جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبحث حجیت فهم عقل در کشف معارف دینی و دامنه حدود آن از دیرباز یکی از مباحث اختلافی میان متألهان مسلمان و غیرمسلمان بوده است و در این زمینه، طیفی از افراط‌ تا تفریط در میان فرقه‌های اسلامی یافت می‌شود. در این میان، یکی از فرقه‌های تأثیرگذار که دیدگاهی خاص‌تر از دیگران دارد، فرقه سلفیان شاخه وهابی است. این فرقه با نظریه‌پردازانی همچون ابن‌تیمیه، حجیت عقل در فهم و کشف مراد دینی را حداقلی می‌داند و در برخی موارد انکار می‌کند و در صورت تعارض یا تصور و توّهم آن حکم، نقل را بر حکم عقل مقدم می‌کند. این مقاله با روشی اسنادی ـ تحلیلی، در پاسخ به این پرسش شکل گرفت که دیدگاه این جریان درباره حجیت عقل چیست و کیفیت استدلال‌های آنان و میزان استحکام آنها چگونه است؟ نتیجه اینکه این گروه با تقسیم احکام عقل به دو قسم عقل صریح قطعی و عقل غیرصریح ظنّی، بخش عمده‌ای از احکام و معارف عقل به‌ویژه در حوزه عقل عملی را در حوزه دین و مسائل فرا طبیعی نمی‌پذیرند. گفتنی است اینان استدلال‌های متکلمان، فیلسوفان، حکما و متصوفه را از نوع عقل ظنّی دانسته و ناپذیرفتنی می‌دانند.

موریس مرلوپونتی، اگزیستانسیالیست و پدیدارشناس فرانسوی، می‌کوشد شکافی را که در فلسفه دکارت درباره رابطه نفس و بدن پدید آمده بود، حل کند؛ از‌این‌رو روش جدیدی در توصیف تجربه انسان در جهان ارائه کرد و به جای تکیه بر ایده‌ها، ادراک حسی را پدیدارشناسی کرد. وی در کتاب پدیدارشناسی که در آن از تأملات دکارت بسیار تأثیر پذیرفته است، تمام تلاش خود را برای حل معضلات عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان در این زمینه به کار بست. مرلوپونتی معتقد است که ادراکْ پدیداری بدنی است، نه رویدادی ذهنی. نزد وی ما مدرک‌هایی بدن‌مند هستیم. بدن جای‌گرفتن انسان در جهان، نظرگاه انسان به سوی جهان، لنگرگاه ما در جهان است. مرلوپونتی تمایز دکارتی درباره نفس و بدن و عالم مکانیکی دکارت را نمی‌پذیرد. در این تحقیق برآنیم با ذکر اشتراک‌ها و اختلاف‌‌های آرای مرلوپونتی و دکارت در بحث نفس و بدن، اصالت بدن در تفکر مرلوپونتی و اصالت نفس در اندیشه دکارت را ارزیابی کرده و از این رهگذر، سیمای کلی از نفس‌شناسی هریک را ترسیم کنیم. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد که هر دو فیلسوف، در تبیین رابطه نفس و بدن ناموفق بوده‌اند.

