جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش از منظري فقهي به بررسي احکام اراضي مفتوحة عنوة (اراضي و زمين‌هايي که بدون خون‌ريزي فتح شده اند) پرداخته و ديدگاه‌هاي فقهاي اماميه را تجزيه و تحليل کرده است. نوشتار حاضر در سه فصل سامان يافته است. در فصل اوّل نويسنده ضمن تبيين معناي واژگان کليدي، مفهوم لغوي و اصطلاحي زمين، عنوة و اراضي مفتوحة عنوة را آورده و اقسام اراضي مفتوحه، شرايط ملکيت اراضي و انواع آن، ديدگاه اسلام در زمينه زمين و ملکيت آن، سخنان فقيهاني همچون: شيخ حرّعاملي و امام خميني( در باره احکام زمين و ملکيت آن و فلسفه فتح عنوة (فتح زمين‌ها بدون جنگ) را بيان کرده است. فصل دوم شامل راه‌هاي اثبات اراضي مفتوحة عنوة و مصاديق آن در فقه اماميه مي‌گردد. نويسنده درآن راه‌هاي علم يافتن به اين که زميني جزء مصداق عنوة مفتوحة، مانند بينّه، خبر واحد، سيره، حمل کردن فعل مسلمان بر صحّت، خبردادن امام معصوم( در اين باره را بيان کرده و اصلِ عملي در صورت ترديد در مصداق مفتوحة عنوة بودن زمين را نيز وارسيده است. وي در ادامه به مصاديق مختلفي از اين زمين‌ها، مانندِ زمين‌هاي عراقي، مکه، خيبر، ايران و شام، که فقهاي اماميه درباره آن‌ها نظر داده اند، اشاره کرده و برخي زمين‌هاي مفتوحه عنوة همچون: مصر، طرابلس، تونس، مغرب و اندلس را که فقهاي اماميه از آن ها سخن نگفته‌اند نيز معرّفي کرده است. در فصل سوم احکام عمومي مربوط به اراضي مفتوحة عنوة و ادلّه ملکيت اين قبيل اراضي براي عُموم مسلمانان، مانند استناد به روايات و اجماع بيان شده است. در اين زمينه نويسنده به جمع بين ادلّه ملکيت زمين براي مسلمانان و امام معصوم پرداخته و شرايط ملکيت آن ها براي مسلمانان و مصداق اَنفال بودن اين زمين‌ها به ويژه اِذن امام معصوم( در فتح و مَوات نبودن اين قبيل اراضي را بيان کرده است. احکام تصرّف، حکم بيع و خريداري آن، مَوات شدن و ديگر احکام فرعي اراضي مفتوحة عنوة در فقه اماميه و ادلّه آن، از ساير مندرجات اين نوشتار محسوب مي‌شود.