جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از ابتدای تاریخ فلسفه مسأله رابطه نفس و بدن در دیدگاههای مختلف فلسفی مطرح بوده و تحریرهای مختلفی بنا بر مکاتب مختلف را به دنبال داشته است. نظر به اینکه این موضوع در فلسفه جدید نیز مورد بحث بوده ، ما تنها به بررسی نظرات عقل گرایانی همچون دکارت ، مالبرانش ، اسپینوزا ، لایب نیتس می پردازیم . همچنان بعد از بررسی این موضوع متوجه می شویم که این مسأله برای فیلسوفانی که به نحو و آلیستی می اندیشند،به عنوان معضل باقی مانده است وکسانی که بین نفس وبدن تباینی قائل نیستند، این مشکل راندارند. همچون ملاصدرا که وحدت وجودی است. مسأله ثنویت جسم و نفس که با افلاطون آغاز و فلسفه مسیحی بیشتر به دلایل دینی آن را پرورانده است ، در فلسفه دکارت به حد کمال می رسد . همین مسأله باعث شد ، فیلسوفان بزرگ بعد از دکارت یعنی مالبرانش ، اسپینوزا ، لایب نیتس در برابر مسأله نفس و بدن قرار گیرند و هر کدام سعی کرده اند به نحوی این مسأله را حل کنند. دکارت سعی کرد رابطه نفس و بدن را با غدة صنوبری توجیه کند بدین سان که غده صنوبری باعث می شود ادراکات در وجدان ظاهر شوند و تصمیم ارادی باعث حرکت غدة صنوبری می شود. مالبرانش رابطه بین نفس و بدن را با علل موقعی جل کرد و معتقد بود که خدا علت حقیقی است و از هر چیز جز خدا نفی اثر و تأثیر کرد. اسپینوزا معتقد بود که در عالم تنها یک جوهر وجود دارد و همان خداست ، فکر و بعد دو صفت این جوهر یگانه هستند که بنا بر فلسفه وحدت گرای او امور نفسانی و جسمانی دو جنبه جوهر یگانه اند که از دو وجه ظهور یافته اند و میان نوعه موازنه و مقارنه برقرار است ، بدین نحو که برابر با هر حالتی از بعد حالتی از فکر وجود دارد. لایب نیتس هم برای تبیین مسأله نفس و بدن فرضیه تطابق منادها که قاعده هماهنگی پیشین بنیاد است را مطرح کرده است. باتوجه به این که هر هرکدام از دکارتیان راه حلی برای این مسأله مطرح کرده اند ولی هرکدام به نحوی مورد نقد واقع شده اند . اما این مسأله همچون برای تحقیق باز و در مکاتب مختلف فلسفی قابل بررسی است.

یکی از مسائل مهمی که در مطالعات دینی مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است مسئله عدل الهی و وجود شرور در جهان می باشد. در این پژوهش ابتدا مسئله عدل الهی و اثبات آن و سپس شبهات وارد بر این اصل اعتقادی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق کتاب های کلامی و نظریات متکلمین ملاک کار و مد نظر بوده است. لذا به تبعیت از قدما بعد از مقدمه، به تاریخچه بحث عدل پرداخته و از آنجایی که عدل الهی علاوه بر اصل اعتقادی از صفات واجب تعالی می باشد در بخش دوم بحث تقسیم بندی صفات خداوند و جایگاه صفت عدل دراین تقسیم بندی مطرح شده است. در بخش سوم به تعاریف عدل از نظر لغوی و اصطلاحی از دیدگاه متکلمین و حکما پرداخته شده است. در بخش چهارم به دلیل اینکه اساس اختلاف در مسئله عدل، بحث حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال