جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متکلم معتزلی. رییس فرقه الثُمانیة. از بزرگترین متکلمانی است که در فکر مامون تاثیر نهاد . ابن ندیم فهرست هشت اثر از آثار او را ذکر کرده است . برخی از آراء کلامی ثمامه: آراء کلامی 1 - معتقد است که کثیری از حوادث نیاز به محدِث ندارند و افعال ( اعراض) متولد بدون فاعل اند و برای بنده فعلی نیست جز چیزی از سنخ اراده در قلب پدید می آید. 2 - به او منسوب است که خداوند عالم را به طباعش خلق کرده است. ابن راوندی این گفتار را کفر دانسته است چرا که گوینده خداوند را مطبوع قرار داده است و مطبوع محدَث است و از افعالی که بر او طبع می شود جدایی ندارد.شهرستانی این گفته را بدین نحو تفسیر کرده است که منظور او نظر فلاسفه مبنی بر ایجاب بالذات بدون ایجاب بنا به اراده است. 3 – از آراء منحصر به فرد او این است که بهشت و جهنم دار ثواب برای عبادت و شکنجه برای گناه است، پس برای کودک و آنکس که طاعت و معصیت خدا را نمی داند بهشت و دوزخی نیست و آنان در آخرت جز خاک نخواهند بود.خیاط نسبت این قول به ثمامه را رد می کند. 4 – او استطاعت را سلامت و صحت جوارح و خالی بودن آنها از آفات می دانست و معتقد بود که قبل از فعل است. 5 – معتقد به ایجاب معرفت قبل از ورود سمع بود (همانند عامه معتزله) اما این را اضافه می کرد که کسی از کفار که خالقش را نمی شناسد معذور است.

محدث و متکلم امامی. نجاشی او را از متکلمین و محدثین شیعه می داند و شیخ طوسی او را از اصحاب امام هادی (ع) می داند . برخی از متاخرین مایل اند که او را با جعفر بن محمد (یا احمد) بن ایوب معروف به ابن تاجر یکی بدانند.

متکلم معتزلی شاذ. چیز زیادی از حیات او در دست نیست. او را معتزلی یصری می دانند و از شاگردان نظام. او به همراه احمد بن حائط و فضل الحدثی سه اعتزالی نظّامی بودند . بانوش را بسیاری از مصادر از شاگردان و تابعان ابن حائط می دانند که اقوال غریبی در ثنویت و تناسخ داشت. بانوش نیز قال به تناسخ در هیاکل بود و از او نقل است که آفرینش یکباره بوده است و اولین چیزی که خلق شده است اجزائی است که هر کدام از آنها لا یتجزأ است و در عین حال معتقد بود که این اجزاء زنده و عاقل اند و متهم به ادعای نبوت است

فقیه حنفی ، متکلم و متصوف از بزرگان ماتریدیه. کتاب او با عنوان " السواد الاعظم" از قدیمی ترین کتب حنفیه در ماوراء النهر است و در آن از 60 مساله کلمای سخن به میان می آورد، از جمله اثبات رویه و نفی تشبیه و اینکه قرآن غیر مخلوق است و اینکه ایمان عطاء الهی است و فعل از جانب بنده است و توفیق از جانب خداوند.

محدث و متکلم شیعه فرزند ابن بابویه . کتاب " التوحید و نفی التشبیه" از اوست.

متکلم ، فیلسوف و پزشک. معدود متکلمان بزرگ بغداد در عصر خود که کلام را با فلسفه آمیخت. از معاصران کندی . او و کندی را از اولین کسانی می شمارند که گام اول را در تکوین مکتب مشائی اسلام برداشتند.

محدث، فقیه شافعی و متکلم. مختصر مسائل الخلاف فی الکلام و النظر از اوست و اولین کسی که در مساله خلاف به صورت خاص کتابی تالیف کرده است.

محدث، فقیه و متکلم از بزرگان شیوخ شیعه . کتابی در رد غلات و مفوضّه دارد.

فقیه و متکلم. صاحب اشعاری با محتوای زهد و حکمت. او را از قدمای معتزله می شمارند ولی بر خلاف معتزله در مساله خلق قرآن اظهار تردید می کرد و این را به تقیه تفسیر کرده اند.