گلدزیهر در بخش اوّل این کتاب با عنوان « محمّد »، به بیان مباحثی پیرامون شخصیّت پیامبر اسلام (ص) در مکّه و مدینه و ارزیابی روش‌ها و برنامه‌های فردی، اجتماعی و سیاسی ایشان در این دو شهر پرداخته و با مقایسه‌ی غیر منطقی بین آنها، مدّعیِ نتایجِ غیر منصفانه ای، از جمله: غیر الهی بودن مصدر قرآن، روحیه جنگ طلبی پیامبر(ص) و گسترش اسلام با زور شمشیر، شده است. نظرات گلدزیهر، با استفاده از ادلّه‌ی معتبرِ تاریخی، عقلی و نقلی و تبیین مسائلی، از جمله: تفاوت شرایط مکّه با مدینه، مسأله‌ی اُمّی بودن پیامبر اسلام (ص)، ابعاد مختلف سیره‌ی پیامبر اکرم (ص)، تفاوت‌های قرآن با عهدین، تضاد ادعاهای گلدزیهر با عقل و مستندات تاریخی، قابل نقد و بررسی است. در بخش دوّم کتاب با عنوان « فقه و آیین اسلام » به جایگاه قرآن در نظام اسلامی و علل تکامل فقه و آیین اسلام می‌پردازد. در این بخش با کم رنگ جلوه دادن نقش قرآن در فقه اسلام، تکامل و گسترش فقه را مربوط به دوران بعد از پیامبر(ص)، به خصوص، دوران خلیفه دوم و کشورگشایی‌های او و برخورد اسلام با تمدّن‌های بزرگ می‌داند. بررسی جایگاه قرآن در تدوین فقه اسلامی، در زمان حیات پیامبر(ص) و بعد از ایشان، در دوران صحابه تا عصر حاضر، میزان اعتبار قرآن در بین تمام فِرَق اسلامی، خلط و اشتباه گلدزیهر در فهم حدیث « اختلاف امتی »، دیدگاه گلدزیهر در این موضوع را با چالشِ غیر قابل حلّی روبرو می‌کند.

کتاب دین و دولت در اندیشه اسلامی، از جمله آثار است که در حوزه اندیشه سیاسی اسلام منتشر شده است. در این نوشتار ابتدا به اجمال به معرفی آن می پردازیم و پس از آن به طور گذرا آن را مورد بررسی و نقد قرار می دهیم.

این هم از شگفتی های روزگار است که شمس الدین محمد شهروزی با نوشتن تاریخ الحکماء، برای همه، جامه شرح حال دوخت اما خود برهنه ماند و شرح حال روشنی از او در دست نیست. از نسخه های خطی رسائل الشجرة الالهیه او چنین برمی آید که او از حکمای قرن هفتم است و در سال 687 زنده بوده است؛ و در فصل آخر طبیعیات آن، که در باب چند نوع ماهی توضیح داده است معلوم می شود در برخی از شهرهای ترکیه مثل انطاکیه و سنوپ اقامت و یا رفت و آمد داشته است. از آثار بر جای مانده از او، برمی آید که در حکمت بحثی و ذوقی مقام بلندی داشته است و در تاریخ فلسفه چیره دست و بر آراء حکیمان پیش از خود و معاصرانش مسلط بوده و بر وضعیت علمی زمان خویش کاملا اشراف داشته است.

غدیر را باید ثمرۀ نبوت و میوۀ رسالت و تعیین‌کنندۀ خط ‌مشی مسلمانان تا قیامت دانست، نه فقط یک واقعۀ تاریخی؛ اگرچه برخی همواره برآنند که از فروغ این حقیقت تابناک، کاسته و با طرح پرسش‌هایی بی‌اساس، آن را مخدوش و یا به‌گونه‏ای مورد پسند خود تفسیر کنند. پژوهش حاضر در راستای نقد آرای عثمان خمیس در کتاب نگرشی نو به تاریخ صدر اسلام و پاسخگویی به اصلی‏ترین پرسش‌های پیرامون غدیر، همانند‏: موقعیت جغرافیایی غدیر، آیۀ ولایت و دلالت معنای واژۀ «مولا»، ادعای عدم حضور امام علی (ع) در مکه و غدیر، استناد به آیۀ شورا در موضوع جانشینی، متن صحیح حدیث ثقلین و سبب و مکان نزول آیۀ اکمال، نگاشته شده و با استناد به براهین عقلی و نقلی، مستندات شیعه را در مواجهه با پندارانگاری این واقعۀ تاریخی تبیین کرده است.