است، لذا توضیحی پیرامون حسن و قبح داده شده، آن را اثبات کرده ایم و در بخش بعد به براهین ارائه شده در باب عدل الهی اشاره شده است. در بخش ششم شبهات وارد بر عدل الهی بیان شده، پاسخ های داده شده توسط متکلمین و فلاسفه درج گردیده است. نتایج بدست آمده از بررسی ها به این صورت است که ؛ اولا : عدل الهی به معانی رایج(تساوی، موزون بودن، رعایت حقوق افراد) مصداق ندارد. بلکه عدل الهی طبق نظر متکلمین یعنی خداوند هر آن چه را واجب است انجام می دهد و کار قبیح و ناشایست از او سر نمی زند. طبق نظر حکما، یعنی خداوند در افاضه وجود، استحقاق ها را رعایت می کند. ثانیا : هر ظلمی که به افراد بی گناه توسط ظالمان وارد می شود در سرای دیگر جبران خواهد شد و همچنین دردها و رنج ها و ناملایماتی هم که دست انسان در کار نیست به طریق اولی از طرف خداوند جبران می شود. در هر صورت چون پایان این ناملایمات به نفع انسان و پل ترقی انسان محسوب می شود، لذا شری در کار نیست و همه خیر است. واژگان کلیدی : 1- عدل 2- عدل الهی 3- شر

موضوع تحقیق حاضر رابطه ی عدل الهی با شرور از دیدگاه اسلام است. این بحث یکی از محوری ترین مسائل اعتقادی برای هر مسلمانی است. از آنجایی که هر مسلمان به عدل الهی اعتقاد دارد و آن را یکی از اصول دین خویش می شمرد، و در جهان پیرامون ما، انواع شرور طبیعی و اخلاقی وجود دارد، ممکن است در اذهان این ناسازگاری به وجود آید که با وجود خداوندی عادل، چرا این همه شرور در جهان وجود دارد؟ اگر خداوند عادل است وجود شر برای چیست ؟ هدف از انجام این تحقیق پاسخ دادن به این قبیل پرسشها است تا با بیان رابطه ی عدل الهی باشرور آن هم از دیدگاه اسلام، راه حل منطقی اراده دهیم تا از این طریق در حد توان ، پاسخ گوی شبهات مربوط به مساله عدل باشیم و این مساله را تحت عنوان فواید شرور در این تحقیق بیان کردیم. در این تحقیق سعی کردیم مسائل مطرح شده را با استناد به آیات و روایات مطرح کنیم تا مطالب از اعتبار و غنای بیشتری برخوردار باشند و از این طریق رابطه ی این مسایل با اسلام نیز روشن شود . در این تحقیق به بررسی انواع عدل و انواع شر پرداخته تا در نهایت به این مهم دست یابیم که خداوند عادل و خیرخواه و قادر مطلق است و آنچه به عنوان شر مطرح می شود، نتیجه آزادی واختیار انسان است و تنگ نظری ما آن را شر می پندارد گرچه دارای اثرهای تربیتی فراوانی است . از جمله کتابهای مهم در این تحقیق کتاب عدل الهی استاد مطهری ( رحمه الله علیه) است که با زبان شیوا و با وجود مثالهای به جا مساله عدل الهی و شر را به خوبی توضیح می دهد از جمله دیگر کتابهای مورد استفاده کتاب معارف اسلامی به نویسندگی علی افضلی موسایی است که در باب مساله شر به خوبی توضیح مطالب می پردازد. کتاب اندیشه اسلامی نوشته جعفر سبحانی و محمد محمدرضایی هم از جمله کتابهایی است که مطالب بسیار مفیدی در مورد عدل و شر بیان می کند. کلید واژگان تحقیق عبارتند از : عدل، شر، علم، قدرت، و خیرخواهی.

