جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مقاله حاضر ابتدا به اجمال، به ویژگی های مکتب ادبی رئالیسم انتقادی پرداخته شده است؛ از جمله اینکه رئالیسم انتقادی، پدیده ای مختص ادبیات عصر طلایی روسیه است و نویسندگان ایرانی مانند محمدعلی جمالزاده، بزرگ علوی، جلال آل احمد، میرزا فتحعلی آخوند زاده تحت تاثیر این مکتب ادبی، آثار جاودانی به مقتضای زمان خود خلق کردند. سپس به بررسی نمودهای مکتب رئالیسم انتقادی در آثار آخوند زاده و به طور اخص در آخرین نمایش نامه وی، کمدی وکلای مرافعه، پرداخته شده است. نویسنده در این کمدی، انتقاد تند و تیز خود را متوجه دستگاه قضایی دورانش (عصر قاجار) و سازکارهای رسیدگی به شکایات و مرافعات کرده و با بهره گیری از ویژگی های رئالیسم انتقادی روسیه و نیز استفاده از دستاوردهای نویسندگان بزرگ آن کشور، دیدگاه هایش را درباره مسائل مختلف اجتماعی دوران خویش بیان کرده است.

در دوره ای که سلجوقیان (431-590) بر ایران حکومت می کردند، تعداد قابل توجهی از شعرا و نویسندگان در مناطق تحت نفوذ آنان زندگی می کردند. این مقاله با بررسی پادشاهان سلجوقی و وزیران آنان و نیز رجالی که در عصر ایشان می زیسته اند، سعی دارد نشان دهد هر یک از این افراد تا چه حد از ادبیات فارسی حمایت کرده اند. در مرحله بعد، تمام حامیان ادبیات در این دوره در شش گروه شاهان، وزیران، حاکمان شهرها، کارکنان دیوانی، علویان، امرای لشکری تقسیم بندی شده اند تا مشخص شود هر یک از این طبقات تا چه اندازه حامی ادبیات فارسی بوده اند. مقاله به این نتیجه می رسد که سلجوقیان- به جز چند مورد استثنا- تمایل زیادی به حمایت از ادبیات فارسی نداشته اند. از اتفاقات مثبتی که در این دوره می افتد، شکل گیری طبقه جدیدی از حاکمان محلی است که تا اندازه ای حامی ادبیات بوده اند و نیز قدرت گیری گروه هایی نظیر شیعیان و اسماعیلیان. این مراکز قدرت جدید، همزمان با افزایش قدرت خود، از مسائل فرهنگی هم حمایت می کرده اند. ترک بودن خاندان حاکم، نقش چندانی در بی علاقگی به ادبیات فارسی نداشته و بیشتر کسانی که به شاعران بی مهری می کرده اند، درباریان ایرانی بوده اند.