جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میرچا الیاده، در جایگاه پدیدارشناس و اسطوره‌پژوه دینی، با تأکید بر تأویل دینی - تاریخی، هرمنوتیک را بهترین شیوه برای کشف معانی و تأویل پیام‌های پنهان اساطیر، نمادها و آیین‌ها می‌داند. یکی از وجوه بررسی‌شدۀ او در پیوند با آیین شمن‌ها، جنبۀ‌ عرفانی آن است. در این پژوهش تلاش شده است باتوجّه به دیدگاههای تکثّرگرایانۀ میرچا الیاده در اسطوره‌شناسی، پدیدارشناسی دینی، مطالعۀ‌ دینی مبتنی بر هرمنوتیک، باور به دین به‌مثابة تجربة امر قدسی، زمان و مکان قدسی واسطوره به‌منزلۀ روایت‌کنندة تاریخ قدسی، با نگاهی تطبیقی، به بررسی عرفانیّات تمهیداتعین‌القضات همدانی بپردازد و ازاین‌رو، نگرش‌های الیاده، صرفاً به‌مثابة رهیافتی در تحلیل نگره‌های عرفانی عین‌القضات استفاده می‌شود. تمهیداتعین‌القضات همدانی ازجمله متون ارزشمند عرفانی‌ است که در آن، هدف غایی، رسیدن به مرتبة انسان مذهبی/ کامل و دست‌یافتن به زمان و امر قدسی است که در قالب کرامت رخ می‌نماید. درحقیقت انسان در ازل صاحب زمان قدسی بوده است؛ امّا در فرایند دنیوی، این مفهوم را از دست ‌داده و به انسان تاریخی تبدیل شده است. نگارندگان با کاربرد چارچوب فکری الیاده در شواهد مستخرج از کتاب تمهیدات، بر این باورند که ﺑﺴﻴﺎری از اﻧﺪﻳﺸﻪ‌ﻫﺎی اﺳﻄﻮره‌ای، رﻳﺸﻪ در اﻋﺼﺎری ﺑﺴﻴﺎر دور و ﻋﺎداﺗﻲ ﺑﺲ ﻛﻬﻦ دارﻧﺪ ﻛﻪ در ﮔﺬر ﻫﺰاره‌ﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ‌داده و ﻛﺎرﻛﺮدی دگرﮔﻮنه ﻳﺎﻓﺘﻪ‌اﻧﺪ؛ اﻣّﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﻮﺟﻮدﻳّﺖ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده‌اند و ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺪّس و ﺿﺮورت‌ﺷﺎن، ﺗﻜﺮار می‌شوند. در این اثر، علاوه ‌بر شرح چگونگی آفرینش جهان هستی و انسان و نیز چرایی آفرینش و اهداف آن، روایت‌های ناب و تجربه‌های عرفانی فراوانی آمده است. دراین مقاله کوشیده می‌شود به تحلیل تمهیدات عین‌القضات همدانی از دریچة پدیدارشناسی دینی و هرمنوتیک و با نگاهی تطبیقی در حوزه‌های عرفان، فلسفه و دین‌پژوهی پرداخته شود.

این کتاب مجموعه مقالاتی است از برخی محققان خارجی که به وسیله میرچا الیاده ـ یکی از بزرگ‌ترین دین‌پژوهان دهه‌های اخیر ـ ویرایش گردیده است. اصل این مقالات اینک در دایره‌المعارف فلسفی پل ادواردز که یک دایره‌المعارف معتبر فلسفی می‌باشد، موجود است. مباحث دین‌پژوهی این دایره‌المعارف حوزه‌های مختلف دین‌پژوهی را شامل می‌شود. این جلد شامل دو دفتر می‌باشد که دفتر اول شامل سه مقاله دین‌پژوهی و یک مقاله بلند در باب اليانه و دفتر دوم شامل نه فصل می‌باشد. در پیشگفتار، مترجم به بیان برخی از ویژگی‌های این دایره‌المعارف و مقایسه‌ای اجمالی میان آن و دایرة‌المعارف دین و اخلاق» می‌پردازد و در ادامه به تفصیل سال‌شمار زندگی میرچا الیاده و آثار او مورد بررسی قرار می‌دهد.

میترائیسم، یکی از کهن‌ترین کیش‌های ایرانی، در راه هدایت پیروان خود، از نمادهایی اسطوره‌ای بهره می‌برد که تحلیل آنها رهبرندۀ مخاطب به درکی صحیح از جنبه‌های مختلف کارکرد این نمادها در این آیین است. مهرابه‌ها، نیایشگاههای پیروان این آیین، ساختاری نمادین دارند؛ این نیایشگاهها یا در غارهای طبیعی ساخته‌ یا به شکل غار طراحی شده‌اند. در این پژوهش تلاش شده است کارکرد نماد غار بر بنیاد دیدگاه الیاده و کارکرد این نماد در کیش میترائیسم بررسی شوند. در این پژوهش با تکیه بر دیدگاههای اسطوره‌شناختی و دین‌پژوهانۀ میرچا الیاده، نماد غار و کارکردهای ذکرشدۀ آن در متون مختلف بررسی شده‌اند و با بهره‌گیری از تحلیل‌های الیاده در آثار مختلفش، نگارندگان کوشیده‌اند کارکرد نمادین غار را در آیین میترائیسم بررسی کنند. بر پایۀ طبقه‌بندی نوین ارائه‌شده در این پژوهش و برایند واکاوی آثار الیاده، باید کارکرد نمادین غار در آیین میترائیسم را در زیرمجموعۀ «جایگاه نمادین آیین تشرف» دسته‌بندی کرد که در پیوند با «زهدان زمین ـ مادر» و «دنیای درون و ناخودآگاه» است.

اقتدار پدیده ای فراگیر و دائمی در تاریخ ادیان است؛ و در این ارتباط معمولا از اقتدار "سنت"، اقتدار "نصوص دینی"؛ اقتدار "کلیسایی" و اقتدار "تمدن ها" و امپراطوری های مبتنی برا داعیۀ دینی یاد می شود. همان طوری که قدرت قانونی طالب اطاعت و پیروی است، در ادیان ابتدایی و باستانی و اصولا هر جا که تقاضایی برای نظم بوده، این طلب نیز وجود داشته.

مانی صالحی علامه درباره کتابی که در دست ترجمه قرار دارد، به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: مجموعه مقالاتی از «میرچا الیاده» درباره اساطیر اروپای شرقی در کتابی به نام «خدای ناپدید شونده» منتشر می‌شود. وی ادامه داد: این کتاب برای نخستین‌بار در ایران منتشر می‌شود. یکی از مقالات آن درباره «زالموکسیس» خدای گتاها بود که یکی از آئین‌های اسرار را درست کرد. این اسطوره‌پژوه افزود: مقاله دیگر درباره خدا و شیطان در اساطیر آفرینش گیتی یا کیهان‌زایی است که ریشه‌های آن را در آسیای مرکزی و ایران و فنلاند و پشته اورالی، یعنی در اقوامی که در اوراسیا زندگی کرده‌اند، بررسی می‌کنند. این مترجم آثار میرچا الیاده افزود: مقاله دیگر درباره فرقه‌هایی در اروپای قرون وسطی است که یک جنگ صلیبی هم بر علیه آن انجام شد. مقاله‌ای دیگر از این کتاب به فرهنگ عامه در اروپای شرقی می‌پردازد که وجه تشابهش با ما زیاد است.