جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این تحقیق، آشنایی با احوال، آثار، اساتید، شاگردان و اندیشه‌های عرفانی سیّد جلال الدین آشتیانی،می‌باشد.برای رسیدن به این هدف ابتدا به آثار ایشان مراجعه شده است. چه آثاری که وی به صورت مستقل تألیف کرده‌ و چه آثاری که بر آنها مقدمه و تعلیق افزوده و تصحیح کرده ‌و نیز در آنها دیدگاه وی درباره‌ی مسائلی چون ولایت، عالم مثال، وحدت وجود و ... بیان شده است. همچنین آثاری که دیگران از جمله شاگردانش، درباره‌ی ابعاد مختلف شخصیتی استاد آشتیانی نوشته، مورد بررسی قرار گرفته‌اند و بدین طریق با مطالعه‌ی آثار استاد آشتیانی و شاگردانش؛ بعد عملی، عرفانی و اخلاقی وی معرفی شده است.هرچند تلاش‌های علمی استاد آشتیانی در زمینه‌ی فلسفی، عرفانی، کلامی و تفسیری بوده است، این پایان نامه پس از معرفی آثار استاد، صرفاً به تبیین آثار عرفانی وی پرداخته است.درون مایه‌های عرفانی مطرح شده در آثار ایشان، دارای آموزه‌های عرفان نظری و عملی برای پژوهشگران علاقمند در این زمینه می‌باشد.هدف از انجام این رساله ، شناخت و ارزیابی آثار و ابعاد عرفانی استاد آشتیانی است همچنین بررسی جایگاه عرفان در آثار وی . در راستای این هدف ، تلاش شده ؛ آن دسته از آثار و رفتار استاد آشتیانی که با تعالیم و آموزه های مطرح شده در عرفان اسلامی تطابق دارد استخراج و با توصیف و تحلیل مفاهیم و مولفه های عرفانی ، جایگاه آن را در سیره ی ایشان بیان نماید . نتیجه ای که حاصل شد نشان دهنده ی این است که ایشان علاقه و گرایش خاصی به مسائل عرفانی و نیز اهل بیت ( ع ) داشتند . ایشان هرگز به سنت فلسفه پای بند نبود .استاد آشتیانی به مبانی عرفا نظر دارد و آن را با براهین عقلی وفق می دهد و معتقد است که مسائل کتب عرفانی اسلامی به مراتب نفیس‌تر از مسائل کتب اهل نظر است. زمانی می‌توانیم فعالیت و خلاقیت این استاد را توصیف کنیم که بگوییم او ملاصدرایی دیگر است.این تحقیق به روش توصیفی – تحلیلی از نوع تحلیل محتوا انجام گرفته که عناصر و مطالب مورد نظر، گردآوری و طبقه بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند.

نگارنده در این کتاب از سیر و سلوک سخن گفته و هفت وادی عرفان را شرح داده است .وی پیش از ورود به مبحث اصلی، فلسفه و ترکیبات عدد هفت را بیان داشته، سپس مباحث خود را با این موضوعات پی گرفته است" :گذرگاه طلب"، "گذرگاه عشق"، "گذرگاه معرفت"، "گذرگاه استغناء"، "گذرگاه توحید"، "گذرگاه حیرت "و "گذرگاه فقر و فنا ."در متن کتاب، اشعار و مطالی از منابعی چون :تذکره الاولیاء، رساله قشیریه، مثنوی مولوی، دیوان عطار، منظومه گلشن راز، دیوان بایزید بسطامی، و مقامات معنوی گردآورده شده است .

موضوع این کتاب، شرح سیر صعودی هجرت به سوی خدا از منظر عرفان و آداب طریقت است. کتاب حاضر که در چهار بخش و هجده فصل تدوین گردیده، تلاشی است در راستای تبیین سیر صعودی انسان در هجرت عرفانی به سوی خدا. عناوین برخی مباحث مندرج در کتاب، عبارتند از: واژه‌شناسی هجرت؛ هجرت آفاقی، انفسی و اقسام آن؛ هجرت از گناه؛ توبه بازگشت به یوم الله است. عوامل تقویت کنندة توبه؛ هجرت از اسلام آغازین به ایمان؛ هجرت از تقوا به یقین؛ درجات و مراتب هجرت از دیدگاه ملاصدرا؛ هجرت بعضی از پیامبران(ع)؛ معراج پیامبر(ص).

