جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله «دین به زندگی معنا می‌بخشد»، اثر لوییس هاپ واکر، در سال 1989 م، در کتاب «طلب حقیقت» منتشر شد. واکر در این مقاله کوشیده است نشان دهد اعتقاد به خدا و دینداری، موجب معنابخشی به زندگی شده و ارزش‌های اخلاقی را موجّه می‌سازند. او معتقد است اخلاق، تنها در پرتو اعتقاد به خداوند، ضمانت اجراء خواهد داشت. از نظر نویسنده، صرف اعتقاد به خدا، اخلاقی زیستن ما را ضمانت نخواهد کرد؛ چه اینکه در طول تاریخ، فجایعی اخلاقی توسط معتقدان به خدا و دینداران رخ داده است. ضمناً بر خلاف آنچه واکر بدان معتقد است، قواعد اخلاقی، منشئی انفسی و عقلانی نیز داشته و بنا بر این، در جامعه‌ای که دین یا اعتقاد به خداوند وجود ندارد، امکان اخلاقی زیستن برای آن‌ها قابل تصور است؛ چرا که از منظر دین، خداوند، توان یافتن و اراده عمل طبق این قواعد را در نهاد آدمی قرار داده است.

توبه از دیدگاه آیات و روایات عنوان نوشته ای است که پیش رو دارید و آنچه در این رساله مدنظر بوده است نشان دادن نقش اساسی توبه در اسلام که آن را با توجه به آیات و روایاتی در این باره و در مورد اهمیت آن و جایگاه توبه در دین مبین اسلام مورد بررسی قرار داده شد. و همچنین پاسخ دادن به این سؤال که آیا بعد از این که انسان مرتکب گناهی شد راه بازگشت از آن گناه وجود دارد و اگر راهی هست شرایط و چگونگی آن چطور است و پاسخ دادن به عقاید باطلی که در برخی اذهان گنجانده شده که انسان وقتی مرتکب گناهی شد دیگر راه بازگشتی وجود ندارد و انسان دیگر از درگاه خدا رانده شده و همین افکار شیطانی باعث می شود که انسان عوض اینکه با یک توبه واقعی برگردد به سوی خدا متعال و از این باتلاق گناه بیرون بیاید در این مرداب غرق می شود بدون اینکه بداند یک راه نجاتی هم وجود دارد. گر چه در مورد توبه تحقیقات فراوانی شده اما با این عنوان پیشینه ی چندان طولانی ندارد. با در نظر گرفتن موارد فوق به بررسی توبه از دیدگاه آیات و روایات با مطالعه منابع دست اول پرداختم تا بتوانیم آنچه مدنظر است بیان نمائیم. به طور کلی این تحقیق به دنبال پاسخ دادن به این سؤال است که در پی دچار شدن انسان به گناه راه نجاتی وجود دارد شرایط و مراتب و آثار آن چگونه است؟ به همین خاطر باید به بیان این مطالب می پرداختم که در دین اسلام که به عنوان کامل ترین دین است یک باب رحمت الهی وجود دارد برای خلاصی گناهکاران از گناه مرتکب شده که آن توبه است و این باب نجات دارای سند معتبری به عنوان آیات و روایات است

این پژوهش در شش فصل با این عناوین نگارش یافته است: فصل اول، معنای توبه و توبه پذیری خدا از بندگان در قرآن کریم؛ فصل دوم، ارکان و شرایط توبه؛ فصل سوم، وجوب توبه و انواع آن؛ فصل چهارم، توبه ی انبیا؛ فصل پنجم، توبه از دیدگاه روایات، ارزش و ماهیت آن؛ فصل ششم، آثار و نتایج توبه.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: واژه توبه از نظراهل لغت و آیات و روایات، توبه پذیری خدا، فضیلت توبه و حقیقت آن، فرق توبه و استغفار، ضرورت ووجوب و فوریت توبه، شرایط توبه، زمان توبه، توبه مقبوله و غیرمقبوله، مهمترین آثار توبه، توبه انبیاء (ع) وپاسخ به برخی از شبهات و اراده بر عصمت پیامبر اسلام(ص). نویسنده با استفاده از تفاسیر و کتب روائی و آثاراخلاقی به تبیین موضوعات مذکور پرداخته است.

برخی از مهمترین موضوعاتی که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته، به این شرح است: فواید خداشناسی نظیر آرامش روانی؛ براهین اثبات خدا مانند برهان نظم، برهان حرکت جوهری، برهان فطرت؛ صفات خدا مانند پیراستگی خدا از رؤیت و مکان داشتن، علم مطلق، حکمت، عدل؛ دلایل توحید نظیر وحدت هستی، برهان تمانع؛ ریشه های شرک چون تقلید، تخیل؛ مراتب توحید از قبیل توحید صفاتی، توحید ذاتی، توحید عبادی، توحید افعالی.