حجت الاسلام والمسلمین میری روز شنبه مورخ ۱۰ / ۱۰ / ۱۳۹۴ در مدرس ۴ حوزه علمیه امام خمینی (ره) به تدریس در مورد روشنفکران معاصر پرداختند که مشروح آن در ذیل آمده است. در این متن می خوانید: آشتی بین اسلام و مدرنیسم پروژه‌ی فضل الرّحمن/ بیوگرافی فضل الرّحمن/ نادیده گرفته شدن فلاسفه‌ی جدید اسلامی در غرب/ علّت عدم رشد فلسفه‌ی جدید در غرب/ تلاش برای شناساندن فلسفه‌ی اسلامی جدید برای غرب/ تلاش‌هایی بزرگان فلسفه در این زمینه / نقش آقای حائری در پیوند فلسفه‌ی اسلامی و غرب/ فضل الرّحمن پیشتاز معرّفی فلسفه‌ی اسلامی جدید به غرب/ علّت دعوت از فضل الرّحمن برای سفر به پاکستان/ دغدغه‌ی اصلی تشکیل‌دهندگان جمهوری اسلامی در پاکستان/ علّت راه‌اندازی مؤسسه‌ی تحقیقاتی توسّط ژنرال ایوب خان/ وارد شدن فضل الرّحمن در مباحث عملی و اجرایی با ورد به پاکستان/ اثرگذاری جریان فضل الرّحمن/ نظر عبدالرّحمن در مورد انقلاب اسلامی/ رهبری ابوالاعلی مودودی بر جماعت اسلامی پاکستان/ پیگیری مباحث اسلامی در کشورهایی با حاکمیّت سکولار/ علّت تقابل گرایش سنّتی با افکار فضل الرّحمن/ نتیجه‌گیری در مورد حرف‌های فضل الرّحمن/ تکیّه‌ی گرایش‌های فمنیستی اسلامی به فضل الرّحمن/ جریان تساهل و تسامح دینی با تکیه بر نظرات فضل الرّحمن/ طبقه‌بندی فضل الرّحمن در مورد مدرنیزم و وضعیت جدید/ نحوه‌ی ارتباط مؤسسه‌ی مک گیل با دانشگاه تهران/ همکاری ایزوتسو و دکتر مهدی محقّق/ ناشناخته بودن فضل الرّحمن در ایران/ طبقه‌بندی فضل الرّحمن/ خصوصیات گروه اوّل دسته‌بندی فضل الرّحمن/ علّت مقابله با مدرنتیه توسّط سنّتی‌ها/ خصوصیات گروه دوم طبقه‌بندی فضل الرّحمن/ ویژگی‌های گروه سوم طبقه‌بندی فضل الرّحمن/ علّت ردّ نظر گروه سوم طبقه‌بندی توسّط عبد الرّحمن/ نظر عبد الرّحمن در مورد تقابل مذاهب فکری و مدرنیته/ نظر گروه چهارم طبقه‌بندی عبد الرّحمن در مورد تغییرات/ گرایش به تغییرات تدریجی در گروه چهارم طبقه‌بندی/ اشکال عبد الرّحمن به نظر تغییرات تدریجی/ نظر دیدگاه پنجم طبقه‌بندی عبد الرّحمن/ ادّعای عبد الرّحمن در مورد اسلامی کردن همه‌ی امور/ بحث با نور خالص مجید و قبول بحث توسّط او/ تأثیر عقلانی بودن تشیّع بر فلاسفه/.

مفهوم زمان علیرغم اینکه مفهومی ساده و روشن به نظر می رسد در عرصۀ تأملات عقلانی از مقولاتی پیچیده و نزاع بر انگیز بوده است. آیا تنها با حضور آدمی است که زمان مطرح می گردد و در نتیجه زمان تنها در ذهن آدمی وجود دارد ؟ به فرض وجود زمان در جهان خارج آیا وجودی جدا از دیگر موجودات دارد و یا از اوصاف آنهاست؟ در همان فرض آیا زمان به بعضی از مراتب هستی مربوط می شود یا همه آنها را در بر می گیرد؟ پرسش‌هایی از این دست در نظریه پردازی فیلسوفان و متکلمان و عارفان پاسخ های گوناگونی یافته است. "زمان " دردیدگاه برجسته ترین عارف مسلمان؛ محیی الدین ابن عربی، تصویری دیگر یافته است. وی بر اساس روش خاصی که در کشف حقیقت برگزیده است و با تکیه به برخی از پیش فرض های هستی شناسانه ،با سرلوحه قرار دادن برخی از آیات قرآن و سخنان نبوی بر این باور است که زمان یا دهر همان تجلیات بی پایان خداوند در قالب اسماء الاهی است که لحظه به لحظه به صورت سلسله مراتبی در تمامی مراتب هستی می گسترد. هدف اصلی مقالۀ حاضر ارایه "روایتی توصیفی- تحلیلی" از دیدگاه ابن عربی است که بر محور آنچه که در کتاب الفتوحات المکیة آورده تنظیم گردیده است.