جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫چكيده : آنچه در اين مجموعه آورده ايم گردآوري، ترجمه و تحقيق 35 آيه شريفه از كتاب امالي سيد مرتضي علم الهدي(ره) مي باشد كه« در ضمن تفسير اين آيات سي و پنجگانه، تفسير آيات مربوط بدان نيز، البته به صورت محدود، لحاظ شده است» و شامل تأويلات سيد مرتضي همراه با بيان آراء ونظريات تفسيري مفسران است. در اين رساله علاوه بر گردآوري وترجمه متن به مقايسه تفسيري آيات نيز دقت نظر شده است به طوري كه تمام موارد تفسيري امالي با تفسير مجمع البيان طبرسي، تبيان شيخ طوسي، نيز تفسير«منسوب به» نعماني، ونيز تفسير الميزان علامه طباطبائي در كنار هم گذاشته شده و نتايج بسيار لطيفي به دست آمده است. ناگفته نماند در پي مقايسه تفسيري كه بين آيات مورد بررسي در امالي با تفسير«منسوب به» نعماني انجام گرفته اين نتيجه به دست آمده كه هيچ تشابه در بيان آراء و نظريات تفسيري بين آيات مورد بحث در تفسير امالي وآيات مورد بررسي در تفسير«منسوب به» نعماني وجود ندارد ولذا به نظر اين جانب فرضيه«هر دو تفسيرـ نعماني و امالي ـ متعلق به سيد مرتضي است.» صحيح به نظر نمي رسد. اين مجموعه در برگيرنده مباحثي است كه از جمله آنها؛ شرح حال سيد مرتضي و سيري در ويژگيهاي كتابش، نوآوري هاي سيد مرتضي، روش تفسيري سيد مرتضي، ترجمه و تحقيق آيات تفسيري، سيد مرتضي در آينه مطبوعات«كه به بررسي مجموعه مجلات ومقالات كه به صورت اصلي يا ضمني به بحث پيرامون شخصيت سيد مرتضي و تأليفات او پرداخته است» و... مي باشد. اين نگاشته درصدد است تا ضمن ترجمه رسا و روان آن هم مبتني بر منابع شناخته شده دور از هر نوع إعمال نظر شخصي و يا غيره به ترجمه آن همّت گمارد. ساير موارد تحقيق در اين رساله عبارتند از: « استخراج منابع و مآخذ و استدراك مطالب، توضيح الفاط غامض و عبارات دشوار در متن و خصوصاً متن اشعار وفهرست تفصيلي مطالب و آيات استشهاد شده پژوهش، در پايان نيز ترجمه چكيده رساله به زبان انگليسي خواهد آمد.

‫نوشتار حاضر، ترجمه کتاب انديشه سياسي آيت‌الله استاد مطهري به زبان اردو است، که به صورت مجموعه مقالات و توسط تني چند از پژوهش گران حوزوي به رشته تحرير در آمده و به مؤلفه‌هاي تفکرات سياسي اجتماعي شهيد مطهري، ترسيم نظام سياسي اسلام و ولايت فقيه در قالب پنج مقاله از منظر آن استاد اختصاص دارد. در هر يک از مقالات مزبور، بخشي از چارچوب فکري شهيد مطهري درباره ابعاد سياسي و اجتماعي دين اسلام برجسته شده است. مقاله اول به تبيين چيستي و هستي جامعه و رابطه انسان با جامعه از منظر شهيد مطهري مي‌پردازد و ادله عقلي و نقلي ايشان بر وجود جامعه و امکان تحقق جامعه را بيان مي‌کند. استدلال به برخي آيات قرآن مبني بر اهميت و ارزش جامعه و قبول هويت اجتماعي بشر، از ديگر مطالب اين مقاله به شمار مي‌آيد. در مقاله دوم مفاهيم و پرسش‌هاي مربوط به حق و عدالت در نظام سياسي و اجتماعي اسلام و ارزش غايي و نهايي عدالت در اين نظام از ديدگاه ايشان تفسير شده است. مقاله سوم به نظام سياسي مطلوب از منظر آموزه‌هاي اسلامي و ماهيت حکومت اسلامي در انديشه و گفتار استاد مطهري اختصاص يافته و ديدگاه‌هاي ايشان درباره ولايت فقيه، حق انتخاب مردم در نظام اسلامي، نسبت بين ولايت فقيه و دموکراسي، توجه همزمان دين اسلام به نيازهاي دنيوي و اخروي مردم، انواع آزادي و مفهوم آن بررسي مي‌شود. در مقاله قوانين و سنت‌هاي موجود در جامعه، سلطه برخي انسان‌ها بر گروهي ديگر، نسبت بين آزادي و تکليف، تکامل و سعادت آدمي به عنوان اهداف آزادي از ديدگاه شهيد مطهري بيان شده است. آخرين مقاله نيز به انقلاب و تحولات اجتماعي از منظر استاد مطهري مي‌پردازد و به نظريات ايشان در زمينه پديده تغيير و تحول، جهات تکامل، عوامل تحول، تکامل و بالندگي يک جامعه و... اختصاص دارد.

