جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تورم و یا به عبارت دیگر افزایش مداوم سطح عمومی قیمت ها و کاهش مستمر قدرت خرید پول، چه ناشی از افزایش تقاضا باشد و چه ناشی از افزایش هزینه های تولید، همواره به عنوان یکی از حادترین مشکلات اقتصادی جوامع ـ و به ویژه کشور ما ـ مطرح بوده است. نرخ تورم بالا اثرات نامطلوبی بر فرآیند رشد و توسعه اقتصادی دارد. یکی از عوامل بوجود آورنده تورم ناشی از هزینه، افزایش قیمت کالاهای اولیه و واسطه ای وارداتی است. سیاست کاهش ارزش خارجی پول که به منظور بهبود بخشیدن به تراز تجاری کشورها اتخاذ می گردد، ممکن است از طریق افزایش قیمت کالاهای وارداتی منجر به افزایش تورم گردد. این مطالعه به بررسی تاثیر کاهش ارزش خارجی پول بر تورم ایران در چارچوب یک سیستم معادلات همزمان پرداخته است. برای این منظور از اطلاعات و آمار سال های 1345تا1380 تهیه شده توسط مرکز آمار ایران استفاده شده است. نتایج این مطالعه فرضیه وجود ارتباط هم جهت و مستقیم بین تورم و کاهش ارزش خارجی پول در ایران را تایید می کند.

هدف اصلی این مقاله تعیین سهم اقتصادی زنان روستایی در فعالیت های مربوط به امور دام می باشد. برای دستیابی به این هدف، شهرستان جهرم در استان فارس به عنوان جامعه مورد مطالعه در نظر گرفته شده و با استفاده از روش دلفی، ابتدا فعالیت های قابل انجام در امور دام روستایی را به تفکیک مشخص نموده و سپس ارزش سهمی هر یک از فعالیت ها تعیین و بعد از آن سهم زنان در آن فعالیت ها مشخص گردیده است.نتایج به دست آمده نشان می دهد که در کل فعالیت های مربوط به امور دام روستایی میانگین سهم اقتصادی زنان 29.44 درصد و نزدیک به 1/2 میانگین سهم اقتصادی مردان می باشد. همچنین در 62 درصد از این فعالیت ها، سهم اقتصادی زنان روستایی بیش از 16 درصد می باشد. این وضعیت ضرورت توجه برنامه ریزان اقتصادی را به در نظر گرفتن نقش زنان روستایی آشکار می سازد.

مفهوم سرمایه اجتماعی که چند دهه در حوزه علوم اجتماعی مورد توجه و استفاده بود، از اوایل دهه  نود میلادی مورد توجه عالمان اقتصاد قرار گرفت و کاربرد آن در اقتصاد با سرعت شگرفی گسترش یافت. مفهوم سرمایه اجتماعی اکنون- در کنار سرمایه انسانی و سرمایه اقتصادی- به یکی از مفاهیم توضیح دهنده رشد تبدیل شده است. سرمایه اقتصادی (شامل: سرمایه مالی، فیزیکی، منابع طبیعی و منابع سرمایه ای) ابزاری است برای افزایش قدرت تولید و بازدهی افراد به صورت برون زا. سرمایه انسانی نیز به معنی ارتقای توانایی های اکتسابی افراد است و قدرت تولید و بازدهی افراد را به صورت درون زا افزایش می دهد. درحالی که سرمایه اجتماعی با تسهیل و کم هزینه ساختن مناسبات اجتماعی و مبادلات اقتصادی، موجب افزایش بازدهی حاصل ازبهره برداری از مزیت های نسبی بین افراد، بنگاه ها، صنایع و مناطق می شود.بر پایه نظریه محوری این مقاله تلاش می شود تا با ارایه یک الگوی نظری، سرمایه اجتماعی (در این جا به عنوان اعتماد متقابل بین افراد و واحدهای اقتصادی)، در کنار سایر متغیرها مانند سرمایه اقتصادی، به عنوان متغیری مستقل در تابع رشد اقتصادی معرفی گردد. در این دیدگاه اعتماد به معنی ’’اعتقاد به پای‍بندی سایر افراد به تعهداتشان در تعاملات اقتصادی- اجتماعی‘‘ به عنوان عامل اصلی در تشکیل سرمایه اجتماعی است. در واقع چنین اعتقادی است که موجب سهولت برقراری تعاملات و مبادلات می گردد.به عبارت روشن تر ما در پی پاسخ به این پرسش ها می باشیم: " آیا در تابع تولید علاوه بر سرمایه اقتصادی و منابع انسانی، عامل دیگری که موثر بر روابط انسان ها در بهره برداری از این منابع می باشد، در تغییرات تابع تولید اقتصاد دارای نقش تعیین کننده است؟ در این صورت تابع تولید به لحاظ نظری چگونه تعریف خواهد شد؟ ". در این راستا ما از الگوی نظری فرانکوئیس (2002) که نقش اعتماد را در افزایش یا کاهش سهم حضور کارآفرینان درعرصه اقتصاد توضیح می دهد به عنوان الگوی پایه بهره برده ایم و آن را به تغییرات تابع تولید در اقتصاد تعمیم داده ایم. در واقع این تحقیق توانسته است با تعمیم مدل فرانکوئیس و ورود تابع تولید، رابطه تازه ای برای رشد اقتصادی معرفی کند که در آن رشد اقتصادی علاوه بر آن که تابعی از تغییرات منابع اقتصادی و انسانی است، تابعی از مقدار مطلق و نرخ رشد سرمایه اجتماعی نیز می باشد. 

