جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رگه های عرفی شدن در قرائت شلایرماخر از دین، بیانگر این است که تجربۀ دینی راه به جایی نبرده و به جهات گوناگون نه تنها شرافتی به دین نبخشیده، بلکه آن را در مسیری عرفی قرار داده است. فروکاستن حقیقت دین به تجربۀ دینی شخصی، کنار نهادن کتاب مقدّس به عنوان مجموعه ای از دستورات الهی، و تقلیل آن به کتاب ثبت تجربۀ دینی، بی توجهی به نقش عقل، شریعت، مناسک دینی، بی توجهی به مابعدالطبیعه و نیز اومانیستی بودن رهیافت معناگرایانه به دین را می توان از جمله رگه های عرفی شدن در تفکر دینی شلایرماخر دانست. وی دین را از حوزۀ علم و عمل، به عالَم خصوصی احساسات پارسامنشانه تأویل برده است. این مقال بر آن است تا ضمن تبیین رهیافت دینی شلایرماخر، عناصر عرفی را در رویکرد دینی وی نشان دهد. روش مقاله در مراجعه به آراء، استنادی و در تبیین محتوا، تحلیلی ـ انتقادی است.

فریدریش اشلایر ماخر فیلسوف آلمانی (1834-1768) در گفتار دوم کتاب «درباره دین » به موضوع ماهیت (طبیعت) دین می پردازد. او اعتقاد دارد که صورت اصیل و حقیقی دین در تعیّن بیرونی با چیزهای دیگری پیوند یافته است برای دستیابی به ماهیت دین باید از این امور عزل نظر بشود، در این راستا مسئله عمل، علم، اخلاق و هنر را مورد بررسی قرار می دهد و نتیجه می گیرد که هیچ یک از آنها مساوی و مساوق با حقیقت دین نیستند، سپس از طریق یک فرایند معرفت شناختی با عنایت به نظریه افلاطون در باب معرفت پیشینی (تذکار) وجوه افتراق و اتحاد علم و اخلاق را با دین باز می نماید. از دیدگاه او علم و اخلاق راستین متکی به احساس بی واسطه ای از شهود و حقیقت بیکران الهی هستند، او این احساس را همان حقیقت و ماهیت اصیل دین می داند که فراتر از اندیشه علمی و مفهومی است و یک امر کاملاً بی واسطه است که در قالب نظام نمی گنجد، او سپس حقیقت این احساس بی واسطه را در سیر آفاق و انفس یعنی در ساحت طبیعت و انسانیت جستجو و نشان می دهد.

نصرحامد ابوزید با دل سپردگی به نظریات زبان شناسی و هرمنوتیکی، بر آن است تا با تأویل متجددانة قرآن، الفتی میان سنت و تجدد برقرار سازد. وی روش خود را یگانه روش فهم قرآن می داند که طی آن، قرآن مطابق با اوضاع زمانۀ خود تفسیر می شود. در این رویکرد برخی از آیات صرفاً شاهدی تاریخی و محکوم به فراموشی، برخی با قابلیت تأویل مجازی، و برخی نیز متونی با قابلیت توسعه اند. در این مقاله نظریات وی در باب وحی، احتساب قرآن به عنوان متنی تاریخ مند و محصولی فرهنگی، و اجتهاد پویا مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق تحلیلی و انتقادی است. منابع مورد استفاده نیز عبارت اند از کتاب ها، مقالات، و مصاحبه های انتشاریافته از ابوزید در نشریات و سایت های اینترنتی، کتاب ها و مقالاتی که در بررسی دیدگاه های ابوزید منتشر شده و منابعی که به نقد و بررسی استفاده از روش هرمنوتیکی در تفسیر قرآن پرداخته اند.