‫پايان نامه حاضر، ترجمه و تحقيق کتاب فدک في‌التاريخ تأليف آيت‌الله شهيد سيدمحمدباقر صدر به زبان اردو است، که با رويکردي تحليلي و تاريخي، حقانيت حضرت زهرا(س) در قضيه فدک و غصب آن توسط ابوبکر را اثبات کرده و ظلم او در حق فاطمه( را به تصوير مي‌کشد. نويسنده با اشاره به تلاش فاطمه زهرا(س) براي ثابت کردن حق خويش، دادگاهي کردن مسأله فدک و استدلال‌هاي متقن آن حضرت در محکوم کردن ابوبکر و ادله وي براي ندادن قواله زمين فدک را بررسيده و معتقد است ابوبکر براي ممانعت از دادن فدک به فاطمه زهرا(س) هيچ سند و مدرک معتبري در دست نداشت و دليل‌هايش در اين مهم، نه شرعي بود و نه عقلي. نگارنده اعتقاد دارد او حتي پس از اقامه دليل و برهان غيرقابل انکار از سوي فاطمه زهرا(س) فدک را به آن حضرت نداد. نويسنده در بخش ديگري از کتاب مذکور، با اشاره به فضايل حضرت فاطمه زهرا(س)، از جنبه‌هاي مختلف تاريخي، قضايي، عقلي و روايي به مسأله فدک و زواياي مبهم آن پرداخته و شخصيت حضرت فاطمه( را در ميان اهل بيت پيامبر اسلام، ممتاز معرفي کرده و ادله آن حضرت براي پي‌گيري حقوق خويش (فدک) را بررسي کرده است. نويسنده، مسأله فدک را دادگاهي بين‌المللي و هميشگي مي‌داند که پرونده آن همواره باز است و اگر هر مسلماني بدون تعصب و تقليد کورکورانه از اجداد و هم‌مسلک‌هاي خويش اين ماجرا و ابعاد و زواياي آن را واکاوي کند، هدف اصلي حضرت فاطمه( از اين قضيه را درک و داوري خواهد نمود که چه ظلم بزرگي بر آن حضرت روا داشته شده است. وي بدين وسيله پرونده سياه عملکرد خلفا و شخصيت منفي آنان را نيز شناسايي کرده و اعتقاد دارد آنان براي رسيدن به هواهاي نفساني خويش از هيچ ظلمي فروگذار نمي‌کردند و حتي در مقابل اهل بيت پيامبر(ص) نيز از ظلم و ستم ابا نداشتند!