مسکن از کالاهای اساسی و دارای سهمی بسیار زیاد در بودجه خانوارها، ارزش افزوده و موجب اشتغال در کشور است. شناخت عوامل موثر بر تقاضای مسکن در مناطق شهری به رفع عدم تعادل در این بازار کمک می کند.این مقاله یک مدل را برای تقاضای مسکن در ایران توسعه می دهد. برای برآورد تقاضا از فرض همزمانی انتخاب نوع تصرف و تقاضا استفاده شده است. برای انجام این برآورد داده های مقطع عرضی مربوط به 12338 خانوار نمونه شهری در سال 1380 مورد استفاده قرار گرفته است.در این مطالعه اجاره اعلام شده خانوارهای مالک (مستاجر) تابعی از درآمدهای جاری، دایمی و موقتی و متغیرهای اجتماعی-اقتصادی در نظر گرفته شده است. روش حداقل مربعات معمولی (OLS) در برآورد درآمد دایمی و موقتی مورد استفاده قرار گرفته است.براساس نتایج بدست آمده انواع درآمدهای جاری، دایمی و موقتی، سن سرپرست و تعداد افراد باسواد خانواده برروی تقاضا اثر مثبت و اندازه خانوار برروی تقاضا اثر منفی دارد.علاوه برآن نتایج این تحقیق نشان می دهد که تمایل به مالکیت مسکن در برخی از گروه های خاص مانند جوانان در مقایسه با سایر گروه های سنی در مناطق شهری ایران کمتر است.

یکی از موانع عمده توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک به ویژه در ایران مرکزی و استان یزد، محدودیت های منابع آب است. برای مقابله با آن، طرح های افزایش بارش از طریق بارورسازی ابرها به عنوان یکی از راه های نوین تامین منابع آب مطرح گردیده است. بستر و زمینه لازم برای اجرای طرح های افزایش بارش، انجام مجموعه ای از مطالعات و بررسی های پژوهشی وعلمی است که بدین طریق شرایط و توان های بالقوه و بالفعل مکان های مختلف جغرافیایی، جهت اجرای موفقیت آمیز طرح های مذکور، مورد شناخت و ارزیابی منطقی و آگاهانه قرار می گیرد. یکی از عوامل بسیار ضروری در مطالعه و شناخت جایگاه مناسب بارورسازی ابرها، مطالعه وضعیت بارش در آن منطقه است. در این مقاله با تاکید بر اقلیم شناسی بارش، برخی از ویژگی های طبیعی بارش در استان یزد، جهت تعیین فرصت های زمانی- مکانی اجرای طرح های افزایش بارش و ایجاد یک بستر و زیربنای علمی لازم برای اجرای طرح های فوق، مطالعه و تحلیل شده است. بدین منظور با استفاده از داده های بارش روزانه 42 ایستگاه هواشناسی استان یزد در یک دوره آماری 20 ساله (1380-1360)، ابتدا توزیع مکانی بارش از طریق ترسیم نقشه منحنی های همبارش بررسی شده است. سپس توزیع زمانی بارش، فراوانی دوره های بارانی به وسیله گروه های کمی بارشی، تعداد روزهای متوالی بارش و تعداد روزهای بارشی برای هر ایستگاه و استان مطالعه شده است. در پایان پس از تحلیل نتایج حاصله، مناسب‏ترین فاصله زمانی و بهترین محدوده مکانی برای اجرای طرح های افزایش بارش در استان یزد پیشنهاد گردیده است.