این پایان نامه با موضوع توحید در قرآن در ده بخش تنظیم گردیده است. بخش اول : شامل هفت فصل می باشد که در فصل اول سوره اخلاص را که مظهر و بهترین جلوه توحید می باشد را به طور کامل تفسیر و تشریح می کند و تک تک آیه های آن را مورد بررسی قرار می دهد. در فصل دوم به گفتاری پیرامون توحید خدا و نقل آیات توحید می پردازد. در فصل سوم توحید ذات را معنا کرده و توحید ذاتی در قرآن را بررسی می کند. و در فصول بعد به این موارد می پردازد. توحید در سپردگی و اطاعت، اهمیت توحید عملی ، ادله توحید عبادی توحید در حمد و اهمیت حمد الهی. بخش دوم : بخش دوم این پایان نامه ابتدا به اثبات صانع می پردازد و سپس به توضیح چون و چگونگی حصول معرفت ذات و صفات خدا پیرامون آیه سکینه و آیه کتب الله فی قلوبهم الایمان و تفسیر این آیات می پردازد و سپس با بیان شبهات در این موارد به رد این شبهات می پردازد. وهمچنین پیرامون کاربرد افعال تفضیلی در مورد خداوند توضیح می دهد. بخش سوم : دراین بخش ابتدا به نقل سخن از بزرگان علم و ادب در مورد توحید می پردازد و بعد در فصل دوم این گفتار حضرت ابراهیم ( ع) در مورد آیه قرآن که می فرماید : هذا ربی را تحلیل می کند. در فصول بعدی این بخش به تفسیر چند آیه قرآن در مورد توحید پرداخته و به توشیح کلمه « الله» صبغه الله و نظریه ی علمای تفسیر در این مورد می پردازد. در ضمن نگاهی به اطلاقات کلمه اسلام هم دارد. بخش چهارم : در این بخش که دارای سه فصل است پیرامون آیه فطره الله و تفسیر لا تبدیل لخلق الله توضیح می دهد و می فرماید مراد از اسلام وارد در تفسیر فطره الله توحید است. بخش پنجم : این بخش که دارای دو فصل است موضوع به قرآن و سیرالی الله می پردازد و همچنین به اطلاق غیب به خدا نیز اشاره می کند. بخش ششم : این بخش که دارای پنج فصل می باشد به این موارد اشاره می کند اول تحلیل پیرامون علم خداوند دوم : اشاره ای به آیات و معانی نسبت به علم خداوند. سوم : علم به ماسوی چهارم : عبم خدا از دید آیات پنجم : علم خدا از دید اهل بیت بخش هفتم : این بخش دارای چهار فصل است شامل گفتاری در تفکر و تصور خداوند. دوم یکتایی و یگانگی خدای سبحان سوم : در مورد اینکه لا اله الا الله کلمه توحید و اخلاص است نه دلیل اثبات خدا و چهارم نگاهی به نظر صاحب مجمع البیان در مورد برهان تمانع. بخش هشتم : که دارای پنج فصل است در فصل اول به این موارد می پردازد1- خداجویی و خداشناسی در قرآن ، دوم : انگیزه های خداجویی سوم : انگیزه عقلی چهارم : انگیزه عاطفی در فصل دوم به انگیزه فطری، برهان نظم، پایه های برهان نظم فصل سوم : براهان صدیقین و کتاب و سنت و تقریر برهان صدیقین را توضیح می دهیم. در فصل چهارم و پنجم این بخش تنزه خدا از وحدت عددی و شخصی و وجه اطلاق عدد بر خدا بررسی می کند. بخش نهم : در فصل اول این بخش به بررسی علل و اسباب ارزش و نقش آنها، خدای سبب ساز و سبب سوز سبب شناسی دور از پندارهای موهوم می پردازد. در فصل دوم عناوینی چون نشانه های او در آفرینش انسان و نخستین آیات انفسی را تشریح می کند. فصل سوم و چهارم را هم به موضوع نشانه های او در عالم حیات و حقیقت توحید، نفی توصیف است. بخش دهم : این بخش دارای هفت فصل است که بررسی گفتاری حال باساء و ضراء می پردازد و در فصل های بعد به موضوع دعا ، روایات توحید در دعا، نقش عدم واحکام آن در ادعیه و اذکار ، توحید در دعا، قرآن و استدلال بر مبدأ توجه کرده است.

این پایان نامه در خصوص یکی از موضوعات اخلاقی است. نویسنده توبه را به عنوان یکی از ملکات اخلاقی مورد بحث قرار داده و پس از تعریف لغوی واصطلاحی آن، آیات و روایات مربوط را بررسی کرده است

مباحث این پایان نامه عبارتند از: توبه در لغت واصطلاح، آثار توبه، ارزش توبه، پاداش توبه، پذیرش توبه، ایمان و توبه، توبه و اصطلاح، توبه و استغفار، توبه نصوح، توبه انبیاء، توبه و عرفان.