‫اين کتاب که بر گردان کتاب" نگاهي گذار به نظريه ولايت فقيه" تأليف آيت‌الله محمدتقي مصباح يزدي به زبان عربي است؛ مباني عقلي و نقلي اثبات ولايت فقيه را در فقه شيعه اماميه و نيز رابطه بين مشروعيت و مقبوليت مسأله ولايت فقيه و تشکيل حکومت اسلامي را از سوي فقيه در عصر غيبت شرح و بررسي کرده است. اين نوشتار در پنج فصل، به تبيين ابعاد مختلف ولايت فقيه پرداخته است. در فصل اول، به بحث درباره اهميت ولايت و ضرورت و جايگاه علمي آن و برخي از فرضيه‌ها در اين زمينه، مانند ضرورت تشکيل حکومت و عدم مشروعيت حکومت همه قشرها غير از فقيه و دلايل آن و همچنين به بررسي فرضيه عدم جدايي دين از سياست اختصاص يافته است. فصل دوم، به بيان ارتباط وثيق دين با سياست پرداخته و ديدگاه‌هاي روشنفکران در مورد جدا ساختن ساحت دين از سياست، جهت حفظ تقدس آن نقد و ارزيابي شده و کارکردهاي مختلف دين در امور دنيا و آخرت مردم و دخالت دين در امور اجتماعي و سياسي بيان گرديده است. در فصل سوم، ابتدا مفهوم مشروعيت و مقبوليت حکومت اسلامي تبيين گرديده و نقش مردم در مشروعيت و مقبوليت حکومت اسلامي از منظر شيعه و اهل سنت، تجزيه و تحليل شده و اين مسأله در عصر حضور و غيبت معصوم( به طور جداگانه از منظر علماي شيعه بررسي شده است. نويسنده براي رأي و نظر مردم در مشروعيت حکومت اسلامي، اعم از دوران حضور و غيبت معصوم( اعتباري قايل نشده؛ اماحضور مردم و مشارکت سياسي و اجتماعي آنان در عرصه‌هاي مختلف را در پيشبرد اهداف و مقبوليت حکومت معتبر دانسته و ديدگاه‌هاي مختلف را در اين زمينه تشريح کرده است. در فصل چهارم، مباني اثبات ولايت براي فقيه و اختيارات وي براي تشکيل حکومت اسلامي و تصدي امور مختلف ديني و اجتماعي و سياسي مردم مطرح شده و ضمن تقسيم ولايت به ولايت تکويني و تشريعي دلايل عقلي و نقلي اثبات ولايت براي فقيه عنوان گرديده است. فصل پنجم، به بررسي ولايت مطلقه فقيه و دلايل قانوني (حقوقي) و فقهي آن پرداخته و فصل ششم، ضمن طرح نقش مجلس خبرگان براي تعيين و انتخاب ولي فقيه؛ به برخي از شبهه ها در اين زمينه پاسخ داده است.

