جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این کتاب به زبان عربی در رد فلسفه و عرفان نگارش یافته است. مولف فلسفه و عرفان را از "علوم بشری" و در برابر "علوم الهی" می‌داند. وی فلسفه‌ی اسلامی یا عرفان اسلامی را مقوله‌ی دینی به شمار نمی‌آورد، بلکه این دو دانش را از دسیسه‌های خلفای بنی‌عباس به ویژه مامون می‌داند و آن را نیرنگی می‌خواند که پادشاه جزیره‌ی قبرس برای انهدام شرع مقدس در پیش داشته است. مولف با آن‌که به ستیز با فلسفه می‌پردازد، خود تا حدی از شیوه‌ی فلسفی مبتنی بر فهم کتاب و سنت، پیروی می‌کند. متن کتاب حاضر, با تصحیح, و مقدمه‌ای به زبان فارسی (شامل معرفی دیدگاه‌های آیت‌الله میرزامهدی اصفهان، زندگی، احوال و آثار او) فراهم آمده است.

این شماره مجله سمات باعنوان دفتر ویژه به مکتب تفکیک پرداخته و حاوی مطالب زیر است: 1- مکتب تفکیک و تمایزات آن با فلسفه و عرفان - گفتگو با آیت الله سید جعفر سیدان 2- مساله شناخت خداوند - آیت الله میرزا مهدی اصفهانی 3- در بیان جدایی طریق قرآن و اهل بیت علیهم السلام از طریق فلاسفه و عرفا - آیت الله حاج شیخ مجتبی قزوینی 4- ملاحظاتی پیرامون مکتب تفکیک - حسن میلانی

هجمه عليه فلسفه، چنان كه در گفت وگوي حاضر تاكيد مي شود، عمري به درازناي خود اين شاخه از معرفت بشري دارد، به دلايل و انحاي گوناگون. داستان فلسفه در فرهنگ و تمدن ما نيز از اين مخالفت ها و ستيزها مبرا نبوده است. مكتب تفكيك، جرياني معرفتي در يك صد سال اخير است كه با ادعاي تمايزگذاري ميان فلسفه و عرفان و دين به مخالفت صريح با فلسفه مي پردازد و آن را دست كم در شناخت معارف ديني ناتوان مي داند. به روايت استاد محمدرضا حكيمي، انديشمند معاصر ايراني و از پيروان اين مكتب، سرسلسه دار تفكيكي ها محمدمهدي غروي اصفهاني، مشهور به ميرزا مهدي اصفهاني از فقهاي اصولي معاصر شيعه است و نام هايي چون شيخ مجتبي قزويني، سيدموسي زرآبادي، ميرزا جواد تهراني، شيخ محمود حلبي و... از پيروان اين مكتب هستند. تفكيكي ها چه مي گويند؟ علت مخالفت شان با فلسفه چيست؟ چه دلايلي براي ادعاي خود عرضه مي كنند؟ آيا امروز نيز در ميان ما حضور دارند؟ نسبت تفكيكي هاي جديد با نسل هاي پيشين در چيست؟ سيدحسن اسلامي اردكاني، استاد تمام فلسفه و مدير گروه فلسفه اخلاق دانشگاه اديان و مذاهب، سال هاست كه به نقد و رويارويي با انديشه هاي تفكيكي مشغول است و اخيرا نيز مجموعه اي از مقالات و گفتارهايش در اين زمينه در كتابي با عنوان «سوداي تفكيك» از سوي نشر كرگدن منتشر شده است. به همين مناسبت كوشيديم پرسش هاي فوق را با او در ميان بگذاريم.

آنچه امروزه به نام مکتب تفکیک شناخته می شود، عنوانی است که برمدرسه معارفی خراسان نهاده شده و خوش جا افتاده است. مهم ترین ویژگی این مکتب تاکید آن بر جدایی راه های سه گانه دست یابی به معرفت ؛ یعنی وحی، عقل و کشف است. از نظر این مکتب، دین، فلسفه وعرفان، مسیرهای جداگانه ای طی می کنند و این تنها نقطه عزیمت آن است. دومین گام از دیدگاه مکتب تفکیک، برتر شمردن راه وحی و سومین واساسی ترین آن بی نیاز شمردن راه وحی از عقل و تعقل رایج بشری وسخن از مقوله ای به نام عقل خودبنیاد دینی است. میرزا مهدی اصفهانی از صاحبان این مکتب در کتاب خود به نام ابواب الهدی، راه عقل را راهی تیره و جستجوی معرفت از آن را عین ضلال مبین دانسته و معتقد است که جز دیوانگان کسی در آن قدم نمی گذارد.

مکتب تفکیک به عنوان مکتبی که مدعی جدایی و تفکیک بین معارف وحیانی و علوم بشری به ویژه فلسفه و عرفان است، در زمینه تفسیر قرآن و نقش سنت در آن، دیدگاه هایی را مطرح می کند که بررسی و تحلیل آن ضروری به نظر می رسد. این مکتب اگرچه از تفسیر اجتهادی به عنوان روش مختار خود در تفسیر سخن به میان می آورد، در بسیاری از موارد به این ادعا پایبند نیست و به نوعی نقشی محوری برای احادیث و روایات در تفسیر قرآن قائل است و سایر منابع تفسیر از قبیل عقل، لغت و ادبیات و حتی خود آیات قرآن در این دیدگاه، در رتبه ای پایین تر از سنت قرار دارند. رهیافت پژوهش حاضر، معطوف به این نکته است که در این مکتب، استفاده از ادله نقلی برای اثبات موضوعات و مضامین عقلی از جمله در مباحث مربوط به یقین، یکی از نمونه های آن است. حجیت قرآن و قطع و یقین نیز در کنار سنت و به تایید روایات اثبات می شود. در این مقاله، دیدگاه های تفکیکیان درباره نقش و کارکرد سنت در تفسیر قرآن، به اجمال مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

رساله‌ای که شرح قسمتی از آن در کتاب حاضر آمده، یکی از تألیفات آیت‌الله میرزا محمد غروی اصفهانی است که موضوع آن، اثبات حجیت جمعیه و معرفی قرآن کریم از طریق بیان بعضی از اوصاف کمالیه آن است. این رساله نشان‌گر دیدگاه عمیق و بی‌سابقه مصنف به جامع‌ترین و کامل‌ترین کتاب آسمانی است. یکی از محورهای مهم مورد بحث در این رساله اثبات خلافت و حجیت جمعیه قرآن و اهل بیت (ع) است که از ده طریق مورد تبیین قرار گرفته است.