جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

افزایش شواهد موید نظریۀ مه‌بانگ نه‌تنها منجر به مرگ و کنار راندن نظریات رقیب مانند حالت پایدار گردید، بلکه بار دیگر جدال قدیمی میان فلاسفه و متکلمین بر سر حدوث و قدم عالم از سر گرفته شد. ولی این‌بار حامیان متکلم نظریۀ مه‌بانگ مسلح به قوانین فیزیک کوانتوم و نظریۀ نسبیت هستند. لذا ما نیز در این مقاله قصد داریم یافته‌های جدید اخترفیزیک‌دانان را با عقاید فلاسفۀ اسلامی نقد و بررسی کنیم؛ آن‌چه که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم نقد و بررسی مباحث فلسفی مطرح شده از طریق یافته‌های اخترفیزیک‌دانان است که خلاصۀ آن به شرح زیر است: 1- تحلیل یافته‌های منجمین و نظریات اخترفیزیک‌دانان پیرامون کیهان نخستین 2- بررسی اعتبار علمی نظریات مربوط به مه‌بانگ و امکان‌سنجی آن 3- تبیین نگرش مشائی به مه‌بانگ در قالب نظریۀ عقل فعال و علل اربعه 4- تبیین حرکت جوهری ملاصدرا از منظر مه‌بانگ 5- باصرف نظر از اصطلاحات فنی کیهان‌شناسان اصل نظریۀ مه‌بانگ قابل تقلیل به همان نظریۀ حدوث است که در پایان با عنایت به متد فلاسفه که همان برهان لمی است به نظر می‌رسد که دلایل خلقت مستمر، حدوث زمانی عالم و ازلیت عوالم مدبر جهان مادی مستحکم‌تر از یافته‌های غیرمستقیم و استقرائی اخترفیزیک‌دانان است.

طبیعت‌گرایی علمی آموزه‌ای مشتمل بر دو جزء هستی‌شناختی و روش‌شناختی است. بر اساس جزء روش‌شناختی، روش علمی تنها منبع برای کسب شناخت معتبر (راجع به طبیعت) است و بر اساس جزء هستی‌شناختی، همه آنچه وجود دارد (علی الاصول) می‌تواند بوسیله علم مورد پژوهش قرار گیرد. برخی از فلاسفه طبیعت‌گرا معتقدند که جزء هستی‌شناختی، یعنی طبیعت‌گرایی هستی‌شناختی (یا متافیزیکی)، یک اصل فلسفیِ ضروری یا ساختاری برای علم است، به این معنا که اگر از متافیزیکِ علم زدود شود، آنچه حاصل می‌گردد دیگر علم نخواهد بود. در مقابل، بسیاری از منتقدین طبیعت‌گرایی معتقدند که طبییعت‌گرایی هستی‌شناختی، آموزه‌ای خارج از متافیزیک علم است و تنها طبیعت‌گرایی روش‌شناختی است که (نه یک اصل متافیزیکی بلکه) یک اصل نظم دهنده یا روش‌شناختی برای علم به شمار می‌رود. در این تلقی، طبیعت‌گرایی تنها به عنوان یک پیشفرض پراگماتیک برای عمل علمی دانشمندان به کار می‌رود. در این مقاله نشان خواهیم داد هیچ یک از دو رویکرد فوق در خصوص نسبت طبیعت‌گرایی و علم صحیح نیست؛ و ما مجاز نیستیم بر اساس یک پیشفرض متافزیکی یا پراگماتیک، راه ورود هویات و علل فراطبیعی را به قلمرو علم سد نماییم، و متافزیکی از عالم طبیعت را برای علم پیشفرض بگیریم که از آغاز خالی از چنین هویات و عللی است.

