جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نگارنده مي گويد روز پنجشنبه 6جمادي الاولي از سال 888 سؤالي از من پرسيده شد درباره اينكه، چون عيسي (ع) در آخر زمان باز آيد مردمان را بر اساس چه ديني محاكمه مي كنند ؟ دين خودش يا دين پيامبر ما ؟ او گويد كه دو ماه بعد روز جمعه 14ربيع الاول يكي از علما كه در محضر پدرم كسب علم كرده بود [اگر تاريخ 888 براي اين پرسش و پاسخ درست باشد آشكار مي شود كه پرسنده 34سال پس از مرگ استادش مطلب را از فرزند آن استاد پرسيده است ]به نزد من آمد و قصه استحياء ملائكه از عثمان را از من پرسيد. من بنابر حديثها كه از «ابن عساكر» در كتاب «تاريخ الخلفا» خود آورده بودم، به وي پاسخ دادم. اين رساله جواب آن سؤالات است. چون اين رساله در مجموعه ما بدنبال «شرح الصدور» سيوطي قرار گرفته و همچنين نويسنده به كتاب «تاريخ الخلفا» كه از آثار خود سيوطي است، اشاره كرده، مي توان گفت كه نگارنده اين رساله هم خود سيوطي باشد (علينقي منزوي) [كتابخانه ملي 11/257؛ ]

گويا از سيد محمد باقر اصفهاني شاگرد مولانا محمد رحيم جامي كه در 7 شوال 1102 ساخته است. در آغاز آن دوازده فائده است در اصول دين، سپس چند باب در مسايل فقه هر يك چند فضل با سؤال و جواب. در ذريعه (243: 12) به همين نسخه اشارت شده است. (دانش پژوه) نسخه هايي بسيار از استفتائات مرحوم حجة الاسلام شفتي در كتابهاي مختلف فقهي آمده است كه از سوي شاگردان آن مرحوم گردآوري شده است و حداقل 5 نسخه از آنها در همين كتابخانه بزرگ موجود مي باشد. نسخه موجود شامل تمامي ابواب فقه و يك مقدمه در اصول دين و يك باب متفرقات مي باشد كه از سوي محمدابراهيم بن ابوالحسن موسوي به اشاره مرحوم حجة الاسلام شفتي اصفهاني به ترتيب ابواب فقه جمع آوري گرديده است وي در ديباچه چنين گويد «اما بعد غاير در ورطه عقوبت ... محمدابراهيم بن ابوالحسن الموسوي ... استادنا و استاد الكل الحاج سيد محمد باقر مدالله ظله ... اشاره صواب نمايش به ضبط و جمع آن لالي و نظم آن درر در رشته تحرير صادر گشت ... بعضي از طالبان علوم به ضبط آن كوشيده و مدون نمودند اما چون از كثرت مسايل به حدي رسيده بود كه رفتن از تحمل قاصره ... فرمودند حسب الامر لازم الاتباعش بر نهج مرغوم در ذيل مرتب گشت. (مرعشي نجفي، ‌محمود) [آستانه قم ص 127؛ الذريعه 12/243؛ مرعشي 35/456؛ ريحانة الادب 2/26؛ فهرست كتابخانه مركزي دانشگاه تهران (مشكوة) 5/1800؛ ]

اين رساله حاوي چندين پاسخ و پرسش درباره مسائل گوناگون و عرفاني و فسلفي و كلامي است. پاسخها بيشتر با عنوان بدان اي مسلمان آغاز شده و ظاهرا از مولي علي نوري است. در اين رساله از حاشيه زاد المعاد مولا محمد باقر مجلسي و حاشيه شرح مختصر آقا حسين خوانساري و نان و حلواي شيخ بهايي ياد شده است. يكي از پرسشهايي كه در اين رساله بدان جواب داده شده است در اينجا با پاسخ آن نقل ميگردد: سوال - انسان هر فعلي كه ميخواهد بكند براي هر امري دنيوي و اخروي مجبور است يا مختار اكر بفرمايند كه امر بين الامرين است لاجبر و لا تفويض پس در اينصورت فساد ظاهر است جهت آنكه ظاهرا فعل شر را بنده