از جمله روش های موثر در بررسی متغیر های اقلیمی، تحلیل سری های زمانی بصورت مدل سازی اقلیمی می باشد. از آنجا که داده های اقلیم شناسی دارای اثر خود همبستگی و اثر روند می باشند در بررسی نوسانات پارامترهای اقلیمی نظیر دما و بارش جهت تعیین میزان واریانس و مقایسه تغییرات مشاهده شده در طول دوره آماری، لازم است اثر این خود همبستگی ها در نظر گرفته شوند. در مدل های سری های زمانی این موضوع به خوبی در نظر گرفته شده است. در این مقاله روند نوسانات اقلیمی بر مبنای دو پارامتر اقلیمی دما وبارش در ایستگاه سینوپتیک تبریز با استفاده ازروش تحلیل سری های زمانی و مدل تابع انتقال خطی مورد بررسی قرار گرفته است. مزیت اساسی روش بکار رفته نسبت به روش های دیگر سری های زمانی که در آنها فقط از اطلاعات پارامتر مورد پیش بینی استفاده می شود این است که در این روش از پارامترهای دیگری نیز که با پارامتر مورد بررسی همبستگی دارند استفاده می شود.

شناسایی و تعیین درجه بحران به لحاظ جمیع عوامل زیست محیطی از جمله مباحثی است که امروزه بعنوان گامی مهم در فرآیند برنامه ریزی و کلید نیل به اهداف کمی توسعه و عمران روستایی محسوب می شود. بر این اساس در این مقاله پس از ارایه کلیاتی از ساختار محیط طبیعی و خصیصه های اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی منطقه مطالعاتی(دهستان بازفت)، الگویی تحت عنوان فرآیند تحلیلی سلسله مراتب یا (AHP) به منظور اولویت بندی بحران در سکونتگاه های روستایی ارایه شده است. سرانجام به کمک این روش علمی و پس از تعیین شدت و ضعف بحران در ابعاد مختلف طبیعی ـ اقتصادی و اجتماعی، ضمن دسته بندی نقاط روستایی درسه گروه پایدار، نیمه پایدار و ناپایدار، پیشنهادهایی در مورد کاهش بحران و پایداری بیشتر هریک ازسکونتگاه های منطقه مورد مطالعه ارایه شده است.

تحقیق در علوم برنامه ریزی و توسعه، علاوه بر همه آنچه که در روش های تحقیق دیگر علوم انسانی مطرح و مورد استفاده است، نیازمند تکنیک هایی است که توان و امکان دورنگری، پیش بینی و درک و بیان فرآیندهای پیچیده و پویا را نیز فراهم نماید. چه آنکه روش ها و تکنیک های تحقیق در دیگر علوم انسانی و بخصوص علوم اجتماعی فراتر از «آنچه که اتفاق افتاده» و «آنچه که هست» را بررسی و تحلیل نمی کنند، درحالی که تشخیص و تعیین بهترین وضعیتی که «می تواند و باید باشد» و یافتن پاسخ و راه حلی برای «چه اقدامی برای دسترسی به چنین وضعیتی باید انجام داد؟»، از وظایف اصلی یک مطالعه در حیطه علوم برنامه ریزی و توسعه است. تکنیک های «تصمیم گیری» و فنون مطرح در این رشته از علم، از جمله مفیدترین و راهبردی ترین روش هایی هستند که می توانند برای این منظور مددرسان و راهگشا باشند. از این رو برنامه ریزی و تصمیم گیری تا حد بسیار زیادی با یکدیگر گره خورده و با ارتباط متقابل و محکمی که باهم دارند، نقشی هم سنگ نقش منابع را در فرآیند توسعه ایفا می کنند. ناکار آمدی تک بعدی نگری و لزوم جامع نگری در اتخاذ بهینه ترین تصمیم ها، بهره گیری از تخصص های مختلف، بر اساس معیارهای چندگانه کمی و کیفی و استفاده از تکنیک ها و روش های «تصمیم گیری های گروهی» و «چند معیاره» را بیش ترازپیش ضروری نموده است. ابهام وعدم قطعیت ذاتی حاکم برمحیط های برنامه ریزی در ارزیابی اهداف ، معیارها و واحدهای تصمیم گیری ازیک سو و ناسازگاری و عدم دقت در نظرات و قضاوت های افراد تصمیم گیرنده از سویی دیگر، باعث شده است تا نظریه مجموعه های فازی و به تبع آن منطق فازی به صورت ابزار بسیار کارآمد و مفیدی برای مواجهه با ابهام موجود در این گونه محیط ها و صورت بندی ریاضی آن در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها درآید. در مقاله حاضر با استفاده از تلفیق تکنیک AHP و مدل های برنامه ریزی خطی در محیط  های فازی، مدلی تحت عنوان «برنامه ریزی اولویت بندی فازی گروهی» (GFPP) برای ارزیابی «واحدهای تصمیم گیری» درمسایل تصمیم گیری گروهی تشریح و توصیف شده است. در پایان نیز پس از مطرح کردن مسایلی در دو حوزه روان شناسی و کشاورزی و حل آنها به روش فوق، به تشریح کاربردهای مدل و بحث و نتیجه گیری کلی پرداخته شده است.