مارتین لینگز به‌عنوان یکی از نمایندگان برجسته سنت‌گرایی متأخر، ادامه‌دهنده و تکمیل‌کننده کار اسلاف خود بوده و برخی از زمینه‌های ناکاویده سنت را مورد تحقیق و تحلیل قرار داده است؛ یکی از مهم‌ترین این زمینه‌ها، ادبیات نمایشی و نمایش است. پیش از لینگز، توجهی جدی از سوی محققان هنر قدسی به نمایش دیده نمی‌شد و پس از او نیز چندان مورد اعتنا واقع نشد؛ و او تا حد زیادی در کار خود درون جریان سنت‌گرایی، یگانه محسوب می‌شود. او در «شکسپیر در پرتو هنر عرفانی»، تلاش می‌کند زمینه‌های لازم برای خوانش قدسی – بخوانید درست – متون شکسپیر را فراهم آورد و الزامات عملی یک «اجرای موفق» از نمایشنامه‌هایی این‌چنینی را نشان دهد. بر این مبنا «مارتین لینگز و هنر نمایش: به‌سوی بوطیقای نمایش عرفانی» تلاشی در جهت نشان دادن ابعاد و دلالت‌های نظری و عملی خوانش نمایشنامه‌هایی با صبغه عرفانی توسط مارتین لینگز خواهد بود.

امروزه شناخت ابعاد مختلف تشیع و به ویژه تشیع امامی، در کانون توجه اسلام پژوهان غربی قرار گرفته است و هر ساله آثار متعددی درخصوص برخی از وجوه و ساحت های معرفتی آن نوشته می شود. با توجه به حجم وسیع تحقیقات غربی در این زمینه، لازم است شیعه پژوهان اندک اطلاعی از گفتمان حاکم بر فضای شیعه شناسان غربی و دیدگاه های ایشان درباره تشیع امامی داشته باشند. کتاب «شیعه شناسان غربی و اصول اعتقادات شیعه دوازه امامی» کتابی است که توسط مریم صانع پور و انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در سال 1393 به رشته طبع درآمده است. به زعم نویسنده این نوشتار، کتاب مذکور اگر از حداقل استانداردهای لازم برای یک پژوهش آکادمیک برخوردار می بود، می توانست گامی مهم برای شناخت دیدگاه های شیعه شناسان غربی در شمار آید؛ ولی افسوس که چنان نیست. از این رو نویسنده، کتاب مذکور را در بوته نقد و بررسی قرار داده و برخی لغزش های محتوایی، ویرایشی و ساختاری صورت گرفته در نگارش آن، از جمله لغزش در ضبط اسماء اعلام و کتب، استدلال های ضعیف و ترجمه های نادرست و ... را متذکر می شود.

نوفل الحاج لطيف: أستاذ أول للفلسفة بالمعاهد الثانوية التونسية، متحصل على شهادة الأستاذية في الفلسفة من كلية الآداب والعلوم الإنسانية بصفاقس سنة 1994، والدراسات المعمقة في المنطق وفلسفة اللغة من كلية العلوم الاجتماعية والإنسانية بتونس سنة 2000، وشهادة الدكتوراه تحت عنوان "نقد جون رولز للمنفعية"، من الكلية نفسها سنة 2013. نُشرت رسالتي تحت عنوان "جدل العدالة الاجتماعية في الفكر الليبرالي: جون رولز في مواجهة هيمنة التقليد المنفعي" عن دار الجداول للترجمة والنشر، وقد قام الدكتور منير الكشو، الذي أشرف على رسالتي مشكورًا، بتقديمها. وأنا مدين له بذلك. وقد ترجمت أيضًا كتاب "الليبرالية السياسية" لجون رولز، ويصدر لاحقًا لفائدة دار الجداول، وأنا الآن بصدد ترجمة كتاب تشارلز تايلور "عصر علماني" بالشراكة مع الأستاذ محمد محجوب، وآمل أن يكون جاهزًا في موفّى هذا العام (2015). ونشرت لي العديد من المقالات باللغتين العربية والفرنسية في دوريات عربية محكمة مختلفة، وعلى موقع مؤمنون بلا حدود.