در این کتاب راجع به چگونگی شناخت خدا و احکام الهی، راه سیر و سلوک عرفانی، با توجه به روایات و احادیث و تفسیر از آیات قرآن و احکام، مطالبی ذکر شده است. نگارنده هم‌چنین درباره‌ی خاصیت دعا گفتن و ذکر، مرتبه‌ی ذکر، چگونگی دعا کردن و پاکی نفس به منظور نزدیک شدن و رسیدن به خداوند، توضیح می‌دهد. به طور کلی مطالب کتاب شامل انواع ذکر (اذکار عام و اذکار خاص) و تاثیر بعضی از سوره‌ها و آیات قرآن مجید برای حاجات، نیز مراتب سلوک و اعمال آن است.

نویسنده در کتاب حاضر، کوشیده است تا نظرگاه‌های «شیخ احمد جام» را از زوایای مختلف بشکافد و با دیدگاه‌های دیگر عارفان و صاحب‌نظران این عرصه مقایسه کند. «شیخ احمد جام»، معروف به ژنده‌پیل، عارف بلندآوازه خراسان در بیشتر آثارش در خصوص منازل و مقامات عرفانی نظراتی دارد که او را عارفی متفاوت با دیگر ساکنان کوی دوست می‌نمایاند. مطالعه در آثار و احوال این درویش خراسان نشان می‌دهد که وی شاگردان بسیاری تربیت کرد و مردم بسیاری را به آرامش و آسایش روحی رسانید.

بیان مقامات و مراحل سیر و سلوک عرفانی و دستیابی به تقرب الهی است. در نوشتار حاضر برخی از مراحلی که سالکان و رهروان راه هدایت و معرفت و نیز پویندگان راه طریقت در راه تهذیب نفوس و دستیابی به کمالات معنوی باید بپیمایند، بیان شده و در مورد هر یک از این مراحل و منازل سیر و سلوک عرفانی توضیحاتی ارایه شده است. نویسنده در همین راستا به برخی دیگر از ابواب و مراحل طریقت همچون: احسان، علم، حکمت، بصیرت، فراست، تعظیم، الهام، سکینه، طمأنینه، همت، محبت، غیرت، شوق، قلق، عطش، وجد، دهشت، هیمنه، ذوق و شوق، وقت، صفا، سرور، غربت، غیبت، مکاشفه، مشاهده، معاینه، حیات، قبض، بسط، سکر، صحو، اتصال، انفصال، معرفت، فنا و بقا، تحقیق، تلبیس، وجود، تجرید، تفرید و ... اشاره کرده و به شرح و بررسی هر یک از این منازل عرفانی پرداخته و از منظری قرآنی و روایی به تبیین آن¬ها پرداخته است.

بیان مقامات و مراحل سیر و سلوک عرفانی و دستیابی به تقرب الهی است. در نوشتار حاضر برخی از مراحلی که سالکان و رهروان راه هدایت و معرفت و نیز پویندگان راه طریقت در راه تهذیب نفوس و دستیابی به کمالات معنوی باید بپیمایند، بیان شده و در مورد هر یک از این مراحل و منازل سیر و سلوک عرفانی توضیحاتی ارایه شده است. نویسنده در همین راستا به ابواب و مراحل طریقت مانند: باب یقظه، توبه، محاسبه، انابه، تبتل، رجاء، رغبت، رعایت، مراقبت، حرمت، اخلاص، تهذیب، استقامت، توکل، تفویض، ثقه، تسلیم، صبر، رضا، شکر، حیاء، صدق، ایثار، تواضع، فتوت، تفکر، تذکر، اعتصام، فرار، حزن، خوف، اشفاق، خشوع، اخبات، زهد، ورع، تبتل ریاضت و سماع و ... اشاره کرده و به شرح و بررسی هر یک از این منازل عرفانی پرداخته و از منظری قرآنی و روایی به تبیین آن¬ها پرداخته است.