جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

توقیع شریف، روایتی است که در تاریخ شیعه برای اثبات ولایت فقها به آن استناد شده است. تا کنون بیشتر به بررسی دلالت یا عدم دلالت این روایت بر اصل ولایت فقیهان در عصر غیبت پرداخته شده و به اثبات جنبه های دیگر ولایت فقیه در این روایت، چندان توجه نشده است. در این مقاله تلاش شده است تا افزون بر اثبات ولایت فقها در امور سیاسی و اجتماعی، گسترة شمول توقیع شریف، نسبت به برخی از مسائل مطرح در حوزة ولایت فقیهان شیعه نیز کاوش گردد. بر این اساس، ضمن سنخ شناسی نظریات حاکمیت فقیه، دلالت این روایت بر نظریة ولایت فقیه و انتصاب آن به اثبات رسیده و با نفی شورای رهبری، به نقش مردم در حکومت دینی نیز اشاره شده است. پس از آن، شرط اعلمیت در ولایت سیاسی فقیه بررسی شده و بحث در گسترة اختیارات ولی حاکم نیز پایان بخش این نوشتار است.

شناسایی جریان فکری غلو در عصر غیبت صغرا به عنوان یکی از جریان های منحرف، اهمیتی ویژه دارد. این شناسایی افزون بر آشناسازی افراد با فضای حاکم بر آن دوره، می تواند ضمن معرفی غلات، نوع مبارزه حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف با غالیان را به تصویر کشد. بررسی منابع فرقه شناختی، حدیثی، تاریخی و... نشان می دهد جریان فکری غلو _ به عنوان یکی از جریان های بسیار خطرناک و آسیب رسان _ در عصر غیبت صغرا از گستردگی ویژه ای برخوردار بوده است. در این دوره شاهد حضور غالیانی سرشناس همچون محمد بن نصیر نمیری، حسین بن منصور حلاج، محمد بن علی شلمغانی، محمد بن علی بن بلال، احمد بن هلال عبرتایی و باورمندان به تفویض در جامعه هستیم. برخی از غالیان این دوره متاثر از یکی از خطرناک ترین غالیان پیشین، یعنی ابوالخطاب بوده اند. حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف در قالب توقیع و از طریق نواب و وکلای خویش به معرفی و رسواسازی غالیان این دوره پرداخته و عقاید غالیانه آنها را انکار فرموده است.