شناخت ویژگی های طبیعی هر منطقه، بخصوص آب و هوا می تواند در امر برنامه ریزی و آمایش آن سرزمین نقش عمده ای ایفا نماید و پهنه   بندی اقلیمی (یعنی شناسایی پهنه  هایی که دارای آب وهوای یکسانی باشند) جهت دستیابی به توسعه همه جانبه در ابعاد مختلف زمانی- مکانی ضروری می باشد. دراین راستا وجود توان های محیطی، اقتصادی، کشاورزی و صنعتی (طرح های عظیم نفت و گاز و پتروشیمی) در استان و بهره برداری بهینه ازآنها و نیز پیش بینی وقوع حوادث طبیعی، چون سیل و خشکسالی و....، ضرورت شناخت صحیح شرایط جوی و ویژگی های آب و هوایی مناطق مختلف و در نهایت پهنه بندی اقلیمی استان بوشهر را بویژه برا ی برنامه ریزان آشکار ساخته است.این پژوهش با استفاده از حجم نمونه آماری اطلاعات هواشناسی سال های (1951تا 2000 میلادی) برای ایستگاه های قدیمی (بوشهر، شبانکاره، دیر، گناوه و برازجان) و اطلاعات هواشناسی سال های (1970 تا2000) برای ایستگاه های جدید (بوشهرساحلی، بندرطاهری) و همچنین بعضی ایستگاه های پیرامونی منطقه به پهنه  بندی اقلیمی ( سنتی و جدید ) استان بوشهر پرداخته  است.بررسی ها نشان داد  که در پهنه  بندی استان با روش های تجربی، توانایی سیستم  های پهنه بندی دمارتون با تفکیک استان به دو ناحیه اقلیمی (خشک و نیمه خشک)، سلیانینوف با دو ناحیه اقلیمی (بیابانی و استپی خشک) و کوپن با دو ناحیه اقلیمی (خشک جنب حاره و نیمه خشک جنب حاره) از سایر روش های پهنه بندی تجربی بیشتر است.با توجه به نارسایی های موجود در روش های طبقه بندی تجربی، برای پهنه بندی اقلیمی استان بوشهر از شیوهای جدید طبقه بندی متکی بر تکنیک های آماری تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای به روش ( Ward) استفاده شده است; که اثرات متقابل تعداد زیادی از عناصر اقلیمی را ملاک تقسیم بندی قرار می دهد و به کمک نرم افزارهای (Excel)، (S-plus) و (Surfer) بر روی ماتریس30 *114 در مساحت23167 کیلومتری استان بوشهردرمقیاس زمانی12 ماهه و سالانه پهنه بندی انجام گرفت. نتایج بررسی ها نشان داد  که مهمترین عوامل تشکیل دهنده اقلیم استان بوشهر به ترتیب اهمیت عبارتند از: 1ـ عامل رطوبی ـ بادی 2ـ عامل ابری ـ بارشی 3 ـ عامل گرمایی ـ دید 4ـ عامل بادی ـ غباری و نواحی اقلیمی استان بوشهر به شرح زیر تقسیم بندی می شود: 1ـ ناحیه دشتی 2ـ ناحیه پارس جنوبی 3ـ ناحیه ساحلی 4ـ ناحیه کوهستانی شمال شرقی 5 ـ ناحیه گناوه ای ـ دشتستانی 6 ـ ناحیه دیلمی.