رجعت یکی از مسائل اعتقادی شیعه امامیه و به معنی بازگشت پیش از قیامت است . و در اهمیت اعتقاد بدان همین بس که امام جعفر صادق ( علیه السلام)می فرمایند :" از ما نیست کسی که ایمان به رجعت نداشته باشد . . . " . در رابطه با رجعت احادیث متواتری وارد شده است و علماء قدیم و جدید در رابطه با آن اجماع کرده اند ، و کسانی که به علت طولانی شدن غیبت کبری امید آن ها کاسته شده ، روح امید تازه ای به آن ها می دهد.ودیگر اینکه درزمان ظهور حضرت مهدی(عجل الله)و رجعت اهل بیت ( علیهم السلام) غنی از ثروت و مکنت خود مغرور و فقیراز فقر خود مأیوس نمی شود ، و در آن زمان است که حق به حقدار می رسد . در این نوشتار به اثبات رجعت در آیات و روایاتی همچون زنده شدن مقتول بنی اسرائیل و عزیر پیامبر و . . . اشاره شده ، مسئله رجعت آن قدر اهمیت دارد که ائمه معصومین(علیهم السلام) در ادعیه و زیارات خود همچون دعای عهد و زیارت جامعه و . . . اشاره کرده اند ، و آن را حق و وقوع آن حتمی است . رجعت همگانی نیست بلکه شامل مؤمن محض و کافر محض می باشد ، بعضی رجعت را حشر پس از قیامت می دانند حال آنکه علامه طباطبایی بعد از بررسی فراوان رجعت را حشر پیش از قیامت می دانند . از جمله کسانی که رجعت می کنند رسول اکرم ( صلی الله علیه واله) می باشند که شیطان به دست آن حضرت کشته می شود و اولین رجعت کننده که به یاری امام زمان ( عجل الله) می شتابد امام حسین ( علیه السلام)است و امیر مومنان رجعت های متعددی دارند آن هم با مدت های طولانی ، که دریکی از رجعت ها آن حضرت چهل چهار هزار سال حکومت می کنند ، تا آن جا که از هر مرد شیعه و پیرو علی ( علیه السلام) هزار فرزند پسر به وجود می آید . و جود رجعت امری ضروری است اگر رجعت نباشد حکمت پروردگار زیر سوال می رود ، چون مجریان معصوم ( علیهم السلام)در صددبودند تایک حکومت واحدجهانی برقرارکنندولی به علت وجود خلفاء جور نتوانستد انسان ها را به کمالات روحی و مقامات معنوی برسانند و این امرمهم در زمان رجعت اتفاق می افتد و زندگی حقیقی در زمان رجعت است ، چرا که در عصر ظهور همه چیز خوب ، بی اشکال و رفاه کامل مادی و معنوی بر جهان برقرار است ، و اهل بهشت در آن زمان بسیار واهل جهنم اندک می باشد ، به امید آن روز انشاء الله . برای فراهم آوردن این رساله منابعی مورد کنکاش قرار گرفته است ،که شامل کتب قرآنی ، روایی، تفسیری ، اخلاقی ، کتب فرهنگ لغت و همین طور از سی دی های مختلف از جمله گنجینه نور،نور،مهدی موعود،اینترنت و. . .می باشد . وروش این تحقیق بنیادی است . واژگان کلیدی: این موضوع دارای سه کلید واژه ،که عبارتند از رجعت ، ظهور ، و معاد می باشد .

بررسی و تحلیل اعتقاد به رجعت با بهره گیری از آیات و روایات است. رساله حاضر در چهار بخش و یک خاتمه تنظیم شده است. نویسنده در تبیین تاریخچه، به اعتقاد رجعت قبل از اسلام در میان ادیان و نحله های مختلف و در تفکر اسلامی که به سه دورة پیدایش، رشد و بالندگی، گسترش و تکامل تقسیم می شود، اشاره کرده است. وی در بخش اول رجعت را بازگشت پس از مرگ و بعد از ظهور حضرت مهدی(عج) و از ضروریات مذهب دانسته است. بخش دوم با نام «رجعت از دیدگاه قرآن، روایات و عقل» به تبیین و دسته بندی آیات و روایات مربوطه و بیان دیدگاه علما و تجزیه و تحلیل آن ها اختصاص دارد. نویسنده در بخش بعدی به بیان رابطة این عقیده با ظهور امام زمان(ع) و رابطة رجعت با معاد پرداخته است. در بخش پایانی شبهات رجعت و پاسخ آن ها تبیین شده که عبارتند از: بحث امکان رجعت، رجعت و تناسخ و بازگشت حکومت ها نه افراد. نویسنده در خاتمه چنین نتیجه گرفته است که رجعت، باوری است قابل دفاع؛ که می توان هم از منظر نقل به اثبات و توجیه آن همت گماشت و هم از منظر عقل به معقول بودن رجعت پی برد.