بشراكت جناب باري كرده است جواب: بدان اي برادر كه اين سوال مشهور از غوامض و مشكلات مسائل اصوليه دينيه ميباشد و معركه آراي مختلفه، هر كس چييزي يافته و بافته از تار و پود فكر و خيال خود بافته است و حق آن است كه از معدن علم و عصمت عز صدور يافته كه « لا جبر و لا تفويض بل الامر بين الامرين » ليكن از دامن فهم مراد اين كلام معجز نظام صدق بنياد، دست فكر علماي ظاهر قاصر بفهم اين فقير منظور از اين سخن بي نظير بر درك علماي باطن محصور است. القصه ما رميت اذ رميت گفت حق فعل حق بر فعل ما دارد سبق يعني در صورت خلاصه رمز سراسر كنز اين است كه افعال عباد چنانچه حق تعالي در رد آيه كريمه مذكور، هم نفي كرده است و هم اثبات و ليكن فاعل خيرات بالحقيقه خداست و عباد فاعل بالعرض و مجاز ميباشند و بر عكس در فعل شرور و آفات و از اينجا رفع تعارض و تنافي ميانه آيات و اخبار ميشود و حقيقة و مجاز اينجا دخلي بحقيقة و مجاز مصطلح علماي علم عربيت ندارد. علماي باطن گشتاخ و بي ادبند و از شدت آداب داني احتياج به آداب علم ندارند. اينك فهرست داراي 34 سوال: سوال اول: علماي اماميه ... . چه ميفرمايند در اين مسئله شرعيه كه آيا روح اسناني مجرد سات يا مادي ... . ؟ سوال دوم: آيا روح انساني داخل مجموع بدن است و يا خارج از بدن ... . ؟ سوال سوم: وقتي كه جناب حضرت عيسي و ادريس ... . به بهشت داخل شدند از صورت جسم به اين بدن داخل شدند ... . ؟ سوال چهارم: شخي ميت را در خواب ميبند و با او گفتگو ميكند آيا ميت مزبور خود ميداند ... . ؟ سوال پنجم: وقتي كه عالم فاني ميشود بهشت و دوزخ هم فاني ميشود يا خير ... . ؟ سوال ششم: طائفه اي از اصحاب حضرت عيسي را حواريون كيگويند اسم ايشان حواريون بوده است ... ؟ سوال هفتم: حقيقت خواب چه چيز است و چه باعث ميشود كه بعضي خوابها مي بينند ... . ؟ سوال هشتم: بهشت و دوزخ حقيقي را جناب باري خلق كرده است و الحال موجود است يا نه يا در قيامت خواهند آفريد ... ؟ سوال نهم: جهت انسان در بهشت اكل و شرب هست يا نه ... ؟ سوال دهم: مراد از قالب مثالي چه ميباشد و معاني معين براي قالب مثالي هست ... . ؟ سوال يازدهم: انسان هر فعلي كه ميخواهد بكند براي هر امري دنيوي و اخروي مجبور است يا مختار ... ؟ سوال دوازدهم: نصاري از ما دليل خواسته باشند براي آمدن ... و دليل واضح براي قبول كردن ايشان چه چيز است ... ؟ سوال سيزدهم: روح از چه چيز خلق شده است و خود روح الحال چه چيز است ... ؟ سوال چهاردهم: بهشت دنيا در زمين است يا در آسمان ... . ؟ سوال پانزدهم: جناب اقدس الهي براي هر ذو حياتي عمري وقرر فرموده ... . و يا آنكه عمر حدي است كه نميگذرد ؟ سوال شانزدهم: ملائكه اناثند يا ذكور ... ؟ سوال هفدهم: پيش از طلوع آفتاب ... . سرخي كه در آسمان پيدا ميشود از چه چيز است ... . ؟ سوال هيجدهم: علماي اماميه چه ميفرمايند كه ايا روح انساني يا ساير حيوانات مجرد است ... . ؟ سوال نوزدهم: روح انسان داخل بدن است يا خارج از بدن ... . ؟ سوال بيستم: مراد از قالب مثالي چه ميباشد و كجا ميباشد ... ؟ سوال بسيت و يكم: بهشت و دوزخ خقيق را خدا آفريده است ... ؟ سوال بسيت و دوم: در احاديث هست كه وقت سكرات موت ... . و كيفيت حضور ايشان بچه نحواست ... . ؟ سوال بسيت و سوم: روح از چه چيز خلق شده و خود روح ... . ؟ سوال بسيت و چهارم: لعن بريزيد و شيطان و عمر ... . چه نفع دارد ... ؟ سوال بيست و پنجم: در دعاي كميل است كه الهي و مولاي اجريت خدا ايا جاري كردي ... . ؟ سوال بسيت و ششم: در حديث است كه درجعت و در سوال قبر ... . مراد از محض مومن و ... . ؟ سوال بسيت و هفتم: مثلا كسي سفر دريا ميكند و غزق ميشود ... . آيا در اينصورت حتمي است بايد بشود ... ؟ سوال بسيت و هشتم: خدايتعالي در روز الست كه ارواح مشركين را خلق كرده آيا ميدانست كه اينها كافر خواهند ... ؟ سوال بسيت و نهم: براي پيغمبران ... وفات حقيقي مثل انسان هست ... . ؟ سوال سيم: حقيقت خواب چيست ... ؟ سوال سي و يكم: اسنان هر فعلي كه ميكند از امور دنيويه يا اخرويه مجبور است يا مختار ... در پايان پاسخ به اين سوال گويد: زياده چه عرضه دارد عرصه تنگ است سوال سي و دوم: در حديث است كه در شب معراج پيغمبر از ... چرا بايد از كه از موت مكره باشد ... ؟ سوال سي و سوم: بعضي مكالمات كه شيخ بهائي در نان و حلوا فرموده از آنجمله: كاكل مشكين بدوش انداخته ... غرض شيخ از اين چه بوده ... ؟ سوال سي و چهارم: امام رضا (ع) وقتي كه بمجلس مامون داخل شد آيا امام ميدانست يا نه ... ؟ (عبد الحسين حائري) پاسخ به 35 پرسش گوناگون است كه به مباحث گوناگون كلامي و فلسفي مي پردازد. در الذريعه از اين رساله با نامهاي گوناگون ياد كرده در (جلد دوم، ص 85) با «الاسئلة السلطانية» آمده كه پرسش ها را از فتحعلي شاه و پاسخها را از حكيم نوري دانسته؛ در (جلد 5، ص 210) با عنوان «جوابات سلطان آقا محمد خان» كه پرسشها را از آقا محمد خان قاجار فرض نموده است؛ در (جلد 12، ص 246) با عنوان « سؤال و جواب» كه در حاشيه كشف الفوائد علامه حلي چاپ شده كه تقريبا يك سوم از اين نگاشته است. برخي پرسشها را از ميرزاي قمي دانسته اند كه با توجه به مضمون عاميانه برخي پرسشها اين انتساب بسيار بعيد است. پرسشها عبارت است از: 1- تجرد نفس؛ 2- جايگاه روح نسبت به بدن؛ 3- چگونگي ورود حضرت ادريس و عيسي به بهشت با بدن جسماني يا غير آن؛ 4- چگونگي بدن ميت و صدق و كذب اخبار ميت؛ 5- فناي بهشت و دوزخ؛ 6- سبب تسميه حواريون حضرت عيسي؛ 7- حقيقت خواب؛ 8- خلقت بالفعل بهشت و دوزخ؛ 9- خوردن و آشاميدن و ازدواج بهشتيان؛ 10- مرا از قالب مثالي و ... ؛ 11- جبر و اختيار؛ 12- دليل بر نبوت خاصه در مناظره با نصارا؛ 13- خلقت روح و علم بدان؛ 14- جايگاه بهشت دنيا؛ 15- عذاب قبر؛ 16- صدقه و دعا رافع اجل محتوماست؟؛ 17- ملائكه و بيان ذكوريت و اناثيت آنها؛ 18- علت سرخي آسمان و. .