جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایران کشور فرهنگ و هنر و شعر و ادب محسوب می شود و عالمان و شاعران فراوانی در این کشور دیرینه و دانش پرور ظهور داشته اند؛ اما سهم همه شهرها و مناطق این کشور پهناور در این عرصه برابر نیست. سهم استان اصفهان در حوزه فرهنگ و ادب و هنر ممتاز است. یکی از دانش های زبانی ای که استادان این خطه بدان پرداخته اند و گوی سبقت را از دیگر مناطق ربوده اند، دانش دستورنویسی و پرداختن به مسایل زبانی است. علمی که به جهت فنی و دقیق بودن آن، اهتمام بدان کمتر بوده است. مقایسه آثار برآمده در ادب فارسی به شکل کتاب و یا مقاله نشان میدهد که نسبت این تحقیقات به پژوهش های زبانی بسیار بیشتر است و مسایل زبانی کمتر مورد عنایت قرار گرفته است. این مقاله می کوشد تا نقش موثر تنی چند از استادان اصفهانی را در این عرصه بنماید و با یادکرد و توصیف کار مشاهیر سنتی و جدید این خطه در این دانش فنی، سهم آنان را در این باره باز نماید. دانشی که پرداخت بدان در تحلیل متون و پی بردن به زوایای پنهان و هنری آن بسیار موثر است و متاسفانه در پژوهش ها مغفول مانده است.

مقاله حاضر تلاشی است، در پی گیری برخی از مفاهیم بدیع دانش زبان شناسی نوین در آرا حکیم ناصر خسرو قبادیانی بلخی که از رهگذر بازخوانی یکی از آثار منثور وی با عنوان جامع الحکمتین حاصل آمده است. ابتدا ضمن واکاوی فصل «اندر نطق و کلام و قول» و برخی فصلهای دیگر کتاب، دیدگاههای ناصر خسرو را در باب زبان یک به یک معرفی کرده ایم و آنگاه با مقایسه تطبیقی آرا یاد شده با نظریه های نوین زبان شناسی و بحث درباره پیامدهای نظری و روش شناختی مفاهیم مورد نظر، به طور غیرمستقیم بر اهمیت و عمق اندیشه های زبانی حکیم بلخ تاکید نموده ایم.

تفاوت در رشد زبانی افراد صرفا به روش کاربرد لغات، تعداد کلمات استفاده شده و بطور کلی واژه پردازی افراد محدود نیست. یکی از زمینه هایی که تفاوتهای رشدی زبان را با آشکاری بیشتر نشان می دهد نحو گفتاری یا نوشتاری افراد است. پژوهشهای مربوط به بلوغ نحوی، جستجو در این قلمرو را کانون تمرکز خود قرار داده است.به منظور مطالعه بلوغ نحوی نوشتاری دانش آموزان دوره ابتدایی، داستانهای نوشته شده توسط 184 دانش آموز پایه اول تا پنجم از دو مدرسه ابتدای (شامل 93 دختر و 91 پسر) با استفاده از روش واحدهای پایانی هانت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آماری این پژوهش حاکی است که بین گروه های سنی مختلف از لحاظ بلوغ نحوی نوشتاری تفاوت معنی داری وجود دارد و روند تفاوتها با افزایش سن هماهنگی و همسویی دارد به گونه ای که بین سن آزمودنیها و میانگین بلوغ نحوی نوشتاری همبستگی مثبت و معنی دار وجود دارد. هم چنین روند تفاوتهای مشاهده شده در میانگین واحدهای پایانی هانت در این پژوهش، تابعی از سطح کلاسی آزمودنیهاست. از لحاظ طول متن، نوشته های دختران در مقایسه با پسران طولانی تر است؛ اما از نظر تعداد واحدهای پایانی بین دو گروه جنسیتی تفاوت معنی دار مشاهده نشد. یافته های این پژوهش در پرتو نتایج پژوهشهای سایر پژوهشگران به بحث گذاشته شده است و تصویری هماهنگ از یافته های کلی به دست می دهد که اشارت به کارایی و بسندگی روش هانت برای اندازه گیری بلوغ نحوی نوشتاری کودکان فارسی زبان دارد. هم چنین به موانع و محدودیتهای پژوهشی از یک سو و زمینه های پژوهشهای اضافی در این قلمرو از سوی دیگر، پرداخته شده است.

در سبک شناسی شعر سه عنصر سبک، شعر و، به تبع آن، زبان مندرج است. این هر سه مفاهیمی سیال و دستخوش تحول اند. نوآوری در سبک با انتخاب یا هنجارگریزی و یا هر دو مقارنه دارد. لذا مطالعه سبکی باید مسبوق به آگاهی از هنجار و کدهای پیشینی یا دستگاه وسایل باشد؛ یعنی نخست باید دید که شاعر در کدام چارچوب زبانی و سنتی جای گرفته، کدام امکانات زبانی و بیانی و ساختاری در دسترس اوست تا سپس بازشناخت که از این امکانات چه عناصری را برگزیده، در آنها چه تصرفاتی کرده و نقش این تصرفات در پیام او چیست. در این نوشتار، ضمن تاکید بر ثابت ماندن مفهوم سبک به رغم تحول و تطور آن، از مباحثی چون مفاهیم مربوط به سبک، بازشناسی عناصر سبکی، سبک شناسی علمی، رابطه مکتب و سبک، نسبت میان سبک و ذهنیت؛ نقش سبک شناسی در مطالعه زبان ادبی؛ سبک جمعی و سبک شخصی و سبک به عنوان ابزار فردیت ساز گفت و گو می شود. هدف از این مقاله تاملاتی درباره مبانی سبک شناسی شعر با در نظر داشتن تازه ترین نظریات مربوط به آن است.