موضوع این پایان نامه رجعت می باشد . رجعت یعنی مرحله ای از بازگشت و رجعت مختص به بازگشت گروهی از مؤمنان و کافران می باشد. رجعت در میان گذشتگان نیز صورت گرفته است مانند قصه حضرت ابراهیم که چهار مرغ را زنده کرد و همچنین رجعت اصحاب کهف. درباره زمان رجعت دو نظریه وجود دارد که یکی از آن ها این است که رجعت مختص به زمان حضرت مهدی « عج» است و نظریه دوم که قائلند بعد از این که حضرت مهدی « عج» حکومت کردند و به شهادت رسیدند، پیامبر و امام حسین رجعت خواهند کرد که نظریه اول صحیح تر است. رجعت از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است، در اسلام اشاره به این کردیم که رجعت از طریق آیات و احادیث شیعه به اثبات رسید و از بررسی دیگر ادیان هم این نتیجه به دست آمده که آن ها هم به مسأله رجعت به نحوی اعتقاد دارند. اثبات مسأله رجعت از نظر علم بیان شده و نمونه آن نظریه لاپلاس می باشد که اعتقاد داشت انسان از تکه ابری درست شده و وقتی خداوند قهار بتواند این گونه انسان را بیافریند حتماً قدرت دوباره زنده کردن مردگان را هم خواهد داشت. و همچنین با بررسی دلایل عقلی و نقلی می توان این مسأله را ثابت کرد: به مسأله رجعت علاوه بر آیات قرآن در دعاهای مختلف نیز اشاره شده است. که از آن جمله زیارت آل یاسین می باشد که در فرازی از آن می خوانیم « و انّ رجعتکم حق». در پاسخ به این سؤال که چه کسانی رجعت می کنند بیان شده که تمام پیامبران به دنیا برمی گردند و از جمله آن ها رجعت رسول اکرم « ص» می باشد. و همچنین ائمه اطهار که روایت است اولین رجعت کنند امام حسین « ع» می باشد، نیز رجعت خواهند کرد و اسامی عده ای از صحابه پیامبر نیز ذکر شده است که از جمله آنها: مقداد، سلمان، ابوذر و ... می باشد. با توجه به این که رجعت یکی از مسائل اعتقادی است شبهات و اشکالاتی در ارتباط با رجعت بیان شده است. شبهاتی همچون تناسخ که عده ای معتقدند همان رجعت می باشد ولی پاسخی که به این شبهه داده شده این می باشد که معنای تناسخ این است که روح از یک بدن خارج شود و در بدن دیگر حلول پیدا کند در حالی که معنای رجعت چیز دیگری است. «زیرا معنی رجعت این است که روح بعد از خارج شدن از بدن پس از مدتی به همان بدن اولی برمی گردد.» از سوی دیگر ثابت شد که تناسخ و اعتقاد به آن صحیح نیست. کلید واژه ها: رجعت، رجع، تناسخ، ظهور، سوشیانس، متواتر، اجماع منقول، خبر واحد

رساله حاضر تحقیقی است پیرامون یکی از مهمترین عقاید شیعه به نام « رجعت» که در گذر ایام گرد غفلت غفلت و نسیان برآن نشسته و به سبب بعضی عوامل – که به بخشی از آن ها در این رساله اشاره شده است – آنچنانکه لازم بود مورد عنایت قرار نگرفته است. هدف از نگارش این رساله اثبات رجعت با استفاده از آیات و روایاتی است که در این باب ذکر شده است، و چرایی و فلسفه آن می باشد. رجعت در بین شیعه عبارتست از اعتقاد به این که ائمه ( ع) و خوبان خوب و بدان بد، پس از مرگ دوباره به دنیا برمی گردند تا خوبان شاهد برپایی عدل