قرآن به عنوان معجزه جاودان پیامبر(ص) در همه دوران های تاریخی مورد بحث و بررسی دانشمندان بوده و من بعد خواهد بود. باورهای درست یا نادرست نسبت به شئون مختلف قرآن باعث بوجود آمدن اعتقادات و بینش های متفاوت نسبت به محتوای آن خواهد شد. علامه محقق حضرت آیت الله سید مرتضی عسکری با بررسی روایات مختلف پیرامون موضوعهایی که به علوم قرآنی مرتبط است، سعی در پالایش آنها نموده، که بالطبع به تصحیح باورها و اعتقادات مسلمانان نسبت به قرآن منجر خواهد شد، دیدگاهها و روش کار مؤلف نسبت به بسیاری از محققینی که به بررسی علوم قرآنی پرداخته اند متفاوت است. بررسی ریشه ای در هر موضوع، قرار دادن تمامی روایات مرتبط با قرآن در بوته سنجش، طراحی و ساخت ترازوهایی که بتوان روایات سره از ناسره را باز شناخت در این کتاب به نحو احسن به انجام رسیده ما با مطالعه دقیق کتاب روشها و ابزارهایی را که مولف برای رسیدن به هدف مورد استفاده قرار داده اند بررسی نموده و آنرا به عنوان روشی بدیع و کارآمد برای اینگونه پژوهشها به محققان معرفی نموده ایم. همچنین به بررسی فصلهای کتاب پرداخته ایم و علی الخصوص موضوعهای تدوین قرآن، قراءات و نسخ را تا حد امکان شرح و نقد کرده ایم.

---

---

‫کتاب تقوية الايمان شاه اسماعيل دهلوي، بسياري از اعمالي را که مسلمانان عين توحيد ميدانند، خلاف توحيد در عبادت دانسته و شرک قلمداد ميکند. اين پژوهش براي روشن شدن مسئله، با نقد اين کتاب، در پي تبيين توحيد در عبادت است. نويسنده پس از مفاهيم و کليات و معرفي کتاب تقوية الايمان و نويسندهاش، به تبيين توحيد و شرک از نظر قرآن، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و اهل بيت( و در پايان، به نقد آراي اين کتاب در باب توحيد در عبادت با توجه به معيارهاي قرآني و روايي پرداخته است. وي با ارائه بحث توحيد و شرک و به خصوص توحيد در عبادت و ذکر معناي دقيق عبادت و بررسي مصاديق آن و نيز نقد ديدگاهها و استدلالهاي شاه اسماعيل دهلوي در باب توحيد در عبادت، به اين نتيجه رسيده است که مصنف کتاب در تبيين توحيد عبادي مرتکب خطا شده و چيزهايي را شرک دانسته است که اساساً ربطي به شرک ندارد. همچنين استدلالهاي او بي اساس و بر خلاف واقع بوده و نشانگر عدم درک صحيح او از توحيد است. نقد کلي بر استدلالهاي اين کتاب عبارت است از: تقليد کورکورانه از ابن عبدالوهاب، تناقضگويي آشکار، ناکافي بودن دلايل، اشتباه در تشبيه مسلمانان به کفار و مشرکان، عدم تميز بين شرک و فسق، و کج فهمي نسبت به مفهوم بدعت. نقد مباني حاکم بر اين کتاب عبارت است از: خطا در تعريف شرک و توحيد، استفاده سطحي از آيات و روايات، استفاده نکردن از دلايل عقلي، توجه نکردن به روايات و سيره و اقوال صحابه، و تحقير پرچمداران توحيد و از جمله پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم . در پايان اين نتيجه به دست آمده که سجده، نذر، قرباني، طواف و ... چون عبادت ذاتي نيستند، شرک تلقي نميشوند. همچنين زيارت قبور انبيا( و اوليا(، نذر و قرباني رايج بين مسلمانان، و احترام به بزرگان دين، نه تنها شرک نيستند، بلکه موجب قرب الهي و از شعائر الهي هستند.

---