؛ 190 تجرد روح؛ 20- ارتباط روح و بدن؛ 21- قالب مثالي و پرسش از معراج جسماني؛ 22- جايگاه بهشت و دوزخ حقيقي؛ 23- چگونگي حضور پيامبر و ائمه در نزد محتضر؛ 24- خلقت روح و تفضيل ائمه بر يكديگر؛ 25- تاثير لعن بر اشقياء و صلوات بر اولياء؛ 26- شرح فقره اي از دعاي كميل؛ 27- رجعت، سؤال قبر، لوح محفوظ و محو و اثبات؛ 28- قضاي الهي؛ 29- علم حق در عالم ذر؛ 30- فوت پيامبران و اولياء؛ 31- حقيقت خواب و اخبار ميت؛ 32- جبر و اختيار؛ 33- پرسش از حديث قرب نوافل و انتساب تردد به خداوند؛ 34- تاويل ابياتي از شيخ بهائي و ملاي روم؛ 35- علم امام و تنافي آن با وقوع در تهلكه بويژه در اخبار حضرت رضا و حضرت علي عليه السلام. آغاز كتاب: سوال علماي اماميه و فقهاي اثني عشريه رضي الله عنهم چه ميفرمايند در اين مسئله شرعيه كه آيا روح انساني مجرد است يا مادي براي او فاني شدن هست يا نه اگر بفرمايند مجرد است و فاني نميشود چه ميفرمايند در خصوص آيه شريفه كل شي هالك الاوجه انجام كتاب: رضا به داده بده وز جبين گره بگشا ** كه بر من و تو در اختيار نگشاد است مجمل و ملخص سخن اين است كه عصمت مانع از ارتكاب مناهي است. و السلام [دانشگاه تهران 12/2771؛ مدرسه فيضيه 2/59؛ فهرستواره منزوي 6/93 و 6/160 با عنوان «روح» ]

در پاسخ به سوالي كه آيا خداوند قادر به خلق افضل از پيامبر و اميرالمومنين عليهما السلام است يا نه، رساله حاضر نگاشته شده است. چندين پرسش در مورد مسائل گوناگون از مولي احمد نراقي مي باشد كه به تفصيل به آنها پاسخ داده، عناوين سؤالها بدين ترتيب است: 1. درباره اربعين؛ 2. سجده ملائكه به آدم؛ 3. بوسيدن ضريح؛ 4. معما؛ 5. ولادت رسول خدا صل الله عليه و آله؛ 6. أسلم ابوطالب. .؛ 7. نقل قصه دروغ؛ 8. لولا علي لما خلقت؛ 9. ابدان أنبياء و امام عليه السلام؛ 11. ايمان و معرفة الله؛ 12. حل يك اشكال؛ 13. معني يك حديث؛ 14. اولوالعزم؛ 15. لزوم اعتقاد به پيامبران گذشته؛ 16. دست روي قبر گذاشتن و ... ؛ 17. تكريم أنبياء؛ 18. علم لدني؛ 19. لزوم يقين در اصول عقايد؛ 20. غيبت؛ 21. بدگوئي علماء؛ 22. معني رباعي شيخ بهائي (سيد محمود مرعشي نجفي) پاسخ بيست و يك پرسش است كه مؤلف بدانها پرداخته است، عناوين سؤالها به ترتيب زير مي باشد ثنويه، فرق مقدر با خالق؛ عدم اثبات اجتهاد به ادعاي خودش؛ موارد نزاع اصولي و اخباري؛ معني حديث «لا جبر و لاتفويض»؛ ادله حرمت ذكر نام امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف؛ افضليت امام رمان عليه السلام بر ساير امامان عليهم السلام؛ افضليت حضرت فاطمه عليها السلام بر ائمه عليهم السلام؛ شركت حضرت علي عليه السلام در جماعت خلفا؛ عدول از تقليد؛ لزوم تقليد در مستحبات؛ حكم علم بي تقليد؛ معني يك شعر؛ آيا خداوند قادر است افضل از پيامبرخاتم بيافريند؛ معني شعري از حافظ؛ ابتلاء أنبياء به منفرات؛ امكان ديدن امام زمان و زمان غيبت كبري؛ نكته اي درباره دعاي ماه رجب؛ درباره عمل بي تقليد و برخي فروع آن؛ درباره حديثي كه سرعت حركت خورشيد را بيان مي كند؛ اصول دين سه است يا پنج؟ (سيد محمود مرعشي نجفي) [ميرزا محمد كاظميني 1/91]