و داد و بدان گرفتار بخشی از عذاب الهی شوند. در این تحقیق سعی شده است که با رجوع به آیات و احادیث فراوان و متواتر در این باب و با مراجعه به کتب تفسیری علمای بزرگ به اثبات این امر اعتقادی بپردازیم و در ضمن فرق رجعت را با برخی امور اعتقادی دیگر از جمله ظهور و معاد و تناسخ ذکر کنیم. به همین منظور ، رساله به چهار بخش تقسیم شده است : بخش اول : کلیات که شامل تبیین موضوع، ضرورت و اهداف آن ، پیشینه موضوع و تعاریف مفاهیم کلیدی تحقیق می باشد. بخش دوم : رجعت در آیات : که در این بخش آیاتی که در باب رجعت ذکر شده، گردآوری شده و با استفاده از منابع تفسیری معتبر به اثبات این موضوع می پردازد. بخش سوم : احادیث رجعت : در این بخش با استفاده از احادیث وارده از اهل بیت ( ع) بیان شده که چه کسانی و با چه خصوصیاتی رجعت می کنند و چه اتفاقاتی در آن ایام به وقوع خواهد پیوست. بخش چهارم : جایگاه رجعت در کلام اسلامی : در این بخش سه موضوع ظهور و تناسخ و معاد به عنوان امور اعتقادی ذکر شده است و رابطه رجعت با هر یک از این امور به صورت مبسوط بیان شده است. نتیجه کلی که از این تحقیق می گیریم این است که اگر چه بحث رجعت دارای موافقین و مخالفینی است اما قدر مسلم این است که رجعت به عنوان یکی از ضروریات مذهب شیعه شناخته شده است که آیات و روایات آن را اثبات می نماید و همان گونه که در گذشته رخ داده است، در اینده نیز قطعا اتفاق خواهد افتاد. واژگان کلیدی این تحقیق عبارتند از : رجعت، تناسخ، ظهور، معاد، شیعه، سنت، اعتقاد.

رساله حاضر تحقیقی است ناچیز پیرامون یکی از عقاید شیعه بنام رجعت که در گذر ایام گرد غفلت و نسیان برآن نشسته، و به سبب بعضی عوامل که بخشی از آن در این رساله ذکر شده، آنچنانکه لازم بود مورد توجه و عنایت قرار نگرفته است .، هدف از این رساله حل بسیاری از آیات و روایاتی است که در این باب وارد شده و یا لااقل ممکن است مربوط به این بحث باشد و نیز توجه به بعضی ادیان دیگر در این که آیا آنان نیز به چنین سرانجامی معتقدند یا خیر؟ رجعت در شیعه عبارت از اعتقاد به این است که ائمه (ع) و خوبان خوب و بدان بد از مردم پس از مرگ دوباره بر می گردند و خوبان شاهد برپایی عدل و داد، و بدان گرفتار بخشی از عذاب الهی می شوند و کتاب و سنت و اجماع و عقل به عنوان ادله ‎4 گانه بر اثبات این امر اقامه شده است . و نیز شبهاتی در این باب مطرح کرده اند که در این رساله قسمتی از آن مطرح شده و بدان جواب داده شده است . در قسمت آخر به آخرالزمان در دین مسیح و یهود پرداخته شده و قسمتی از نقاط اشتراک و افتراق آن با رجعت در شیعه مطرح شده است . و در پایان نتیجه می گیریم که با اندکی اختلاف در اکثر ادیان الهی، نوید به پایانی خوش برای جهان و صالحان از مردم آمده است که در آن هنگام خوبان پس از زنده شدن بخشی از وعده های حقه الهی را درک خواهند کرد . و در این میان اهل تسنن با این عقیده مخالفند./

