جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مکتب‌های نوپدید دینی، پدیده‌هایی نوظهور هستند که تلاش دارند مفاهیم نهانی، باطنی، تغییرناپذیر و حتی جاودانی ادیان و مشرب‌های عرفانی را از منظری باز تعریف کنند که آن مفاهیم بدون اتصاف به سنت دینی و عرفانی خاص یا حتی با نیم‌نگاهی به سنت دینی خاص، لباسی صددرصد جدید بر قامت بپوشانند، لباسی که در بسیاری از موارد به ناچار متجانس با آن قامت هم نباشد. انسان یکی از این مفاهیم و زمینه‌ها است؛ چراکه از سویی در ادیان ابراهیمی، انسان بر صورت خدا آفریده شده و مجمع صفات الوهی است و از سوی دیگر به دلیل اهمیت موضوع، نقطه‌ی ضربه‌پذیر این ادیان نیز به حساب می‌آید؛ چراکه انسان‌شناسی مکتب‌های نوپدید دینی و ادعاهای ناظر به آن زمینه‌های خوبی را برای مفروض‌های جدید این مکاتب فراهم می‌آورد، از این‌رو شاید با محدود‌کردن بحث به یکی از سنت‌های دینی و برگرفتن یکی از مشرب‌های عرفانی ناظر به آن سنت دینی، قیاس و تحلیل مدعای فوق به لحاظ مقدماتی امکان‌پذیر شود. مقاله فوق با برگرفتن دین اسلام و سنت عرفانی پایه‌ریزی‌ شده توسط یکی از بزرگترین عارفان مسلمان (شیخ اکبر محی‌الدین ابن‌عربی (570 – 638 ق)) تلاش دارد شاخصه‌های کلی انسان‌شناسی عرفانی - آنهم به نحوی مقدماتی در این دستگاه معرفتی - را بازنمایی کند و در قیاس کلی با یکی از مکتب‌های نوپدید دینی یعنی جنبش پتانسیل انسانی، انحراف‌های موجود در این مکتب را با تکیه بر برخی مصادیق روانشناسانه و عرفانی ارائه کند.

این مقاله، نخست به دو نکته اشاره شده است: اهمیت مبحث فلسفه اخلاق و اهمیت سعادت و شقاوت. در اصل مسئله سعادت و شقاوت ابهامی وجود ندارد، زیرا هر انسانی فطرتا طالب و گریزان از شقاوت است، اما شناخت حقیقت سعادت و شقاوت و عوامل آن، مشکل است و در این باره نظریه‌های مختلفی وجود دارد.مطالب اصلی مقاله در سه مرحله ارائه شده است: مرحله اول به معنای لغوی سعادت و شقاوت پرداخته؛ مرحله دوم درباره دیدگاه فلاسفه بحث کرده و موضوع بحث را از دیدگاه فلاسفه بزرگی، مانند ارسطو، ابن‌سینا و صدرالمتألهین بحث و بررسی کرده است. در مرحله سوم نیز سعادت و شقاوت از منظر آیات شریفه قرآن و روایات مورد توجه قرار گرفته و نتیجه گرفته شده است که دیدگاه فلاسفه و آنچه مستفاد از قرآن کریم است، نه تنها با هم منافاتی ندارند، بلکه مکمل یکدیگرند. بنابراین، مستفاد از همه کلمات این است که حقیقت سعادت قرب‌الی‌الله است که محل بروز و ظهور آن در جهان آخرت است و هدف از آفرینش انسان هم رسیدن به آن مقام بلند است و انبیای الهی و ادیان آسمانی نیز به همین منظور نازل شده‌اند.