---

‫كتاب اضواء على متشابهات القرآن نوعى كتاب تفسيرى است كه به تفسير آيات متشابه ومشكل قرآن پرداخته است. اين مشكلات ظاهرى آيات از نظر نحوى، بلاغى، علمى، فلسفى ويا بعضاً غرابت لفظى ويا تعارضات ظاهرى با آيات ديگر بوده است. نويسنده كتاب توضيحات خود را در قالب سؤال وجواب ريخته يعنى با بيان اشكال ظاهرى آيه در قالب سؤال در جواب خود به رفع آن اشكال مبادرت نموده است. در اين كتاب سؤالات به ترتيب نظم وتدوين قرآنى (يعنى از سوره حمد تا سوره ناس) مطرح شده كه اين مطلب باعث جامعيت وشمول خاصى براى كتاب شده است. به گونه‏اى كه كتابهايى كه تاكنون در مجازات، مشكلات ومبهمات قرآن نوشته شده‏اند كمتر از اين جامعيت برخوردارند. شيوه كار ما به اين صورت بوده كه ابتدا سؤال وجواب مؤلف كتاب را ترجمه كرده وسپس با مراجعه به تفاسير در مورد جواب سؤال مؤلف تحقيق نموده‏ايم كه بدين صورت يا جواب مؤلف تأييد شده ويا نقد ورد شده است ودر حالت سوم ممكن است وجوه وجوابهاى تفسيرى ديگرى بر نظر مؤلف افزوده شده باشد. البته در تكميل برخى سؤالات نقد وتتميمى را آورده‏ايم كه اين نقد يا با الهام از تفاسير ويا با توجه به قرائنى كه در آيات ديگر وروايات موجود مى‏باشد وبعضاً با اتكا به استدلالهاى عقلى است در قسمت نقد وتكميلى كه از خود افزوده‏ايم همواره جانب امكان واحتمال را گرفته‏ايم وبه صورت قطع آنرا نياورده‏ايم منابع اصلى ما در بررسى جوابها دو تفسير ارزشمند نمونه والميزان مى‏باشد همچنين در تتبع وجوه تفسيرى از نقلهاى موجود در دو تفسير »مجمع البيان« و»تبيان« بيشتر استفاده شده است. سعى شد در درجه اوّل از تفسير قرآن به قرآن نهايت استفاده شود وروايات پيامبر وائمه نيز در تحكيم وتأييد تفسير به كار رفته‏اند علاوه بر اصل ياد شده بر اصول زير نظر بوده است. 1) اصل عدم ترادف در قرآن. 2) اصل تضمين كه در عين ايجاز مشكلات تفسيرى فراوانى را حل مى‏كند. 3) اصل عدم پذيرش، رعايت فواصل در آيات به اين معنا كه خداوند تنها حفظ سجع وآهنگين بودن آيات را مد نظر نداشته است. 4) اصل عدم پذيرش، حروف زائد در قرآن زيرا هر حرفى در بيان معنى خاص خود است. آيات قرآنى با شماره سوره وآيه آورده شده‏اند براى ترجمه آيات از ترجمه آيت اللَّه ناصر مكارم شيرازى استفاده شده است. اشعارى نيز كه در متن جواب كتاب به عنوان سند آمده‏اند ترجمه شده‏اند. گرچه از محاسن كتاب جامعيت آن از اين نظر كه از همه جاى قرآن سؤالاتى مطرح شده به ميان آمد اما جرح واشكالى كه مى‏توان بر كتاب وارد كرد به قرار زير است. 1) وجود سؤالات تكرارى، 2) آوردن بعضاً سؤالاتى با درجه اهميّت كمتر كه مى‏توانست سؤالات مهمتر وارد شود، 3) عدم دقت ايشان در گزينش برخى نقلهاى تاريخى به طورى كه مى‏توانست نقلهاى قوى‏ترى را بياورد.

‫نويسنده پاياننامه حدود يكصد و پنج صفحه متن كتاب تلخيص البيان فى شرح مجازات القرآن را ـ كه حاوى پانزده جزء قرآن كريم است ـ ترجمه و تحقيق كرده و احيانا مطلبى را كه مؤلف نياورده تدارك كرده است.

‫در اين پاياننامه قسمت مقدمه و بخش اصول قرائات كتاب شاطبيه ترجمه و شرح شده است. نام شاطبيه حرز الامانى و وجه التهانى اثر ابوالقاسم بن فيره شاطبى است. شاطبى در اين كتاب اثر ابو عمرو دانى را به نام التيسر به نظم درآورده است. در مقدمه از منزلت قرآن، صفات قارى، قراء و راويان و پارهاى از مطالب اخلاقى و اعتقادى آمده است و بخش اصول شامل اين موضوعات است: استعاذه، شيوههاى قراء درباره كيفيت ورود به سوره از سورهاى ديگر، فاتحة الكتاب، اشباع هاء كنايه و عدم اشباع، مسائل ميم جمع، مذهب ابو عمرو درباره ادغام كبير، تسهيل و...