پژوهشی است در اثبات رجعت و ابطال تناسخ بر اساس آیات، روایات و دیدگاه های دانشمندان بزرگ شیعه. رسالة حاضر در چهار بخش پس از مفهوم شناسی و بیان پیشینه اعتقاد به رجعت و تناسخ، ادلة عقلی و نقلی رجعت و ویژگی های آن را بیان کرده است. نویسنده در ادامه اقسام تناسخ، دلایل بطلان و پاسخ به شبهات تناسخ را یادآور شده است. وی در بخش پایانی نیز به چند شبهة مشترک دربارة رجعت و تناسخ، همچون همانندی تناسخ با معاد و رجعت، لزوم ملاک استحاله تناسخ در رجعت و شبهه لزوم تعلق روح به بدنی دیگر را نقد و بررسی کرده است. نویسنده در جمع بندی آورده است که رجعت و تناسخ در مبادی تصوریه، شباهت های انکارناپذیری دارند و ادعای شبهه همانندی از آن نشأت گرفته، اما با توجه به تفاوت های اساسی آن دو، این شبهات بی اثر می مانند. در مبادی تصدیقی نیز ادلة اثبات رجعت از طریق عقل و نقل امکان و ضرورت آن را اثبات می کنند، برخلاف تناسخ که دلیل قابل توجهی از عقل و نقل بر امکان و ضرورت آن وجود ندارد، بلکه ارائه عقلی و نقلی آن را غیر ممکن دانسته اند.

بحثی که به طور گسترده در رساله طرح شده، درباره «رهیافت متکلّمین و حکمای مسلمان در لزوم بعثت» است.در این بحث، ابتدا به ذکر مبادی تصوّری از معنای لغوی و اصطلاحی و کاربردهای قرآنی و تفاوت رسول و نبیّ، و نبوّت و رسالت پرداختیم; سپس به ذکر مبادی تصدیقیه بحث به سخن نشستیم. محور اساسی در این بحث، مسأله حُسن و قبح عقلی و زیر مجموعه های آن، قاعده لطف و وجوب علی اللّه است; بدین جهت، به شکل مفصّل درباره هر یک سخن گفتیم و دیدگاه های گوناگون را در آن مطرح کردیم.پس از آن، به مسأله حُسن بعثت پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که دیدگاه های کلامی و فلسفی در بحث مزبور، مورد اتّفاق است و تمام گروه های کلامی و فلسفی (غیر از حنابله و اهل حدیث) آن را نیکو می شمارند. در پایان بحث اصلی را که رساله برای آن ترتیب یافته بود، آغاز کردیم و لزوم بعثت را از زوایای کلامی و فلسفی به نظاره نشستیم و رهیافت های هر یک از نمایندگان فیلسوفان و متکلّمان را در این باب بررسی کرده، به این نتیجه رسیدیم که از متکلّمان، اهل حدیث و اشاعره بعثت را لازم نمی دانند و دلیل اصلی آن ها به ترتیب، توجّه نکردن به مباحث نظری در مسائل اعتقادی و دخالت انسان در کار فرمانروای مطلق جهان است. آنان معتقدند: مملوک را نرسد که در کار مولا دخالت کند.اساس سخن آن ها در عدم پذیرش اصل حُسن و قُبح عقلی ریشه دارد.امامیه، معتزله، ماتردیه و فیلسوفان اسلامی در مسأله وحدت نظر دارند و محدودیت عقلانی انسان را دلیل لزوم تکلیف می دانند; ولی در راهبردهای خود متفاوتند. اساساً دیدگاه های کلامی، دیدی جامعه گرایانه (فردی و اجتماعی * دنیایی و آخرتی) دارند که بر قاعده لطف مبتنی است; ولی مکتب های فلسفی، بعثت را از طریق زندگی اجتماعی اثبات می کنند و صرفاً دیدی جامعه شناختی دارند و از دیدگاه فلسفه سیاسی به قضیه نگریسته اند; البتّه در چگونگی استدلال از این دیدگاه، بین رهیافت های فلسفی به ظاهر تفاوت وجود دارد.