جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه متخصصان و دانشجویان علوم جدید با مشکل فهم اصول و مباحث فلسفی مواجه هستند و متقابلاً اهل فلسفه و علاقمندان مطالعات فلسفی از دریافت مفاهیم و مبانی علمی باز می مانند. علت بروز این مشکل بیش­تر از آن جهت است که صاحب نظران علم و فلسفه برای آشنایی مخاطبان گروه مقابل با مفاهیم تخصصی دانش خود هیچ تلاش و اقدامی نکرده ­اند. در این شرایط همراهی و همکاری این دو حوزه معرفتی ـ علم و فلسفه ـ در تبیین مفاهیم مشترکی مانند جسم می­ تواند به وضوح کامل­تر این موضوعات و معانی بینجامد.هر چند مفهوم جسم طبیعی بدان گونه که در علوم تجربی مطرح می شود در عمل راهگشا است اما به لحاظ تحلیلی و عقلی حاوی نقص اساسی است. از سوی دیگر همین مفهوم در آثار فلسفی به نحوی مطرح می شود که به معنای جسم به مثابه یک واقعیت خارجی که مهم ترین موضوع مطالعه و تحقیق علم تجربی است ارتباطی ندارد. در این میان ابن سینا به عنوان فیلسوفی آشنا با مباحث علمی روزگار خود مفهوم جسم طبیعی را به گونه­ ای طرح می کند که سازگار با هر دو ساحت معرفتی است. تلاش وی می­ تواند به مثابه الگوی مناسبی برای دانش­ پژوهان به کار گرفته شود.

به تازگی و برای نخستین بار بخش طبیعیات کتاب المشارع و المطارحات شیخ شهاب‌الدین سهروردی به همت استاد دکتر نجفقلی حبیبی تصحیح و توسط انتشارات کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. در این مختصر به معرفی و بررسی این اثر می­پردازیم. کتاب المشارع و المطارحات مفصل­ترین اثر شیخ اشراق است که پس از کتاب حکمه‌الاشراق، یکی از مهم‌ترین آثار وی به شمار می­آید. هانری کربن در سال 1323 شمسی (1944م) بخش الهیات این کتاب را تصحیح و منتشر کرد، سپس در سال 1385 بخش منطق آن به کوشش دکتر مقصود محمدی و اشرف عالی­پور تصحیح شد و درنهایت بخش طبیعیات این اثر در سال 1393 توسط دکتر نجفقلی حبیبی تصحیح و منتشر شد. بدین ترتیب کل این اثر در طول مدت 70 سال تصحیح و منتشر شده است.

یکی از مباحث طبیعیات قدیم، مناقشه بر سر وجود یا عدم وجود خلا بوده است. به طوری که بیشتر فلاسفه، امکان وجود خلا را باطل دانسته و در مقابل، بسیاری از متکلمان از وجود آن دفاع کرده اند. در این مقاله مهمترین آرای مطرح شده در این باب ارایه شده است و بحث از خلا که در دو مورد بیرون عالم و درون عالم مطرح بوده، از منظر علوم امروز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، با ارزیابی استدلالات هر یک از طرفین نشان داده شده است که در مورد نخست، یعنی خلا بیرون عالم، نظر فلاسفه ارجح بوده و بالعکس در مورد دوم، یعنی خلا درون عالم، نظر متکلمان بر آرای فلاسفه برتری دارد.