دوازده پرسش و پاسخ است در چگونگي اختلاف مسلمانان و باعث برتدوين علم كلام و اصول فقه و بيان معني اجماع، و درحقيقت فيض مي خواهد كه گفته هاي علماي كلام و اصول فقه رابي ارزش نشان دهد و مردم رابه كتاب و سنت سوق نمايد. تاريخ تأليف اين رساله طبق گفته مرحوم آقابزرگ تهراني در الذريعة سال 1041ق مي باشد. رساله ايست مشتمل بر دوازده سوال و جواب فارسي: سوال اول - چون الله و پيغمبر و كتاب اين امت يكي است پس اين همه اختلافات از چيست ؟ س 2 - اول مخالفت كه اهل ضلالت نسبت به خدا و رسول اظهار كردند كدام بود ؟ س3- آنانكه متابعت قرآن و اهل بيت نمودند و بامت ائمه اثني عشر گرويدند و از اعداي ايشان تبري ورزيدند باز در ميان ايشان چرا اينهمه اختلاف پيدا شد ؟ س 4-در ظواهر قرآن و اخبار اهل بيت اختلاف بسيار است ... ... . . توفيق ميان آنها چگونه است ؟ س5-بسياري از مسائل دينيه هست كه در قرآن و احاديث يافت نمي شود از كجا استنباط شود ؟ س 6 - هر گاه راي فقهاء اعتماد را نشايد و اختلاف ايشان بخلاف رضاي خدا باشد و حكم به راي در دين جايز نباشد پس حفظ اقوال مجتهدين و مصنفات ايشان چه فايده دارد ؟ س 7-اجماع چه معني دار و مساله اجماعيه كدام است ؟ س 8-اجماع اگر مستندي از قرآن يا حديث دارد آن مستند حجت است پس اجماع چه فايده دارد و اگر مستندي ندارد چرا حجت است ؟ س 9-اهل هدايت و ضلالت را به چه نشان مي توان شناخت ؟ س 10-نشان اهل هدايت در كم كسي يافت مي شود پس لازم مي آيد كه اكثر مردم بر ضلالت باشند؟ س 11- هر گاه ايمان منحصر در اين فرقه قليله باشد پس ساير مردم را كافر مي توان خواند ؟ س 12-حد ايمان كامل چيست و مراتب هر يك از ايمان و كفر چند و كدام است ؟ سؤال عن سبب عدم وصول الامام المير المؤمنين عليه السلام الي الخلافة بعد وفاة الرسول (ص) مباشرة. (حسيني احمد) آغاز كتاب: 1: منت بي پايان خداي را كه شأنه كه راه صواب را بأنواع حكمت و فصل خطاب روشن گردانيده ... 2: حمد بي حد واجب الوجودي را كه ... . انجام كتاب: و پسنديده خداي عزو جل شد كه إلي الدين الخالص و الحمدلله رب العالمين [مجلس 36/388؛ الذريعة 13/44؛ نسخ هاي خطي فارسي، منزوي 2/963؛ مرعشي 1/100 و 4/213 و 37/697؛ فهرست هاي خود نوشت فيض کاشاني ص187؛ كتابخانه ملي 6/597؛ مجلس شورا 22/241؛ كتابخانه ملي تبريز 2/763؛ دانشگاه تهران 3/666؛ اصغر مهدي 2/121؛ ‌اهدائي به آستان قدس ص 380؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 274 و 319؛ كتابخانه ملي تبريز 1/1؛ عكسي دائرة المعارف 2/168؛ فهرستواره منزوي 9/302]

صوفيان اهل مولتان مي پرسند از دليل بر حقيقت مذهب شيعه و جواز سب بعض صحابه، اين پرسش توسط عبدالسلام تاجر اصفهاني بفيض تقديم شده است. (سيد احمد اشكوري) مختصري است در پاسخ طائفه اي از اهل مولتان كه پيرو صوفيه بوده اند. و تقاضاي دلايلي بر حقانيت شيعه اماميه كرده اند. سوالات اهل مولتان به وسيله عبدالسلام تاجر اصفهاني به فيض مي رسد. فيض با اقامه براهين عقلي و نقلي اسباب استبصارشان به مذهب حقه را فراهم مي آورد. آغاز كتاب: اما بعد غرض ازاين نوشته بيان آنست كه طايفه اي از صوفيان شهر مولتان كه از خانواده مشايخ كبار آن بلاد بودند مكتوبي به شخصي از قوم خودشان عبدالسلام نام كه در شهر اصفهان بتجارت مشغول بود فرستاده بودند ... الحمد لله و سلام علي عباده ... اما بعد طالبان راه حق بايد بدانند كه براهين عقليه. . انجام كتاب: و اين سخنان را بمشافهه بيان توان نمود و بنوشتن بيش از اين نتوان و العلم عندالله ... [مرعشي 1/101]